ترجمه (ترنسلیشن) و رونویسی (ترنسکریپشن): شباهت ها و تفاوت ها
- 09 فروردین 1400
- مفاهیم ترجمه
هر چند دو واژه ترنسلیشن و ترنسکریپشن شبیه هم به نظر میرسند؛ اما دو عمل کاملاً متمایز را توصیف میکنند. با وجود اینکه هر دوی آنها به تنهایی کامل هستند ولی معمولاً به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار میگیرند. شبکه مترجمین راستین قصد دارد تا در این مطلب به بررسی تفاوتها، کاربردها و نحوه کار هر کدام بپردازد.
تعریف ترجمه (Translation)
ابتدا با آشنا ترین مفهوم یعنی ترجمه شروع میکنیم که به روند تبدیل زبانها به یکدیگر اشاره دارد. این کار با در نظر گرفتن معنی و هدف متن در یک زبان، و قرار دادن آن در متنی مشابه اما در شیوه کلامی متفاوت انجام میشود. تاثیر گذار بودن ترجمه منوط به داشتن اطلاعات کافی از زبانهای مبدا و مقصد است؛ در غیر این صورت به معنای واقعی کلمه ریسک محسوب میشود. مترجم متخصص میداند که چگونه یک زبان را به نسخه کاربردی در کلامی دیگر تبدیل کند. وی با مهارتهای کسب کرده خیلی راحت متن را به گونهای تنظیم میکند که خواننده هرگز حدس نمیزند از طرز گفتار دیگری برگردانده شده است.
تعریف رونویسی (Transcription)
فرآیند رونویسی که تحت عنوان ترانویسی یا ترنسکریپشن نیز شناخته میشود؛ به نوشتن کلمات بیان گردیده یا سخنان ضبط شده به زبان اصلی، با دقت کامل و کلمه به کلمه اشاره دارد. از آن میتوان برای موسیقی، فیلم و ویدیو استفاده کرد. متون نسخه برداری شده همیشه به زبانی که صحبت شدهاند نوشته میشوند؛ بنابراین اگر زبان مبداء انگلیسی باشد متن نیز به همان کلام درج میگردد. پس از Transcription میتوان متن را به هر شیوه سخن گفتن دیگری تبدیل نمود.
کاربردهای ترنسکریپشن
در زمینههای مختلفی به خدمات رونویسی نیاز است؛ برای تهیه متون نسخه برداری شده از مشاورهها، سخنرانیها، مصاحبهها و کنفرانسها قابلیت استفاده دارد. در واقع این فرآیند در خدمت بخشهای مختلفی است که سیاست، رسانهها، تجارت، پزشکی، آموزش و خدمات اجتماعی تنها بخشی از آنها هستند. قبلاً عنوان کردیم که فرآیند رونویسی یک زبان را در قالب نوشتاری به تصویر میکشد. در ادامه به برخی از رویهها و کاربردها اشاره میکنیم که نشان میدهند چرا ترنسکریپشن با ترنسلیشن تفاوت دارد.
- منابع زبانی در ترانویسی ممکن است زبان اشاره یا گفتار باشند. در کنار منابع کلامی، اشکال دیگری از مراجع وجود دارند که شاید دربرگیرنده مطالبی باشند که در یک سیستم نوشتاری متفاوت تهیه شدهاند.
- ترنسکریپشن در زبان شناسی آکادمیک یکی از اجزای اصلی روش های زبان شناسی اجتماعی، گویش شناسی، تحلیل مکالمات و آواشناسی به حساب میآید. همچنین این تکنیک خدمات زبانی در زیر مجموعههای مختلف فناوری گفتاری، نقشی اساسی دارد.
- در خارج از حوزه دانشگاهی از فرآیند رونویسی برای ثبت کتبی آنچه در جلسات استماعی دادگاه، مثل محاکمه کیفری اتفاق میافتد استفاده میشود. ترنسکریپشن در صنعت حقوقی بسیار کاربرد دارد؛ به ویژه در مورد اظهارات شاهدان که معمولاً ضبط میشوند. سخنان ضبط شده قبل از اینکه به عنوان مدرک در جلسه دادگاه ارائه گردند به صورت کتبی رونویسی میشوند.
- نمونه دیگر ترنسکریپشن پزشکی است که در آن اظهارات صوتی ضبط شده یک پزشک رونویسی میشود تا مدارک مکتوبی از سوابق درمانی بیمار آماده گردیده و از آن برای تجویز نسخه با توجه به حساسیتهای بیمار استفاده شود. سوابق پزشکی نوشته شده در پروندههای مریض قرار داده میشوند؛ این کار باعث تسهیل ارائه خدمات مراقبتهای بهداشتی به بیمار بدون توجه به موقعیت جغرافیایی یا مکانی میشود.
- در ضمن ترانویسی برای تبلیغات محصولاتی که در بازارهای خارجی ارائه میشوند هم مورد استفاده قرار میگیرد. نسخه برداری از مطالب تبلیغاتی ویدیویی و صوتی باعث اطمینان از انسجام پیامهای تبلیغاتی میشود.
شیوه انجام ترانویسی
فرآیند رونویسی زمانبر است و دو فرمت مختلف را مدیریت میکند: فرمت ضبط شده و کتبی. پس از اینکه شرکت ارائه دهنده خدمات زبانی، فایل را دریافت کرد؛ مدیر پروژه آن را بررسی کرده و در دسته بندی موضوعی خاص قرار میدهد. این کار به مدیر پروژه کمک میکند تا متخصص موضوعی مناسب (مثلا مالی، حقوقی یا پزشکی) را برای مدیریت فرآیند رونویسی انتخاب کند.
فرد متخصص ابتدا فایل ضبط شده را گوش داده و یا به فیلم نگاه کرده؛ سپس نسخهای کتبی از متن را تهیه میکند. در صورت نیاز مشتری، کار ترجمه بعد از این پروسه انجام میشود. با این حال فردی که مسئولیت انجام این پروسه را برعهده دارد باید از ویژگیهای زیر برخوردار باشد:
- فردی که کار رونویسی را انجام میدهد فقط با یک زبان کار میکند؛ بنابراین باید در آن حوزه کلامی مهارت داشته باشد.
- از آنجاییکه متخصص ترنسکریپشن فقط به اطلاعات اهمیت میدهد؛ لذا نیازی به شناخت عبارات محاورهای ندارد.
حتما بخوانيد: شبه ترجمه چیست و چه کاربردی دارد؟
تفاوت های بین ترنسلیشن و ترنسکریپشن
رونویسی را نباید با ترجمه اشتباه گرفت. همانگونه که عنوان گردید در این پروسه فقط مطالبی که به صورت صوتی ذخیره شدهاند در قالب نوشتاری مستند میشوند. این مطالب دقیقاً کپی همان چیزهایی هستند که در فایل ضبط شده وجود دارند و به همان زبان اصلی نوشته میشوند. از سویی دیگر، در ترجمه متن نوشته شده از زبان اولیه به کلامی دیگر تبدیل میشود؛ مانند تبدیل متن نوشته از زبان انگلیسی به فارسی. از اینرو یکی از الزامات حرفه مورد نظر این است که مترجم حداقل به دو زبان تسلط داشته باشد.
هر دو جزء خدمات زبانی هستند که توسط شرکتهای حرفهای این عرصه ارائه میشوند. هر چند که شبیه به هم به نظر میآیند؛ اما در واقع با یکدیگر تفاوت دارند. مراحل دخیل در هر مقوله باعث ایجاد تفاوت در آنها میشود. حال بیایید به ترجمه و تفاوتهای آن با رونویسی بپردازیم. هر دو فرآیند مستلزم کار با زبانها هستند و به زبان شناسان مسلط به کلامهای گفتاری نیاز دارند.
- ترنسکریپشن فقط با یک شیوه گفتاری سر و کار دارد؛ ولی روند ترنسلیشن مستلزم مدیریت دو زبان، یعنی مبداء و مقصد است.
- مترجم در اکثر اوقات بر روی محتوای مکتوب کار میکند؛ هر چند مواقعی وجود دارد که مشتریان منابع اصلی خودشان را به صورت صوت یا ویدئو در اختیار متخصصان قرار میدهند. در اینگونه موارد باید ابتدا فایل رسانهای رونویسی گردیده و سپس برگردانده شود.
- مترجم جهت ارائه دقیق پیام مورد نظر سند منبع باید مهارت بالایی در نوشتن جذاب و ایجاد ترجمه خلاقانه داشته باشد؛ در حالیکه در رونویسی به این توانایی احتیاجی نیست.
- به دلیل تأثیر جهانی سازی بر روی گرایشات ترجمه و چند گانگی فرهنگی (Multiculturalism)، تسهیل درک متقابل بین فرهنگها و زبانها، و ارتباط بهتر بین افرادیکه به گویشهای مختلف صحبت میکنند، دشوار شده است. بنابراین تنها با در دسترس بودن محتوای ترجمه شده میتوان قابلیت مراودات را افزایش داد. ارائه محتوا به زبانهای گوناگون از نقطه نظر حقوقی، نشانه پذیرش تنوع است.
- ترجمه فقط با یک فرمت، یعنی محتوای نوشته شده سر و کار دارد.
- ترنسلیشن شامل دو گروه اصلی، یعنی متون ادبی و غیر ادبی است. ترجمه ادبی شامل کار بر روی متونی مثل شعر، داستان و رمان است؛ با این حال در برگردان غیر ادبی بر روی اسناد حقوقی، علمی، فنی و پزشکی تمرکز میشود.
- مترجم باید تبحر بالایی در زبان مقصد داشته باشد؛ از اینرو همکاری با مترجمان بومی زبان یکی از الزامات اصلی آن محسوب میشود. وی تنها با شناخت عمیق از فرهنگ زبان مقصد، جزئیات و ریزهکاریها، تفاوتهای دستور زبانی، لهجهها، اصطلاحات عامیانه و خاص میتواند کاری عالی ارائه نماید.
شباهت های بین ترنسلیشن و ترنسکریپشن
ترجمه به معنی بازآفرینی محتوا در زبانی دیگر است؛ روندی که باید متضمن انتقال معنی محتوا هم باشد. با این حال رونویسی به نسخه برداری لفظ به لفظ از محتواهای گفتاری اشاره دارد. از طرف دیگر ترنسلیشن در اشکال مختلفی وجود دارد که برگردانهای کلمه به کلمه، لفظ به لفظ و تحت اللفظی تنها پارهای از آنها هستند. هدف از این نوع ترجمهها حفظ ساختار جمله بندیهای محتوایی است.
با این وجود در ترجمه خلاقانه هدف انتقال مطالب به روشی است که درک آنها برای خوانندگان هدف آسانتر باشد. همچنین رونویسی تنها با زبان اصلی سر و کار دارد اما ترجمه با هر دو زبان (منبع و مقصد) کار میکند؛ با این حال هر دو فرآیندهایی هستند که باعث تسهیل درک اطلاعات میشوند. برخی از شباهتهای آن دو عبارتند از:
1. از نظر تجاری هر دو فرآیند پتانسیل افزایش درآمد را برای شرکتهای خدمات زبانی در مقیاس جهانی دارند. بدون شک هر دوی آنها نقشی حیاتی در زندگی مدرن بشر ایفا میکنند. روزانه در سراسر جهان درباره بازارهای متنوعی تحقیق میشود، در گروههای مختلفی در خصوص موضوعات گوناگون صحبت میگردد، هزاران جلسه دادگاهی در سراسر جهان برگزار میشود، مصاحبهها، سخنرانیهای دانشگاهی، کنفرانسهای صنعتی و نشستهای هماندیشی زیادی برپا میگردند که در آنها مخاطبان بومی و بین المللی شرکت میکنند. ترنسکریپشن و ترنسلیشن مطالب ارائه شده برای شرکت کنندگان این مجامع برعهده افراد و گروههایی است که جزء متخصصین زبانی محسوب میشوند.
2. استفاده از هر دوی آنها در منابع آنلاین نیز الزامی است. نسخه برداری از پادکستهای صوتی برای افراد کم شنوا و ناشنوا مناسب است. زیرنویس محتواهای ویدیویی منتشر شده به زبانهای خارجی باعث میشود تا افراد بیشتری بتوانند آنچه که مشاهده میکنند را درک کرده و از آن لذت ببرند. مترجمان با ترجمه مطالب رونویسی شده زمینهای را فراهم میآورند تا افراد بیشتری در سراسر جهان بتوانند به آن مطالب دسترسی پیدا کنند. در این صورت اگر از این منظر به قضیه نگاه کنیم باید بگوییم که ترجمه و ترانویسی با هم کار میکنند.
3. در خدمات زبانی، ترنسکریپشن و ترنسلیشن میتوانند با هم کار کنند. مثلا اگر فیلمی فقط به زبان خارجی در دسترس باشد؛ صدایش برای جلب مخاطبان بیشتر باید رونویسی شود. متن نسخه برداری شده به زبان خارجی میتواند به عنوان راهنمای فیلم و یا به صورت زیرنویس مورد استفاده قرار گیرد. در این حالت میتوان متن رونویسی شده را به تمامی زبانهای مقصد ترجمه کرد تا از آن به عنوان دوبله و زیرنویس فیلم استفاده شود.
همکاری ترجمه و رونویسی در حوزه محتواهای رسانهای
غالباً رونویسی و ترجمه با هم کار میکنند؛ در مقولههایی مثل مصاحبهها، نکته گزینی (Soundbite) اخبار و گفتگوهای ضبط شده و صدها مورد دیگر، قبل از ترجمه متن، رونویسی آن انجام میگیرد. در بخش فوق به صورت مختصر به این موضوع اشاره کردیم که یکی از جالبترین موارد کاربرد Transcription و Translation در کنار هم، در فیلمها اتفاق میافتد. فرض کنید فیلمی درباره تاریخ معاصر کشورمان به زبان فارسی ساخته شده؛ اما قرار است به صورت جهانی اکران شود.
اولین قدم این است که تمامی مکالمات فیلم با دقت کامل به زبان فارسی رونویسی شوند؛ این کار باید به گونهای انجام گیرد که تمامی احساسات فیلم حتی بده بستانهای احساسی بین بازیگران نیز به تصویر کشیده شود. از همان نسخه متنی نسخه برداری شده فیلم، قبل از ترجمه میتوان برای بینندگان ناشنوا و کم شنوا هم استفاده کرد.
حال میتوان متن را به هر زبانی تبدیل نمود تا به عنوان زیرنویس و یا دوبله فیلم به کار برود. ترنسلیشن و ترنسکریپشن هر دو باید تا حد امکان دقیق و درست باشند تا مخاطبان خارجی هم بتوانند ارتباط مناسبی با فیلم برقرار کنند. کار یک زبان شناس فقط به ترجمه و رونویسی دیالوگها و بده بستانهای فیلم محدود نمیشود. هر متن غیر گفتاری که در فیلم به نمایش در میآید نیز به معنی کردن نیاز دارد تا داستان بدون هیچ کم و کاستی به تمامی زبانها نقل شود.
پوسترها، تبلیغات، پیش پردههای فیلم، جلد جعبههای DVD یا Blu-Ray، همه و همه نیز به ترجمه بازاریابی بومی برای مخاطبان جهانی نیاز دارند. هر چند که تمامی این موارد مستلزم انجام کارهای زیادی است؛ اما نتیجه با ارزشی دارد و آن چیزی نیست جز خلق یک تجربه بینظیر برای بیننده زبانهای مختلف که فیلم را نگاه میکند. این وضعیت جادوی همکاری همزمان ترنسکریپشن و ترنسلیشن است.
کلام پایانی
در پایان بد نیست به این مطلب هم اشاره کنیم که این دو اصطلاح تقریباً به شیوهای متفاوت در زیست شناسی هم مورد استفاده قرار میگیرند. این اصطلاحات با DNA و عملکردهای آن ارتباط دارند. رونویسی وضعیت اطلاعات درون DNA را تغییر میدهد و شکل گیری پیامرسانهای RNA (mRNA) را هدایت میکند. DNA اطلاعات را از mRNA گرفته و در محیطهای جداگانهای از سلول کپی میکند.
mRNA به سمت ریبوزومی (Ribosome) که پروتئینهای سلولها را به وجود میآورد حرکت میکند. mRNA با استفاده از اطلاعات ارائه شده توسط DNA با ریبوزوم پیوند برقرار میکند و پروتئینهایی را خلق مینماید که با قسمتهای مختلف رشته mRNA جدید مطابقت دارند. این روند، ترجمه نام دارد.
در ادامه حتما بخوانيد: تفاوت های بین تایپیست، ترانویس (رونویس) و تندنویس