جایگاه نمونه خوانی (پروف ریدینگ) در صنعت ترجمه
- 20 آذر 1399
- مفاهیم ترجمه
در هر زمینهای که مشغول فعالیت هستید، احتمالاً با نمونه خوانی یا پروف ریدینگ (Proofreading) و یا کارهایی مشابه آن مواجه شدهاید (بدون اینکه حتی خودتان نیز از آن خبر داشته باشید). بسیاری از فعالیتهایی که امروزه افراد انجام میدهند، حول و حوش نوشتن است. اشتباه آنها در نوشتن مقاله یا ترجمه کتاب میتواند تاثیر زیادی بر موفقیت آنها بگذارد و این دقیقاً جایی است که پروف ریدینگ پا در میدان میگذارد. شبکه مترجمین راستین در این مطلب قصد دارد تا از دیدگاه نمونه خوانان متخصص در تجارت نشر، نگاهی به سیر تا پیاز نمونه خوانی و جایگاه آن در صنعت ترجمه بیندازد.
نمونه خوانی چیست؟
پروف ریدینگ به خواندن یک نوشته و مشخص کردن اشکالات آن اشاره دارد. این اشکالات شامل غلطهای املایی، دستور زبانی، علائم نوشتاری و خطاهای مرتبط با انسجام و یکنواختی متن هستند. این عبارت از واژه proof مشتق شده که به معنی نمونه چاپی است. در واقع این کلمه یک اصطلاح انتشاراتی است که به نسخه اولیه چاپی اشاره دارد.
در شیوه سنتی چاپ، حروفچینها قطعههای حروف را بر روی صفحات بزرگ در کنار هم میچینند؛ سپس از آنها برای چاپ صفحات کتاب استفاده میکنند. اما قبل از اینکه هزاران نسخه از کتاب با سرعت تولید شوند؛ نسخه نمونه چاپی به منظور بررسی نهایی برای ناشر فرستاده میگردد. با این حال با روی کار آمدن روشهای نوین چاپ (و روشهای چاپ رایانهای)، اکنون نمونه خوانی به وسیله رایانه انجام میشود؛ هر چند که برخی از نمونه خوانان (Proofreaders) هنوز هم علامتگذاری بر روی نسخههای فیزیکی را ترجیح میدهند.
حتما بخوانيد: باورهای غلط در مورد ترجمه کتاب
تفاوت بین پروف ریدینگ و ویراستاری
در صنعت نشر و ترجمه، پس از اینکه نسخه خطی توسط ویراستار مورد بررسی و ویرایش قرار گرفت، نمونه خوانی متن شروع میشود؛ در واقع پروف ریدینگ در آخرین مراحل روند ویراستاری نقش خود را نشان میدهد. وظیفه نمونه خوان این است که متن ترجمه را شخم زند و به دنبال اشتباهاتی بگردد که ممکن است از قلم افتاده باشند. فرقی نمیکند که نویسنده و ویراستار چه میزان دقت به خرج داده باشند؛ چون تقریباً وقتی با یک کتاب 80000 کلمهای یا بیشتر مواجه میشوید، حتماً خطاهایی به چشمتان میآید.
چرایی اهمیت نمونه خوانی
در اوایل سال 2019، سریال تلویزیونی بازی تاج و تخت (Game of Thrones) در حال پایان بود. طرفداران پر و پا قرص این سریال، آنچنان محو تماشای تلویزیون شده بودند که مبادا صحنهای کوچک از فصل آخر فیلم را از دست دهند. این میزان دقت باعث شد تا وقتی در یکی از اپیزودها به صورت تصادفی یک فنجان قهوه شرکت استارباکس (Starbucks) به نمایش درآمد؛ بینندگان در شبکههای اجتماعی این سریال را به باد انتقاد گرفتند و شدیدا آن را تمسخر کردند.
تهیه کنندگان این سریال سریعا دست به کار شدند و فنجان یکبار مصرف قهوه استارباکس را ظرف 48 ساعت، ویرایش و از فیلم حذف کردند. با این وجود نمیتوان انکار کرد که نمایش همین چند لحظهای این مصنوع مدرن بر روی صفحه نمایش تلویزیون باعث شد تا صدها و شاید هزاران بیننده از آن فضای قرون وسطایی وستروس (Westeros) دور شدند، و دیگر نتوانستند آن را بپذیرند. ناگهان همه به خطای پیش آمده نگاه کردند و دیگر کسی به اصل داستان توجهی نداشت.
نقش نمونه خوانی در صنعت ترجمه کتاب
این وضعیت در صنعت ترجمه و چاپ کتاب هم شاید پیش آید. نسخهای خطی که با غلطهای نوشتاری، اشتباهات دستوری یا عدم انسجام متنی نیز عجین شده باشد؛ قطعاً خواننده را از روایتی که کتاب قصد گفتن آن دارد، دور میکند. خوانندگان به جای درگیر شدن با داستان متن یا پایان نامه، ناگهان مجبور به اصلاح ذهنی اشتباهات غیر فکری کار میشوند. بنابراین نمونه خوانی اهمیت زیادی دارد، زیرا باعث میشود روایت شما بیوقفه بدرخشد.
علاوه بر این، نمونه خوانی بخشی از اخلاق حرفهای محسوب میشود و اگر قصد دارید تا ناشران یا خوانندگان را در کنار خود داشته باشید، جزء یکی از ضروریات صنعت ترجمه به حساب میآید. وقتی مخاطبان با کتابی مواجه میشوند که آشکارا مشخص است نمونه خوانی بر روی آن صورت نگرفته، با خود تصور میکنند نویسنده نتوانسته زحمت سرمایهگذاری واقعی بر روی کار را به خودش دهد. اگر خوانندگان به این نتیجه برسند که نویسنده فرصت و زمان لازم برای کار خودش اختصاص نداده، با خود میاندیشند پس چرا باید آنها زحمت خواندن این کتاب را به خود دهند.
بنابراین چه قصد داشته باشید از طریقه مرسوم که همانا همکاری با انتشارات و مؤسسات ترجمه است، کتاب خودتان را عرضه کنید و چه بخواهید شخصاً کتابتان را منتشر نمایید، فراموش نکنید که ویراستاری کتاب و نمونه خوانی آن جزء مراحل بسیار مهم روند ترجمه تخصصی کتاب هستند.
همکاری با یک نمونه خوان حرفهای به چه صورت است؟
کار یک نمونه خوان حرفهای فراتر از گشتن به دنبال اشتباهات املایی، دستور زبانی و علائم نگارشی است. آنها به دنبال مسائلی هستند که باعث عدم انسجام متن میشوند و تأثیری منفی بر تجربه خواننده به وجود میآورند. اینگونه موارد عبارتند از:
- اطمینان از اینکه لینکهای صفحات وب که در بستر ترجمه محتوای سایت یا محتوانویسی تولید شدهاند سالم هستند، و خواننده را به درستی به صفحات مربوطه هدایت میکنند.
- بررسی فهرست مطالب با محتوای کتاب.
- تائید اینکه صفحه بندی در طول کار نوسان ندارد و کاملاً یکدست است.
- بررسی درستی اندازه فونت کلمات فارسی و انگلیسی، و مطمئن شدن از رعایت نیمفاصله واژگان فارسی.
- اطمینان از اینکه زیرنویس تصاویر، جدولها و نمودارها کاملاً صحیح و درست است.
- تائید پایبندی نمونه متن به راهنمای سبک منتخب نویسنده.
نمونه خوانان معمولاً ویرایش صوری انجام نمیدهند، یعنی مستقیماً تغییری در نسخه دست نویس متن ایجاد نمیکنند. کار اصلی آنها برجسته کردن اشتباهات احتمالی است؛ این کار به نویسنده یا ویراستار کتاب اجازه میدهد تا تصمیم نهایی را بگیرد.
حتما بخوانيد: آشنایی با تعریف ترجمه و مترجم متخصص
چرایی استفاده از خدمات پروف ریدینگ حرفهای
در نشر سنتی، هر کتابی قبل از اینکه به صورت عمومی در دسترس همگان قرار گیرد، ابتدا محک میخورد. مثلا اگر خوانندهای بتواند بیش از تعداد انگشت شماری از اشتباهات نگارشی یا دستور زبانی را در رمان پیدا کند، میتواند تجربه خواندن این کتاب را بیثمر ارزیابی نماید (و بدینگونه به اعتبار و شهرت ناشر لطمه بزند).
حتی در خود نشری (Self-publishing) نیز پروف ریدینگ در حال تبدیل شدن به جزئی جداییناپذیر از روند ویراستاری کتاب است. نویسندگان مستقل معمولاً به دنبال راههایی برای کاهش هزینههای خود هستند؛ بنابراین معمولاً وسوسه میشوند تا خودشان کارشان را نمونه خوانی کنند. با رشد بازار کتابهای مستقل و ارتقاء کیفیت محصولات این بازار، دستیابی به خدمات نمونه خوانی حرفهای به یک رویه معمول تبدیل گشته است.
مزایا | معایب | |
استفاده از نمونه خوانی حرفهای |
افراد حرفهای با دیدی جدید به کار شما نگاه میکنند، لذا سعی دارند هیچ اشتباهی را از قلم نیندازند؛ از زمان به شکلی مؤثرتر استفاده میشود؛ شاید برای بهبود کارتان بتوانند پیشنهاداتی ارائه دهند. |
پیدا کردن یک نمونه خوان مناسب و کاربلد زمانبر است؛ نمونهخوانهای حرفهای دستمزد بالاتری دارند؛ آنها همیشه در دسترس نیستند. |
انجام نمونه خوانی توسط خودتان |
لازم نیست به برنامه زمانبندی شخص دیگری متکی باشید؛ برایتان هیچ هزینهای به جزء صرف وقت ندارد. |
تا عادت کردن به قالببندی مقاله، فهرستسازی و محتوای آن کمی شاید طول بکشد؛ شاید آنقدر به کار خود عادت کردهاید که اشتباهات از نظرتان دور بماند. |
نمونه خوانان علاوه بر نشر تجاری، معمولاً در زمینههای دانشگاهی، روزنامهنگاری و حتی تبلیغات هم کار میکنند، بنابراین حتی برای ترجمه مقاله هم جهت رسیدن به یک کار تخصصی میتوان از وجود آنها بهره برد. همچنین شرکتها میتوانند در برخی از موقعیتها، نمونه خوانان را به خدمت بگیرند تا قبل از ارائه اسلایدها و یا چاپ کاتالوگ محصولات، کار آنها را مورد بررسی قرار دهند.
نکاتی برای یافتن یک نمونه خوان حرفهای
بسیاری از نمونه خوانان، خدمات خود را تبلیغ میکنند؛ اما سوال این است که از چه طریقی میتوان یک نمونه خوان مناسب برای پروژه خود انتخاب نماییم؟ در زیر شاخصههایی را بیان کردهایم که میتوانند در این مسیر به شما کمک کنند.
- از ویراستارتان کمک بگیرید. اگر در حال حاضر با یک ویراستار کار میکنید، از وی بپرسید که آیا کار نمونه خوانی را نیز انجام میدهد یا خیر؟ آنها معمولا افراد حرفهای قابل اعتمادی را میشناسند که از عهده پروژه شما بر میآیند.
- اولویتهای خودتان را مشخص کنید. آیا علاقمندید تا به صورت دیجیتالی کار کنید و یا بالعکس دوست دارید تا بر روی یک نسخه چاپی تمرکز نمایید؟ روند نمونه خوانی یک مسیر دو طرفه است؛ بنابراین وقتی شما و نمونه خوانتان درباره روش انجام کار توافق کنید، مسیر کار بسیار روان و کارآمد خواهد شد.
- سراغ آنها را از مؤسسات مشهور بگیرید. اگر خواهان ترجمه کتاب و چاپ آن هستید بهتر است به جای اینکه در پلتفرمهای فریلنسری به دنبال مترجم حرفه ای و نمونه خوان متخصص بگردید، آنها را از مؤسسات صاحبنام این حوزه مثل شبکه مترجمین راستین طلب کنید؛ چون این مؤسسات کیفیت کاری نمونه خوانان و مترجمان را مورد بررسی قرار میدهند. به این ترتیب مجبور نیستید تا ساعتها وقت خود را صرف غربال کردن پرتفوی کاری نمونه خوانانی کنید که حتی نمیدانند به چه صورت باید در مورد نوشته یا قالببندی کار به شما مشاوره دهند.
اهمیت پروف ریدینگ در صنعت ترجمه
انجام نمونه خوانی توسط خودتان به چه صورت است؟
وقتی صحبت از یک متن طولانی میشود که نیاز به کار زیادی دارد (مثال کتاب)؛ اصلا نمیتوان انتظار داشت که یک نفر غیرمتخصص بتواند کار پروف ریدینگ را به درستی انجام دهد. با این حال در مورد انواع دیگر محتوا، خود نویسندگان غالباً میتوانند کارشان را نمونه خوانی کنند. معمولاً خواندن متنی که خود نوشتهاید به شما کمک میکند تا غلطها و عدم انسجام متن را تشخیص دهید. در شرایطی که متنتان قرار نیست در اختیار مخاطبان زیادی قرار بگیرد (مثل ارسال ایمیل) میتوانید به یک غلطگیر املایی و دستور زبانی آنلاین برای ترجمه فارسی به انگلیسی متن مانند Grammarly اعتماد کنید؛ اینگونه ابزارها به شما کمک میکنند تا اشتباهات اساسی کارتان را متوجه شوید. در ادامه چند نکته در زمینه انجام کار نمونه خوانی توسط خودتان ارائه داده میشود که آگاهی از این نکات میتواند در ارائه یک کار بی عیب و نقص به شما کمک کند.
- کارتان را با خود آگاهی شروع کنید. عادتهای دستوری بدی وجود دارند که همه ما در معرض ارتکاب آنها قرار داریم و یا بدون اینکه عمداً بخواهیم به طور مکرر در کارهایمان اشتباهات نوشتاری ظاهر میشوند. قبل از شروع کار لحظه ای با خود تامل کنید و عادت های بد نوشتاریتان را مشخص نمایید. سپس کار خود را وارسی کرده و سعی کنید تا فقط روی مواردیکه جزء عادات بد نوشتاریتان محسوب میشوند، متمرکز گردید. مثلا شاید کلمهای وجود داشته باشد که متوجه شدهاید بیش از حد از آن استفاده می کنید؛ پس فقط آن کلمه را جستجو کرده و ببینید که آیا لزوماً آن کلمه باید وجود داشته باشد یا خیر.
- متن را با صدای بلند بخوانید. حقیقت این است که چشمانتان میتوانند شما را فریب دهند؛ به ویژه اگر آنها سریعاً از خواندن متن خسته میشوند، این امر بیشتر در موردتان صادق خواهد بود. قطعاً اگر متن را با صدای بلند بخوانید اشتباهاتی را پیدا میکنید که در هنگام خواندن بی سر و صدا و به صورت ذهنی قطعاً قادر به پیدا کردن آنها نخواهید بود. مهم این است که متن را با صدای بلند و در حضور شخص دیگری بخوانید. هر کدام به نوبت به خواندن تعدادی از صفحات متن مشغول گردید، و مطمئن شوید که کلمات و عبارات نامناسب را پیدا و اصلاح میکنید.
- هر بار فقط یک کار را انجام دهید. بدترین شکل پروف ریدینگ این است که کار خود را ابتدا بخوانید؛ اما تصحیح آن را به بعد موکول کنید. روش درست نمونه خوانی این است که کار باید در چندین مرحله انجام گیرد و هر بار بر روی یک نکته مشخص تمرکز شود. اگر در حال بررسی واژههای هم آوا هستید فقط بر روی آنها تمرکز نمایید و سعی نکنید همزمان اشتباهات املایی را نیز تصحیح کنید؛ زیرا در این صورت قطعاً تمام واژههای هم آوا به چشمتان نمیآیند و از دست شما در میروند.
در ادامه حتما بخوانيد: جایگاه ترجمه فن به همراه معرفی فن ساب، فن داب و انواع دیگر آن