معرفی رمان بخشنده + بررسی ترجمه کتاب The Giver

کتاب بخشنده یا The Giver یکی از شگفت‌ انگیزترین و جذاب‌ترین نوشته‌های لوئیس لوری محسوب می‌شود. این رمان با ذکر موضوعاتی عجیب به تصویر دنیایی می‌پردازد که در آن همه چیز برنامه‌ریزی شده و افراد اختیاری از خودشان ندارند. هر چند شخصیت‌های اصلی داستان کودک هستند؛ اما به هیچوجه کتاب مذکور برای کودکان مورد نگارش قرار نگرفته و در واقع اصلاً آنها نباید آن را بخوانند (به خاطر ذکر موضوعاتی مثل خودکشی، کودک‌کشی، خشونت و امثال آنها).

یوناس جوان در جامعه‌ای زندگی می‌کند که به نظر می‌رسد یک جامعه کامل است. هیچگونه جرم، گرسنگی، فقر، تعصب و خشونتی در آن وجود ندارد. هر شهروندی به لطف یک نسخه از کتاب جامع قوانین و یک فرهنگ لغت که در خانواده‌ها وجود دارد، و هدفش ترغیب افراد جامعه به ابراز دقیق ایده‌های مندرج در آنهاست؛ می‌داند که چگونه باید رفتار کند و چه مسئولیت‌هایی دارد. تمام واحدهای خانوده‌ها یکسان بوده و شامل پدر، مادر، یک پسر و یک دختر هستند. هر یک از اعضای خانواده به دقت توسط "شورای ارشد‌ها" و کمیته‌های انتصاب، انتخاب شده و با سایر اعضای خانواده مطابقت داده می‌شوند. در ضمن ارشدها تصمیم می‌گیرند که هر کسی برای چه شغلی مناسب است. شغل‌ها در جشن‌های دسامبر تعیین می‌شوند؛ در این مراسم‌ها گروه‌های تقریباً 50 نفره از کودکان، مسئولیت‌های جدیدی برای آن سال دریافت می‌نمایند. ظاهراً ارشدهای جامعه کار خود را به خوبی انجام می‌دهند؛ زیرا همه افراد جامعه راضی هستند، و جامعه مملوء از صلح بوده و هیچگونه حادثه‌ای در آن اتفاق نمی‌افتد.

وقتی داستان شروع می‌شود؛ یوناس به خاطر ورود به سن دوازده سالگی هم هیجان زده است و هم دلهره دارد. در جشن دسامبر بعدی که فقط یک ماه به آن باقی مانده است؛ او خواهد فهمید که چه شغلی در جامعه بزرگسالان دارد. وقتی این روز مهم فرار رسید؛ Jonas شوکه شد، چرا که او تنها کسی است که در حین تعیین وظایف نامش خوانده نمی‌شود. بعداً رئیس ارشدها او را به روی صحنه می‌آورد و اعلام می‌کند که یوناس توسط شورای ریش سفیدان با دقت انتخاب شده تا دریافت کننده بعدی خاطرات باشد؛ پر افتخارترین نقشی که در جامعه وجود دارد. انتصاب او از اهمیت زیادی برخوردار است؛ زیرا 10 سال قبل، انتصاب گیرنده جدید با شکست مواجه شد (هر چند که به نظر نمی‌رسد کسی دلیل آن را بداند). یوناس روز بعد تمرینات خود را آغاز می‌کند.

گیرنده فعلی خاطرات پیرمردی است که بیشتر زندگی خود را وقف این نقش کرده است. شغل او حفظ حافظه جمعی اجتماع است، و وظیفه دارد که علاوه بر حفظ خاطرات فعلی اجتماع، تاریخچه سالیان و حتی قرن‌های قبلی را نیز به خاطر بسپارد. وقتی جامعه تلاش خود را برای همانندی و مطابقت موسوم به Sameness شروع می‌کند؛ خاطرات قبلی را رها می‌نماید؛ این برنامه‌ای است که آنها را قادر می‌سازد تا به یک زندگی کارآمدتر، ایمن و آرام دست پیدا کنند. برنامه مذکور شامل ساخت یک محدوده جغرافیایی یکنواخت و یک شکل برای سهولت حمل و نقل، توسعه کنترل آب و هوا به منظور حذف فصول، دلسرد کردن افراد، همانند نمودن رنگ پوست و موارد دیگر است. از بین بردن توانایی انتخاب، احساسات و خاطرات نیز جزء اهداف این طرح می‌شود؛ مواردی که همگی می‌توانند باعث ناراحتی و درد افراد گردند. با این حال رهبران جامعه دریافته‌اند که حفظ خاطرات و احساسات تاریخی برای تصمیم‌گیری آگاهانه لازم است؛ از این‌رو نقش گیرنده شکل گرفته است. گیرنده کسی است که اطلاعات لازم را برای دادن مشاوره به شورای ارشدها دارد؛ اما این نقش رنج خاطرات را برای وی به ارمغان می‌آورد.

بعدها مرد پیر خاطرات دردناک‌تری را به یوناس منقل می‌کند؛ خاطراتی مانند مرگ، جنگ، گرسنگی و فقر. یوناس رفته رفته از جامعه خود بیشتر دلزده می شود؛ چون او را در میان خاطرات بد و خوب محصور کرده، و خودش را نیز به یک زندگی بی‌معنی و بی‌مفهوم محکوم نموده است. سپس یوناس چیزی را یاد می‌گیرد که ناراحتی او را به وحشت تبدیل می‌نماید. وی متوجه می‌شود که رهایی (اصطلاحی که همیشه بسیار بی‌خطر به نظر می‌رسید) در واقع مرگ است. در حقیقت رهایی شامل این اقدامات است: اعدام کسانیکه قوانین را نقض کرده‌اند، کشتن از روی ترحم افراد مسن و قتل بی‌درنگ کودکان تازه متولد شده‌ای که معیارهای تعیین شده توسط جامعه را ندارند. او از اینکه متوجه می‌شود پدرش با آوازخوانی کودکان را آرام کرده و سپس با سوزنی پر از مواد شیمیایی به زندگی آنها پایان می‌دهد، به وحشت می‌افتد.

در ضمن یوناس به این مسئله پی می‌برد که عدم موفقیت گیرنده قبلی، ناشی از افسرده شدن او بوده است؛ این افسردگی به دلیل آموزش‌های کسب شده به وجود آمده بود. گیرنده قبلی، دختری شاد، سرزنده و کنجکاو بود که نمی توانست آنچه در جامعه او رخ داده را بپذیرد و توانایی تحمل این خاطرات را نداشت؛ به همین دلیل خواستار رهایی خود شد. یوناس متوجه گردید که این دختر، رزماری (Rosemary) نام داشت و همان دختر گیور بوده است. زمانیکه او درگذشت؛ خاطراتی که در حافظه خود ذخیره کرده بود در جامعه پخش شد و به همین دلیل مردم جامعه برای اولین بار این رنج‌ها را درک کردند. زمان زیادی طول کشید تا مردم توانستند این خاطرات را هضم کنند؛ از این‌رو ریش سفیدان تمهیداتی را برای جلوگیری از بروز هرگونه اتفاق مشابه در نظر گرفتند. به عنوان مثال، یوناس مانند رزماری نمی‌توانست درخواست رهایی خود را مطرح نماید.

این دو هرگز فرصتی برای اجرای برنامه خود پیدا نمی‌کنند. یوناس همان شب خبردار می‌شود که گابریل قرار است روز بعد رها شود. وقتی یوناس کنار کودک نباشد؛ او شروع به گریه کردن می‌کند و این رفتار قابل قبولی در جامعه نیست. یوناس برای جلوگیری از کشته شدن گابریل، دوچرخه پدرش و مقداری غذا می دزدد؛ سپس گابریل را قنداق می‌کند و شبی که قرار است فردای آن گابریل کشته شود از اجتماع فرار می‌کند. با خوابیدن در روز و مسافرت شبانه، از دید هواپیماهای جستجوگر مخفی می‌شوند و با تقسیم خاطرات خود درباره سرما با گابریل، فناوری جستجوی حرارتی آنها را فریب می‌دهد.

هواپیماها سرانجام جستجو را متوقف می‌کنند؛ آن هم در شرایطی که یوناس و گابریل از تمدن و منابع غذایی بسیار دور شده‌اند. برف شروع به باریدن می‌کند، و هر دو سرماخورده و ضعیف و گرسنه می‌شوند. یوناس دچار آشوب ذهنی می‌گردد و به این می‌اندیشد که با انتخاب خود باعث شده تا او و گابریل به گرسنگی و شاید مرگ محکوم شوند. هر چند او اکنون با این واقعیت روبه‌رو شده است؛ اما می‌داند که اگر در آنجا می‌ماند، به شیوه‌ای دیگر باید کمبود را تجربه می‌کرد. چرا که در این صورت گابریل کشته می‌شد. اما از آنجاییکه او به امنیت و آرامش گابریل بیش از خودش اهمیت می‌داد (چیزیکه تجلی واقعی عشق است)؛ لذا به این نتیجه رسید که نمی‌توانست تصمیم دیگری بگیرد.

رنگ‌ها جزء مهمترین نمادهای این رمان محسوب می‌شوند. رهبران جامعه یوناس براساس طرح همانندسازی و یکنواختی جامعه، سعی دارند تمام رنگ‌ها، حتی رنگ پوست انسان‌ها را نیز از بین ببرند. اگر چه آنها در از بین بردن رنگ‌ها کاملاً موفق نبوده‌اند؛ چرا که خنده‌های بخشنده در هنگام صحبت کردن درباره موهای قرمز فیونا (Fiona)، یادآور چالش‌هایی است که دانشمندان با آنها روبه‌رو شده‌اند، اما توانسته‌اند به نوعی درک مردم از محیط اطراف خود را تغییر دهند. حال تمام جهان به شکل سایه‌های سیاه و سفید برای شهروندان این جامعه به نمایش درمی‌آید. در ضمن این رنگ‌ها نمادی از ماهیت سیاه و سفید جامعه در حالت کلی هستند؛ جامعه‌ای که همیشه باید قوانین آن را رعایت کرد و زمانیکه حرف از رفتار قابل قبول به میان می‌آید؛ سایه‌های خاکستری محدودی مشاهده می‌شوند.

زمانیکه یوناس برای اولین بار خاطرات سورتمه سواری را دریافت می‌کند؛ یک تجربه فوق‌العاده و شگفت‌انگیز را از سر می‌گذراند. وی اغلب در رویاهای خود تصویری از سورتمه سواری در آن تپه پوشیده از برف را می‌بیند و همیشه در خواب اینگونه به نظر می‌آید که مقصدی وجود دارد. یوناس نمی‌تواند مقصد را درک کند؛ اما همیشه با این احساس که می‌خواهد و باید به چیزی برسد؛ چیزیکه خوب، دلپذیر و قابل توجه است از خواب بیدار می‌شود. او همیشه از این ناراحت است که نمی‌داند چگونه باید به آنجا برسد.

از همان لحظه‌ای که گابریل با چشمانی رنگ پریده، پرابهت و آگاه ظاهر می‌شود؛ مشخص است که تفاوت‌های آشکاری با بسیاری از تازه متولدین این جامعه دارد. بعدها خواننده متوجه می‌شود که چشم‌های او نشان دهنده یک گیرنده بالقوه است. اما گابریل در داستان به شخصیت دیگری تبدیل می‌گردد. او به عنوان کودکی که متفاوت است؛ نماینده تمام افرادی است که یا تهدیدی برای نظم اجتماع محسوب می‌شوند و یا به خاطر اینکه با پارامترهای طرح یکنواختی که در جامعه مستقر شده متناسب نیستند، ناخواسته به حساب می‌آیند.

در جامعه یوناس، ضرورت انتخاب حذف شده است. هر شخصی با داشتن یک کتاب از قوانین و پیروی از برنامه در نظر گرفته شده برای هر روز، دقیقاً می‌داند که چه کاری باید انجام دهد و چه موقع باید دست به اقدام بزند. لباس (و حتی مدل موی اشخاص) مشخص شده و زمان‌های خاصی برای مدرسه، کار، بازی و حتی تفکر در نظر گرفته شده است. شنیدن صدا از بلندگو بدین معنی است که همه قوانین به خوبی رعایت می‌شوند؛ فعالیت‌های مدرسه، جلسات جامعه و تشریفات خانواده‌ها به گونه‌‌ای ساختاربندی شده‌اند که باعث تسهیل درک آنچه صحیح است می‌شوند. از این‌رو شهروندان از قید و بند گرفتن صدها تصمیم روزانه رها گردیده‌اند.

لوئیس لوری از انتقال والدینش به خانه سالمندان الهام گرفت و نوشتن کتاب The Giver را شروع کرد. او می‌دید که پدرش کم کم خاطراتش را فراموش می‌کند؛ حتی خاطرات خوب خود، و مادرش سعی می کند تا خاطراتش مثل خاطره مرگ دختر بزرگش را زنده نگهدارد. هر دو حالت باعث شد تا لوری با شگفتی به اهمیت خاطرات، نحوه دستکاری کردن آنها، انتخاب برخی برای حفظ کردن و برخی برای فراموش شدن نگاه کند.

اما در داستان The Giver، کنترل خاطرات به حد بسیار خطرناکی می‌رسد. رهبران این جامعه در مقطعی از تاریخ آن تصمیم گرفتند تا از مردم در برابر درد و پشیمانی ناشی از خاطرات محافظت کنند. در ضمن آنها می‌خواستند از مردم درباره مواردی چون نحوه سکونت آنها در گذشته، یا تمایلشان به سنت‌ها یا تجاربی که به نظر می‌رسید برای جامعه ناکارآمد یا خطرناک (مانند خانواده‌های سنتی یا صدای ترق و تروق آتش) هستند و یا اینکه امکان دارد در روند هموار جامعه اختلال ایجاد کنند، محافظت نمایند.

در جامعه یوناس، هدف نهایی دستیابی به یکسانی است. این مفهوم در مورد آب و هوا، زمین‌های اطراف جامعه و ساختمان‌های داخل آن اعمال می‌شود. در ضمن این مفهوم در مورد افراد جامعه هم اعمال می‌گردد؛ چرا که آنها به گونه‌ای تربیت می‌شوند که تا حد ممکن شبیه یکدیگر باشند. حتی تغییرات موجود در رنگ پوست افراد و توانایی دیدن رنگ‌ها از بین رفته‌اند. ظاهراً دلیل اجرای برنامه یکنواختی یا سعی در همانندی افراد جامعه؛ حذف مواردی مانند رقابت، حسادت و تبعیض بوده است. اگر همه مثل هم باشند؛ هیچگونه تضادی به وجود نمی‌آید.

تلاش برای رسیدن به یکسانی در جامعه یوناس، چیزی بیش از حذف کشمکش یا حسادت است. هدف از اجرای این برنامه دستیابی به امنیت، ایمنی و کارآیی در جامعه است. آب و هوا با دقت کنترل می‌شود تا اختلال کمتری در فصول به وجود بیاید و حمل و نقل تسهیل شود. هدف از ایجاد واحدهای خانواده و نگهداشتن حساب تعداد دقیق تولدها و مرگ‌های سالیانه؛ کنترل جمعیت و سالم نگهداشتن آن است. قوانین و مقررات برای جلوگیری از رقابت، نزاع و هر چیز شبه جرمی وضع شده‌اند. حتی رنگ‌ها هم به منظور از بین بردن نیاز به انتخاب، یا سردرگمی و ناراحتی ناشی از شناخت اختلافات حذف گردیده‌اند.

لوری در 20 مارس 1937 در شهر هونولولو (Honolulu) جزیره هاوایی از پدر و مادری به نام‌های رابرت ای همرسبرگ و کاترین لندیس همرسبرگ متولد شد. پدرش دندانپزشک ارتش ایالات متحده بود و به غیر از لوری، دو فرزند دیگر نیز داشت. خواهرش هلن و برادرش جان به ترتیب سه سال بزرگ‌تر و شش سال کوچکتر از او بودند. در طول جنگ جهانی دوم وقتی پدرش برای خدمت در خارج از کشور فراخوانده شد؛ خانواده به شهر کوچکی در پنسیلوانیا نقل مکان کردند تا در کنار پدربزرگ و مادربزرگ لوری بمانند. وقتی لوری در آنجا به مدرسه رفت؛ متوجه شد که مدرسه فاقد کتابخانه است و خواندن و لذت بردن در آنجا هیچ مفهومی ندارد.

لوری در خانواده‌ای متولد شده بود که برای کتاب ارزش قائل بودند و مادرش غالباً برای او کتاب می‌خواند. از همه بهتر، کتابخانه شهر فاصله کوتاهی تا خانه آنها داشت. لوری می‌گوید در آنجا هر بار ساعت‌ها در دنیای کتاب‌ها و تخیل خودش غرق می‌شده است. پدر پس از پایان جنگ و در سال 1948 تصمیم می‌گیرد که کل خانواده را به شهر توکیوی ژاپن منتقل نماید. لوری در آنجا در مدرسه‌ای ویژه که مختص مهاجران و خانواده نظامیان بود، تحصیل کرد. اگرچه خاطرات خوبی از دوران حضور خود در ژاپن دارد؛ اما برنامه درسی سختگیرانه مدرسه به او احساس خفقان می‌داد، چرا که ابداً بچه‌ها را تشویق به خلاقیت نمی‌کرد.

لوری می‌گوید: «فرزندانم در مین بزرگ شدند، خود من هم همینطور»، او دوباره تصمیم گرفت به دانشگاه بازگردد؛ از این رو به دانشگاه مین جنوبی (University of Southern Maine) رفت و در آنجا مدرکش را در رشته ادبیات انگلیسی گرفت. سپس به تحصیلاتش ادامه داد و در آنجا متوجه شد که علاقه زیادی به عکاسی دارد. در حالیکه هنوز مشغول تحصیل بود؛ به عنوان یک روزنامه نگار مستقل شروع به نوشتن کرد و معمولاً برای مقالات خود عکس هم می‌گرفت.

او در آن دوره، یک داستان کوتاه را به مجله Redbook ارسال کرد. این داستان که برای بزرگسالان بود، اما از دیدگاه یک کودک روایت می‌شد؛ توجه سردبیر انتشارات آموزشی هاوتن مفلین هارکورت (Houghton Mifflin Harcourt) را جلب کرد. سردبیر به لوری پیشنهاد داد که کتابی برای کودکان بنویسد و او موافقت کرد. کتاب تابستانی برای مردن (A Summer to Die) که براساس فوت خواهر او هلن بر اثر سرطان به رشته نگارش درآمده بود، در سال 1977 منتشر شد. ازدواج او با دونالد لوری نیز تقریباً در همان زمان به پایان خود رسید.

لوری در سال 1980، زندگینامه خود به نام خیابان پاییز (Autumn Street) را منتشر کرد. شخصیت اصلی این داستان، پدرش است که دیگر در جنگ حضور ندارد و با نژادپرستی، سکته مغزی پدربزرگش و قتل یکی از دوستان نزدیکش دست و پنجه نرم می‌کند. تمام این اتفاقات به موازات رویدادهایی که در زندگی خود لوری رخ می‌دهند، اتفاق می‌افتند. هم او و هم قهرمان داستان با عشق و حمایت خانواده، از این مصائب جان سالم به در می‌برند.

پرداختن لوری به موضوعات چالش برانگیز در دیگر رمان‌هایش ادامه یافت. وی در سال 1989 میلادی، رمان ستاره ها را بشمار (Number the Stars) را منتشر نمود که در آن به تجاوز آلمان نازی به دانمارک در طول جنگ جهانی دوم پرداخت. داستان مذکور که بیشتر حول و هوش دختری به نام آنه مری و دوست صمیمی‌اش الِن در آن دوران می‌گذرد؛ در سال 1990 موفق به دریافت جایزه مدال جان نیوبری (John Newbery Medal) شد.