شاخص SJR: تعریف و بررسی کاربردها

شاخص‌های فراوانی برای ارزیابی یک ژورنال وجود دارد که در میان شاخص سایمگو ژورنال رنک (SCImago Journal Rank) که به اختصار به آن JSR (اس جی آر) گفته می‌شود از اهمیت بیشتری نسبت به سایر شاخص‌ها برخوردار است. اگر می‌خواهید دلیل این اهمیت، مفهوم این شاخص و کاربردهایش را متوجه شوید در ادامه این مطلب با شبکه مترجمین راستین همراه باشید.

انواع شاخص ارزیابی مجله

همانطور که مستحضرید، شاخص‌ها و معیارهای متفاوتی برای ارزیابی اعتبار یک مجله توسط پایگاه داده‌های مختلف به کار برده می‌شود. مثلا پایگاه اطلاعاتی اسکوپس (Scopus) از چهار معیار، یعنی شاخص اچ، سایت اسکور (CiteScore)، شاخص SNIP یا اسنیپ (ضریب تأثیر به هنجار شده براساس منبع = Source Normalized Impact per Paper) و شاخص SJR استفاده می‌نماید. هر کدام از این شاخص‌ها به فراخور ویژگی‌هایی که دارند، اطلاعات ارزشمندی در مورد ماهیت و اهمیت یک مجله در اختیار محققین قرار می‌دهند. هر چند که در کشورمان به ایمکپت فاکتور (Impact Factor) نسبت به سایر شاخص‌ها بیشتر توجه می‌گردد، اما نباید از یاد برد که این شاخص با محدودیت‌هایی مواجه است. از این‌رو بهتر است تا محققین با همه شاخص‌های ارزیابی مجله از جمله شاخص SJR آشنایی داشته باشند تا بتوانند بهترین تصمیم ممکن را اتخاذ نمایند.

مفهوم شاخص SJR

شاخص SJR توسط فلیکس دمویا- آنیگن (Félix de Moya-Anegón)، محقق انجمن تحقیقات ملی اسپانیا ملقب به CSIC توسعه داده شده است. سایمگو ژورنال رنک یک معیار معتبر است که براساس این ایده که همه استنادها یک ارزش برابر ندارند، به وجود آمده است. با توجه به اس جی ار، موضوع، کیفیت و شهرت ژورنال بر روی ارزش یک استناد، تأثیر مستقیم دارد. این شاخص برای مقالات علمی پژوهشی، کنفرانسی و مروری کاربرد دارد و بیش از 34 هزار ژورنال را تحت پوشش خود قرار داده است (در حالیکه ایمپکت فاکتور فقط 11 هزار ژورنال را در برگرفته است).

  تعریف و مفهوم شاخص SJR  

روش محاسبه شاخص اس جی آر (SJR)

سایمگو ژورنال رنک، معیاری از ضریب نفوذ علمی ژورنال‌هاست که هم برای تعداد استنادهای کسب شده توسط یک ژورنال و هم برای اهمیت یا اعتبار ژورنال‌هایی که استنادها از آن ناشی شده‌اند مورد محاسبه قرار می‌گیرد. شاخص SJR، میانگین تعداد استنادهای وزنی کسب شده در سالی مشخص توسط اسناد منتشر شده در همان ژورنال را در سه سال گذشته بیان می‌کند. یعنی استنادهای وزنی کسب شده در سال 2020 به اسناد منتشر شده در ژورنال در سال‌های 2019، 2018 و 2017 تقسیم می‌شود و شاخص اس جی آر حاصل می‌گردد. به دلیل نیاز به روش محاسبه تکراری، اندازه‌گیری این شاخص توسط خود افراد تقریبا غیر ممکن است.

محل پیدا کردن شاخص SJR

در حال حاضر می‌توان شاخص SJR یک ژورنال را در پایگاه اطلاعاتی اسکوپس یافت. در این پایگاه به صورت رایگان اطلاعات مربوط به هر یک از ژورنال‌های الزویر قرار گرفته است و محققین می‌توانند به واسطه آن درک صحیحی از شاخص ارزیابی مجله به دست آورند. همچنین در وبسایت SJR به نشانی https://www.scimagojr.com، سوابق مرتبط به این شاخص از سال 1999 آورده شده است. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست است که SJR با توجه به شیوه محاسبه‌ای که دارد می‌تواند برای مقایسه ژورنال‌ها در رشته‌های مختلف به کار رود.

مزایای شاخص SJR

شاخص اس جی آر برای مجلات معتبرتر، وزن یا ارزش بالاتری اختصاص می‌دهد و می‌تواند تفاوت در نوع و زمینه مقالات را جبران نماید. هر چند این مزایا ارزشمند است، اما گروهی از محققین ادعا می‌کنند که توانایی حذف خوداستنادی‌ها توسط ایمپکت فاکتور از ارزش بیشتری نسبت به این مزایا برخوردار است. از دیگر مزیت‌های اس جی ار می‌توان به رایگان بودن آن اشاره کرد، در حالیکه ایمپکت فاکتور به صورت رایگان در دسترس نیست.

معایب شاخص اس جی آر (SJR)

پیچیدگی محاسبه شاخص SJR همواره محققین را با چالش روبه‌رو کرده است. اساسا این شاخص را نمی‌توان به آسانی محاسبه نمود، و به محاسبات زیاد و خسته‌کننده‌ای برای دستیابی به آن نیاز است. از سویی دیگر، هیچ ایده مشخصی در مورد تعداد استنادهای صورت گرفته به مجله توسط این شاخص ارائه داده نمی‌شود. همه شاخص‌های ارزیابی مجله دارای ضعف‌ها و کاستی‌هایی هستند، مثلا ایمپکت فاکتور نیز نمی‌تواند کیفیت تمام مقالات موجود را مورد بررسی قرار دهد و محدود به ژورنال‌های پایگاه اطلاعاتی وب آو ساینس (Web of Science) است.