10 زبان نادر و کمیاب که هنوز هم صحبت می‌ شوند

بیشتر زبان‌های زنده (تقریباً 6000) به دلیل کم بودن تعداد افراد علاقمند به صحبت از طریق آنها، نبود منابع کافی برای آموزش و راغب نبودن جوانترها برای استفاده از زبان‌های بومی خودشان در معرض خطر و آسیب‌ پذیری قرار دارند. در این مطلب به 10 مورد از هزاران زبان نادر و مناطقی که عمدتا در آنها اینگونه زبان‌ها به کار برده می‌شوند، اشاره می‌گردد؛ پس در ادامه با شبکه مترجمین راستین همراه باشید.

زبان‌ های نادر جهان

در جهانی که ما در آن زندگی می‌کنیم، زبان‌های زیادی از بین رفته‌اند که دیگر کسی از آنها برای مکاتبه یا گفتگو استفاده نمی‌کند. بعضی از زبان‌ها وجود دارند که تعداد گویشورانشان بسیار محدود است؛ با این حال باز هم برای منطقه خودشان کاربرد دارند که به زبان نادر معروف هستند. معمولا آگاهی از ساختار اینگونه زبان‌ها دشوار است؛ چون یک یا دو گوینده بومی غالبا از آنها باقی مانده است. با توجه به تعداد افرادیکه از آنها استفاده می‌کنند؛ محققین دو مورد زیر را به عنوان مهم‌ ترین زبان‌ های نادر شناسایی نموده‌اند.

1. اودی (Udi)

اودی یکی از قدیمی‌ ترین زبان‌ های قفقازی شمالی (North-Caucasian) است. اعتقاد بر این است که مردم در آلبانی قفقازی باستان نیز از طریق این سیستم با هم مکاتبه داشته‌اند. این زبان نادر در سه روستای اودی، دو روستای آذربایجان و یکی از روستاهای گرجستان هنوز هم زنده است و مردم با آن تکلم می‌کنند. حدود 6 هزار نفر به واسطه اودی با هم صحبت می‌‌نمایند و تقریباً نیمی از فرزندان آنها در حال فراگیری این زبان هستند. جوانترها در مقطع ابتدایی آن را یاد می‌گیرند و تلاش می‌کنند تا اودی را برای نسل‌های آینده حفظ نمایند.

2. کندم (Kendem)

بررسی انجام شده در سال 2004 نشان می‌دهد که کندم در مراسم‌های مذهبی سنتی و جلسات شوراهای محلی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ضمن بیشتر اهالی روستای کندم به زبان پیجین (Pidgin) نیز صحبت می‌کنند. آنها معمولا در هنگام صحبت با افراد غریبه‌ای که کلامی به غیر از زبان کندم دارند، از طریق پیجین سخن میگویند. کندم در سه روستای مذکور آموزش داده نمی‌شود؛ زیرا معلمی برای آن وجود ندارد.

3. اشکاشمی (Ishkashimi)

بسیاری از زبان‌ شناسان این دو را یکی می‌دانند و حتی آن را اشکشمی - سنگلچی (Ishkashimi-Sanglechi) می‌خوانند. اشکاشمی فقط یک کلام گفتاری است و هیچگونه منبع مکتوب منتشر شده‌ای برای آن در دسترس نیست؛ تنها چیزیکه وجود دارد تعدادی شعر و داستان است که توسط مردم سنگلچی نوشته شده است.

4. پیراها (Pirahã)

زبان شناسان متوجه شده‌اند که پیراها فاقد کلماتی برای توصیف مقادیر مشخص است (آنها از کلماتی معادل برای بیان "تعداد کم" یا "بیشتر" استفاده می‌کنند) و در آن واژه‌های ثابتی برای اشاره به رنگ‌ها وجود ندارد. تمام سیستمهای ارتباطی دیگر حالت بازگشت (احتمال ایجاد عبارات با در کنار هم قرار دادن جملات) را دارند؛ اما پیراها فاقد این ویژگی است.

5. اوواکا (Uw’aka) یا تونبو (Tunebo)

تونبو یک زبان چیبچایی (Chibchan) است که در کلمبیا و ونزوئلا توسط مردم اوواکا (حدود 5000 گویشور) صحبت می‌شود. بومیان آن را اوواکا می‌نامند که به معنی "روح مردم" است. زبان تونبو از دستور زبان و فرهنگ لغت مکتوب که در بین زبان‌ های نادر بسیار رایج نیست، برخوردار است. در ضمن دارای چهار گویش مجزاست که هنوز هم استفاده از آنها معمول است. کوباریا (Cobaría)، تگریا (Tegría)، آگوا بلانکا (Agua Blanca) و بارو نگرو (Barro Negro) این چهار گویش هستند.

6. کورو (Koro)

زبان کورو تا سال 2008 میلادی ناشناخته بود؛ لذا یکی از جدید ترین زبان‌ های نادر جهان محسوب می‌شود. این سیستم ارتباطی، زبان مادری حدود 800 تا 1000 نفر در یک قبیله دور افتاده هندی در ایالت آروناچال پرادش (Arunachal Pradesh) است. برخی از واژگان و نکات گرامری زبان کورو با سایر زبان‌ های نادری که در این منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرند، یکی هستند؛ اما به دلیل دارا بودن فهرستی از اصوات، کلمات و ساختارهای کاملا متمایز به عنوان یک زبان مجزا به حساب می‌آید. کورو به عقیده زبان‌ شناسان در معرض خطر انقراض است؛ زیرا تعداد کمی از جوانان تمایل دارند تا از طریق آن تکلم کنند.

7. اورموری (Ormuri)

گویشوران بومی با وجود فشار خارجی جمعیت‌های فارسی زبان و پشتو که در این منطقه حضور دارند، قرن‌هاست کلام اولیه خود را زنده نگه داشته‌اند. هیچگونه ادبیات مکتوبی از زبان اورموری تا سال 1838 در دسترس نبود؛ اما امروزه فرهنگ لغت این زبان نادر شامل بیش از 5000 لغت است.

8. اتاوا (Ottawa)

مبلغین اروپایی در این مناطق از الفبای لاتین برای مستند‌سازی زبان در قرن نوزدهم استفاده می‌کردند. افراد بومی بین سال‌های 1823 تا 1910، زبان اتاوا را برای نوشتن اسناد رسمی، طومارها و نامه‌ها به کار می‌بردند. این شیوه کلامی به دلیل کاهش گویشوران جوان که ترجیح می‌دهند تا انگلیسی را استفاده کنند در معرض خطر است. با این وجود هنوز هم مقامات محلی برای احیای زبان اتاوا تلاش می‌کنند و تدریس آن در مدارس بخشی از این فعالیت‌هاست.

9. روتوکاس (Rotokas)

زبان روتوکاس به عنوان یکی از ساده‌ ترین زبان‌ های نادر شناخته می‌شود؛ زیرا تنها دارای 12 حرف و 11 واج است که 6 حرف آن صامت و 5 حرف دیگر مصوت هستند. حروف مصوت می‌توانند طولانی یا کوتاه باشند؛ اما گویشوران آن در هنگام سخن گفتن، هیچگونه تمایزی بین این آهنگ‌ها قائل نیستند.

10. سنتینلی (Sentinelese)

افراد این قبیله از هر گونه تماس با بیگانگان خودداری می‌کنند؛ بنابراین احتمال داده می‌شود که تعداد گویشوران بومی این زبان بین 40 تا 500 نفر باشد. دانشمندان براساس اطلاعات اندکی که کسب کرده‌اند، اظهار داشته‌اند که سنتینلی می‌تواند با سایر زبان‌ های نادری که در قبایل همسایه مورد استفاده قرار می‌گیرد، ارتباط داشته باشد؛ اما آنها هیچ راهی برای طبقه‌ بندی ندارند.

کلام پایانی در خصوص زبان‌ های نادر

اخیرا در کشورمان واحدهای تدریس زبان کردی و ترکی آذری به ترتیب در دانشگاه‌های کردستان و تبریز راه‌ اندازی شده است؛ اما این کار تنها قدم اولیه برای حفظ کلام های بومی و محلی محسوب می‌شود. متولیان امر باید توجه ویژه‌ای به حفظ زبان‌ها و گویش‌های بومی تمام مناطق کشورمان داشته باشند تا خدایی نکرده روزی آنها به دست فراموشی سپرده نشوند.