آیا هرگز از طریق یک زبان واحد صحبت خواهد شد؟
- 09 خرداد 1400
- فراتر از ترجمه
در حال حاضر 195 کشور در جهان وجود دارند که تقریباً به 6500 زبان مختلف صحبت میکنند؛ هر چند که 2000 مورد از این طرق حرف زدن کمتر از هزار گویشور دارند. برخی از حوزههای کلامی بیش از زبانهای دیگر محبوب هستند؛ مثلا زبان ماندارین چینی دارای بیشترین گویشور در سطح جهان است، و پس از آن اسپانیایی و انگلیسی در ردههای دوم و سوم قرار دارند.
شاید کسانیکه که با مزیتهای یادگیری زبان انگلیسی آشنا هستند، این جایگاه به نظرشان کمی تعجبآور باشد؛ زیرا از طریق همین شیوه بخش اعظمی از مبادلات تجاری، مسافرت و روابط بینالملل انجام میگیرد (البته پیشینه این موضوع به دوران امپراطوری بریتانیا مربوط میگردد)، با این حال به دلیل جمعیت انبوه کشور چین این آمار به دست آمده است.
تجربه اینکه همه افراد بتوانند به یک شیوه واحد ارتباط برقرار کنند، جذاب است؛ اما بدون وجود زبانهای متعدد با دنیایی مواجه خواهیم بود که دیگر تنوعی ندارد. با این حال براساس پیشبینیهای انجام گرفته، در 100 سال آینده تقریباً 90% شیوههای کلامی مردم به زبان مرده تبدیل خواهند شد، و تنها 600 طریقه گفتار برایمان باقی خواهد ماند.
از سویی دیگر، شاید برای عدهای از علاقمندان گفتارهای مرتبط با دستهبندی فراتر از ترجمه که در وبلاگ شبکه مترجمین راستین مورد نگارش قرار میگیرند؛ این سئوال پیش آید که چرا نمیتوان در عصر حاضر و در آینده نزدیک به ایجاد یک سیستم ارتباطی جامع امیدوار بود و دلیل قبول نکردن زبان انگلیسی توسط عدهای از مردم چیست؟ جواب این پرسشها در این گفتار داده خواهد شد.
تغییرات زبان
زبان به صورت مداوم در حال تکامل است؛ حتی ما نیز در طول زندگی خودمان به لطف تلفنهای همراه و اینترنت شاهد تغییرات عظیمی بودهایم. ساختار نوشتاری اینترنت، کلمات و عبارات جدیدی مانند LOL، TTYL و BRB را به ما تحویل داده است (برای آشنایی بیشتر با این نوع واژگان به مطلبی تحت عنوان "30 کلمه عامیانه و اصطلاح اینترنت به زبان انگلیسی" مراجعه کنید). امروزه الگوهای رفتار اینترنتی وارد فرهنگ عامه شدهاند و به وفور مورد استفاده قرار میگیرند.
زبانهای سنتی نسبت به این اصطلاحات اینترنتی با سرعت کندتری از بین میروند. سیستمهای گفتاری و نوشتاری به همراه تمدنهایی که از آنها استفاده میکنند، زوال مییابند؛ مثلاً امپراطوری رم سقوط کرد و زبان لاتین همراه با آن به بخشی از تاریخ تبدیل گشت. لاتین از نظر فنی یک زبان منقرض شده نیست؛ اما توسط هیچ ملتی هم به کار نمیرود. هر چند هیچ گویشوری دیگر از طریق لاتین به ارتباط با دیگران نمیپردازد؛ اما هنوز هم افرادی به واسطه مباحث دینی یا علمی آن را یاد میگیرند.
ما در حال حاضر در دنیای تغییرات زبانی زندگی میکنیم؛ دنیایی که در آن بومیان آمریکای شمالی و جنوبی نیز شیوههای کلامی خود را کنار گذاشتهاند. براساس آمارهای منتشر گردیده، هر دو هفته یک نوع طریقه صحبت کردن بر روی کره زمین منقرض میشود. حتی این موضوع در جوامع توسعه یافتهای مثل بریتانیا نیز مشاهده گردیده؛ برخی از گویشوران زبانهای کورنی و ولزی در این کشور به انگلیسی روی آوردهاند، ولی باز هم عدهای به سنتهای پیشین خود پایبند هستند.
آیا یک زبان ترکیبی میتواند تکامل یابد؟
براساس نوشتههای کتابهای مذهبی، مدتها قبل همه مردم از طریق یک ساختار واحد صحبت میکردند. در داستان برج بابل عنوان شده که قبل از اینکه بابلیان تصمیم بگیرند یک شهر مقتدر و یک برج رو به بهشت بسازند، به یک زبان عمومی صحبت میشد. از آنجاییکه این تصمیم مبتنی بر اراده پروردگار نبود؛ لذا با اشتباه گرفتن زبان کارگران به آنها واکنش نشان داد و مردم دیگر نتوانستند با هم ارتباط برقرار کنند.
این داستان ممکن است یک نماد مذهبی باشد؛ اما بشر امکان وجود یک زبان عمومی که توسط انسانهای باستان مورد استفاده قرار گرفته باشد را بررسی کرده است. هیچگونه شواهدی در این خصوص وجود ندارد؛ ولی اشاره شده که شباهتهای زیادی بین قدیمیترین زبانهای جهان مثل لاتین، یونانی و سانسکریت وجود دارد. این قضیه نشان میدهد که همه سیستمهای گفتاری مدرن سرچشمه مشترکی دارند.
لودویک لازاروس زامنهوف (Ludwik Lejzer Zamenhof) در سال 1887، زبانی به نام اسپرانتو (Esperanto) را ابداع نمود. این شیوه کلامی با هدف استفاده به عنوان یک زبان استاندارد جهانی ساخته شد، و نه تنها یادگیری آن آسان بود؛ بلکه ابزاری برای غلبه بر بیتفاوتهای نسل بشر نیز محسوب میشد. در حال حاضر بیش از دو میلیون نفر از طریق اسپرانتو صحبت میکنند؛ اما متاسفانه هنوز به عنوان یک سیستم بینالمللی در سطح جهان شناخته نشده و گویشوران آن امیدوارند که به این مهم دست یابند.
صحبت به زبان واحد
جهانیسازی و فرهنگهای غالب
انسانها در جهانی وابسته به هم زندگی میکنند که در آن به راحتی و ظرف 22 ساعت و 30 دقیقه میتوان از لندن به سیدنی سفر کرد؛ در حالیکه اگر در سال 1914 این مسیر را با قایق طی میکردید، بیش از 40 روز طول میکشید. جهانیسازی یک از دلایل مهم مطرح شدن یک زبان بینالمللی است. روند اجتماعی ایجاد ارتباطات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، زبانی و زیست محیطی به معنای کم اهمیت شدن مرزهای کشورهاست.
جهانیسازی در حال تغییر نحوه برقراری ارتباط در جهان است، و به مردم این امکان را میدهد تا حرف خود را به سرتاسر جهان برسانند و آن را با دیگران به اشتراک بگذارند. متاسفانه این امر باعث شده تا بومیان ترجیح دهند از سیستمهای گفتاری دیگری استفاده کنند؛ بدین گونه زبانهای خودشان از بین رفته یا منقرض گردیده است. این همان اتفاقی است که اکنون در مورد زبان انگلیسی در سراسر جهان مشاهده میشود. چرا که امروزه از این گفتار مشخص برای تجارت، مسافرت، تحصیل و موارد دیگر استفاده میشود، و برخی به آن به عنوان یک زبان جهانی نگاه میکنند. وسوسه ایجاد یک سیستم عمومی برای ارتباط، انسانها را به این مسئله وا میدارد که به این ساختار گفتاری وابسته شده و تمایل داشته باشند تا خود را درگیر این نظام جهانی نمایند.
با این حال برخی از مردم راضی نیستند که از انگلیسی به عنوان یک سیستم منسجم جهانی استفاده شود؛ زیرا زبان بخش بزرگی از هویت کشورها محسوب میشود. آنها بدون یک کلام مشخص ممکن است بخشی از فرهنگ ذاتی خود را از دست دهند. در زمان مکالمه از طریق سیستمهای رایج، عملاً یک سری از قوانین و آداب فرهنگی که بومیان از آنها تبعیت میکنند را میپذیرید. برخی این تصدیگری را به عنوان همگنسازی هویت و منافع فردی، ارزشها و خواستهها در نظر میگیرند؛ اما در مورد فرصتها دیدگاه متضادی دارند.
علیرغم تهدیدات جهانیسازی و انقراض برخی از شیوههای صحبت کردن، چندین زبان کم کم در حال مطرح کردن خودشان هستند. زبانهای فراساخته با کمال تعجب در میان برخی از گروهها در حال گسترده شدن هستند و حتی برخی از گویشوران نیز به آنها تسلط پیدا کردهاند. برای آشنایی با آنها میتوانید به مقاله "تعریف و معرفی 5 زبان فراساخته" مراجعه نمایید. با این وجود بعید است که به این زودیها مردم سراسر جهان به یک زبان صحبت کنند. محافظت از فرهنگ کشورها سد بزرگی برای محقق شدن این موضوع است؛ اما عاملی است که متنوع بودن جهان را همیشه نوید میدهد.
در ادامه حتما بخوانيد: تبدیل شدن به یک فرد چند زبانه از طریق شناخت پولیگلاتها