مجلات یغماگر چه هستند: 6 نکته برای شناسایی یک ژورنال غارتگر
- 19 بهمن 1400
- آموزش آکادمیک
اگر تحقیقات خود را به پایان رساندهاید؛ حال وقت آن رسیده تا ماحصل زحمات خود را با جهان به اشتراک بگذارید. بنابراین گام بعدی این است که به دنبال مجلهای بگردید تا آثارتان را منتشر کند. با این حال به دلیل آنچه که در ادامه این مطلب عنوان میکنیم؛ باید وسواس بیشتری برای انتخاب یک ژورنال مناسب به خرج دهید.
امروزه گسترش سریع مجلات اوپن اکسس (دسترسی آزاد) آنلاین، دستیابی به نتایج تحقیقات علمی را راحتتر کرده است؛ اما متاسفانه برخیها در این وسط از آب گل آلود ماهی میگیرند و از حقوق نویسنده سوء استفاده میکنند، و به همین دلیل شهرت نشریات آنلاین را خدشهدار کردهاند. در این مطلب شبکه مترجمین راستین به صورت کامل در خصوص این ژورنالها توضیح میدهد.
مجله یغماگر چیست؟
اینگونه ژورنالها در واقع نوعی کلاهبرداری هستند که از نویسندگان مقالات پول دریافت میکنند؛ اما به وعدههایی که به آنها دادهاند جامه عمل نمیپوشانند. در واقع ژورنالهای غارتگر به راحتی پول فرد را میگیرند؛ اما هرگز مقاله ارسال شده توسط او را منتشر نمیکنند. برخی نیز تحقیق را چاپ میکنند؛ ولی آن را تحت هیچگونه بررسی یا داوری قرار نمیدهند.
لیست بیل (Beall’s List)
جفری بیل (Jeffrey Beall)، کتابدار دانشگاه کلرادو (University of Colorado) در سال 2008 انتشار اسنادی به نام "لیست بیل" را آغاز کرد؛ این لیست متشکل از نام ناشران با دسترسی آزاد است که بدون هیچگونه بررسی و داوری موثقی، تقریباً هر مقالهای که برای آنها فرستاده شده را در ازای دریافت هزینه منتشر کردهاند.
لیست بیل در ابتدا برای خود او یک پروژه شخصی بود. با این وجود علاقهاش به مجلات یغماگر زمانی بیشتر گردید که متوجه شد سالانه درخواستهای زیادی برای پیوستن به هیئت تحریریه ژورنالهای مشکوک و چاپ آثار در این نشریات نامناسب وجود دارد (این تحقیقات مملو از خطاهای دستور زبانی قابل توجه بودند). به همین دلیل بیل تصمیم گرفت تا همچنان به انتشار فهرستی با عنوان "ناشران دسترسی آزاد علمی یغماگر احتمالی یا مشکوک" ادامه دهد.
لیست مذکور در عرض چند سال توانست توجه محققان و دانشمندان برجسته را به خود جلب کند. بیش از 900 مجله تا پایان سال 2016 در این فهرست قرار گرفتند. اما بیل در اوایل سال 2017 مجبور شد وبلاگ و لیست خود را در پی تهدید این مجلات به شکایت قانونی پاک کند. هر چند نسخه بایگانی شده آن هنوز به صورت آنلاین وجود دارد.
مفهوم ژورنال یغماگر
نحوه شناسایی و تشخیص یک مجله یغماگر
تشخیص یک مجله یغماگر (Predatory Journal) در وهله اول شبیه به شناسایی یک کیف پول تقلبی است. در نگاه اول همه چیز آنطور به نظر میرسد که باید باشد. اما چنانچه دقیقتر توجه کنید؛ سرنخهایی را مشاهده خواهید کرد که به شما کمک میکنند تا آن را شناسایی نمایید (چیزهایی مانند نخهای شل، پارچه نامرغوب و نام تجاری اشتباه که ممکن است شما را در مورد اصل بودن و کیفیت مناسب یک لباس به شک بایندازند).
معمولاً مجلات غارتگر ظاهر چشم نوازی دارند. وب سایتهایشان کاملاً معتبر به نظر میرسند و ظاهراً یک تیم تحریریه معتبر دارند. اینگونه نشریات معمولاً برای افراد ایمیل ارسال میکنند و از آنها میخواهند تا مقالات خود را برایشان بفرستند، و یا اینکه در تیم تحریریه آنها عضو شوند؛ به این صورت قصد دارند اطلاعات هویتی فرد را به دست بیاورند. با این حال نشانههای گویایی وجود دارند که نشان میدهند همه چیز سر جای خودش نیست.
برای شناسایی اینگونه ژورنالها کافی است به 6 نشانه زیر توجه کنید:
1. بازدید وب سایت به صورت دقیق
شلختگی و درهم برهمی از ویژگیهای بارز وب سایتهای مجلات یغماگر است. معمولاً مطالب این سایتها انسجام زبانی زیادی ندارند، و مملوء از اشتباهات املایی و دستور زبانی هستند. این نشان میدهد که آنها به جای اینکه تلاشهای خود را صرف رعایت استانداردهای حرفهای کنند؛ بیشتر به دنبال کلاهبرداری از مردم هستند.
نکته دیگری که باید در این تارنماها به آن توجه کنید؛ هزینه مجله است. در وب سایتهای مجلات به وضوح آمده که تنها پس از پذیرش مقاله توسط هیئت تحریریه، نویسنده باید هزینه چاپ آن را بپردازد. ژورنالی که در همان مرحله اول ارسال پژوهش و قبل از اینکه مقاله برای چاپ تائید شود؛ درخواست هزینه بکند، به احتمال زیاد یغماگر است.
2. بررسی عضویت مجله در سازمانهای معتبر
اگر مجلهای ادعای عضویت در هر یک از این سازمانهای معتبر زیر را دارد؛ وب سایت آن تشکیلات را بررسی کنید و ببینید که آیا ادعای آن ژورنال صحت دارد یا خیر. سازمانهای زیر قبل از پذیرش عضویت متقاضیان، آنها را به صورت کامل مورد بررسی قرار میدهند. در ضمن میتوانید به این نهادها ایمیل بزنید و بپرسید که آیا مجله مورد نظر عضو تشکیلات آنهاست یا خیر.
- راهنمای مجلات دسترسی آزاد (Directory of Open Access Journal) موسوم به DOAJ،
- کمیته اخلاق نشر (Committee on Publication Ethics) معروف به COPE،
- انجمن ناشران دانشگاهی دسترسی آزاد (Open Access Scholarly Publishers Association) مشهور به OASPA،
- انجمن بین المللی ناشران علمی، فنی و پزشکی موسوم به STM.
3. توجه به اطلاعات تماس ژورنال
یک ژورنال معتبر دارای اطلاعات تماس صحیحی است و با اطلاعات کشوری که ادعا میکند در آنجا مستقر است، مطابقت دارد. اما اطلاعات تماس یک مجله غارتگر اغلب به کشوری کاملاً متفاوت اشاره دارد. به زمانیکه ایمیلهای شما توسط ژورنال پاسخ داده میشوند، دقت کنید. با استفاده از این اطلاعات میتوانید بررسی نمایید که آیا ساعات کاری نهاد مذکور با ساعات کاری کشوری که ادعا میکند در آنجا مشغول فعالیت است همخوانی دارد یا خیر. در ضمن میتوانید کد کشور ذکر شده در لیست تماس را در گوگل سرچ کنید تا از صحت و سقم درستی آن مطمئن شوید.
4. تحقیق در مورد اعضای تحریریه
به احتمال زیاد مجلات یغماگر برای اینکه خود را معتبر نشان دهند؛ محققین معتبر را بدون اجازه آنها، عضو هیئت تحریریه خود معرفی میکنند. حتی ممکن است دانشمندانی جعلی با نام و مدارک تقلبی بسازند. برای اینکه به صحت یا عدم صحت این ادعاها پی ببرید؛ پروفایل آنلاین این محققین را پیدا کنید و ببینید که آیا آنها در رزومه خود به عضویت در هیئت تحریریه این ژورنالها اشاره کردهاند یا خیر. برای این کار میتوانید به لینکدین و تارنماهای رسمی موسسات دانشگاهی که این محققین در آنجا فعالیت میکنند مراجعه کنید. اگر در هیچ جایی به آن مجلات اشارهای نشده بود؛ احتمالاً یک جای کار میلنگد.
5. نگاهی به روند داوری مقالات و جدول زمانی انتشار آنها
فرآیند داوری تخصصی برای حفظ استاندارد تحقیقات علمی و کیفیت آنها ضروری است، و پایه و اساس مجلات معتبر محسوب میشود. با این حال این روند زمانبر است. داوری تخصصی مقالات مستلزم وجود یک ویراستار و متخصص مستقل در موضوع مورد بحث است؛ این افراد باید در این حوزه کاملاً شناخته شده و معتبر باشند. مجلات یغماگر قصد ندارند بر روی زمان لازم برای داوری مقالاتی که میخواهند منتشر کنند، سرمایه گذاری کنند؛ این امر خود را در قالب جدول زمانی بسیار سریع روند انتشار مقالات توسط آنها نشان میدهد. کافی است به سیاستهای داوری تخصصی آنها نگاهی بیاندازید و از خود بپرسید که آیا زمان کافی برای بررسی اعتبار اثر اختصاص میدهند یا خیر.
6. مرور شمارههای قبلی مجله
از آنجاییکه مجلات یغماگر هر مقالهای که برایشان ارسال میشود را بدون در نظر گرفتن کیفیت یا ارتباط آنها با اصل موضوع منتشر میکنند؛ نوعی عدم تمرکز و رعایت استانداردها در شمارههای قبلیشان به چشم میخورد. مثلاً شاید موضوع مقالات منتشر گردیده با آنچه که به عنوان دامنه فعالیت مجله معرفی شده است یکی نباشد (مانند انتشار تحقیقی با موضوع میگرن در مجلهای که تمرکز آن بر پوست است). در ضمن به متن پژوهشها توجه کنید. اگر احساس کردید که غلطهای نگارشی و دیگر اشتباهات نادیده گرفته شدهاند؛ به احتمال زیاد این ژورنال به کنترل کیفیت آثار توجهی ندارد و معتبر نیست.
شناسایی مجله غارتگر
عواقب انتشار مقاله در مجلات یغماگر
در صورتیکه برای چاپ مقاله تحت فشار قرار بگیرید، و آینده کاری و علمی شما به آن بستگی داشته باشد؛ ممکن است از خود بپرسید که آیا میتوان به ارائه تحقیق به اینگونه مجلات به عنوان راهکاری برای تقویت رزومه خود نگاه کرد یا خیر. واقعیت این است که با انتشار پژوهش در این مجلات نه تنها چیزی به دست نمیآورید؛ بلکه ممکن است آسیبهای زیادی هم ببینید.
سازمانهای استخدامی با نشریات یغماگر آشنایی دارند و اگر آنها را جزء رزومه خود قرار دهید؛ برعلیهتان اقدام میکنند. مواظب باشید؛ زیرا هیچوقت کمیت جای کیفیت را نمیگیرد. در ضمن انتشار مقالات در مجلات یغماگر هم برای خودتان و هم برای موسسه تحقیقاتی یا دانشگاهی که در آن فعالیت میکنید مسئولیت ایجاد میکند و شما هم همدست آنها محسوب میشوید. اگر چنین چیزی افشا شود؛ تاثیری منفی بر روی هر دو طرف خواهد گذاشت.
مهمتر از همه فراموش نکنید که شما به عنوان یک محقق، باید به صورت حرفهای و درست رفتار کنید. یعنی باید تحقیقاتتان را براساس استانداردهای دانشگاهی تعیین شده جلو ببرید و سپس آنها را در معرض داوری همتا (پیر ریویو) قرار دهید. اگر این تعهد و سختگیری وجود نداشته باشد؛ همه دانشگاهها و موسسات علمی، اعتبار و معنای خود را از دست میدهند.
شیوه انصراف از چاپ مقاله در یک مجله غارتگر
فرض کنیم مقالهای را برای ژورنالی ارسال کردهاید و پس از بررسیهای بیشتر متوجه شدهاید که آن مجموعه اعتبار لازم را ندارد. به عنوان مثال ممکن است مجله مرحله داوری تخصصی را فوراً به اتمام رسانده و از شما درخواست هزینه چاپ کرده است. یا اینکه بعدها پی بردهاید که این ژورنال عضو سازمان COPE نیست؛ به همین دلیل به شک افتادهاید که احتمالاً غارتگر است. خوب حالا چه باید بکنید؟
در این صورت میتوانید از پرداخت هزینه خودداری کرده و مقاله خود را پس بگیرید. احتمالاً با این کار قادر خواهید بود تا به این قائله خاتمه دهید؛ زیرا هدف از تشکیل مجلات یغماگر در وهله اول تنها پول است. اما اگر آنها مخالفت کرده و همچنان بر مواضع قبلی خود تاکید کردند؛ بهتر است پای حرف خود ایستاده و تسلیم آنها نشوید. همچنین در این مواقع با سازمان COPE ارتباط برقرار کنید. آنها میتوانند شما را راهنمایی نمایند، و با ارائه توصیههایی باعث فشار آوردن به مجله و اجبار آنها به عقب نشینی گردند.
کلام پایانی
مجلات یغماگر تهدیدی واقعی برای تحقیقات و موسسات تحقیقاتی میباشند. ریشه کن کردن آنها نیازمند تلاش جمعی محققان است. شما نیز میتوانید با قضاوت در مورد جاییکه اثر خود را برای چاپ ارسال میکنید و توجه به نشانههای دال بر عدم اعتبار یک مجله، نقش خود را در این زمینه ایفا نمایید. اگر قصد دارید تحقیقات خود را در مجلهای با شاخصهای استاندارد به چاپ برسانید؛ حتماً به علائم و نشانههای توضیح داده شده در این گفتار دقت کنید تا در دام ژورنال های غارتگر گرفتار نشوید.
در ادامه حتما بخوانيد: 14 موتور جستجوی علمی برای یافتن منابع آکادمیک