مجلات یغماگر چه هستند: 6 نکته برای شناسایی یک ژورنال غارتگر

امروزه گسترش سریع مجلات اوپن اکسس (دسترسی آزاد) آنلاین، دستیابی به نتایج تحقیقات علمی را راحت‌تر کرده است؛ اما متاسفانه برخی‌ها در این وسط از آب گل آلود ماهی می‌گیرند و از حقوق نویسنده سوء استفاده می‌کنند، و به همین دلیل شهرت نشریات آنلاین را خدشه‌دار کرده‌اند. در این مطلب شبکه مترجمین راستین به صورت کامل در خصوص این ژورنال‌ها توضیح می‌دهد.

مجله یغماگر چیست؟

اینگونه ژورنال‌ها در واقع نوعی کلاهبرداری هستند که از نویسندگان مقالات پول دریافت می‌کنند؛ اما به وعده‌هایی که به آنها داده‌اند جامه عمل نمی‌پوشانند. در واقع ژورنال‌های غارتگر به راحتی پول فرد را می‌گیرند؛ اما هرگز مقاله ارسال شده توسط او را منتشر نمی‌کنند. برخی نیز تحقیق را چاپ می‌کنند؛ ولی آن را تحت هیچگونه بررسی یا داوری قرار نمی‌دهند.

لیست بیل (Beall’s List)

لیست مذکور در عرض چند سال توانست توجه محققان و دانشمندان برجسته را به خود جلب کند. بیش از 900 مجله تا پایان سال 2016 در این فهرست قرار گرفتند. اما بیل در اوایل سال 2017 مجبور شد وبلاگ و لیست خود را در پی تهدید این مجلات به شکایت قانونی پاک کند. هر چند نسخه بایگانی شده آن هنوز به صورت آنلاین وجود دارد.

مفهوم ژورنال یغماگر

نحوه شناسایی و تشخیص یک مجله یغماگر

برای شناسایی اینگونه ژورنال‌ها کافی است به 6 نشانه زیر توجه کنید:

1. بازدید وب سایت به صورت دقیق

نکته دیگری که باید در این تارنماها به آن توجه کنید؛ هزینه مجله است. در وب سایت‌های مجلات به وضوح آمده که تنها پس از پذیرش مقاله توسط هیئت تحریریه، نویسنده باید هزینه چاپ آن را بپردازد. ژورنالی که در همان مرحله اول ارسال پژوهش و قبل از اینکه مقاله برای چاپ تائید شود؛ درخواست هزینه بکند، به احتمال زیاد یغماگر است.

2. بررسی عضویت مجله در سازمان‌های معتبر

• راهنمای مجلات دسترسی آزاد (Directory of Open Access Journal) موسوم به DOAJ،
• کمیته اخلاق نشر (Committee on Publication Ethics) معروف به COPE،
• انجمن ناشران دانشگاهی دسترسی آزاد (Open Access Scholarly Publishers Association) مشهور به OASPA،
• انجمن بین المللی ناشران علمی، فنی و پزشکی موسوم به STM.

3. توجه به اطلاعات تماس ژورنال

یک ژورنال معتبر دارای اطلاعات تماس صحیحی است و با اطلاعات کشوری که ادعا می‌کند در آنجا مستقر است، مطابقت دارد. اما اطلاعات تماس یک مجله غارتگر اغلب به کشوری کاملاً متفاوت اشاره دارد. به زمانیکه ایمیل‌های شما توسط ژورنال پاسخ داده می‌شوند، دقت کنید. با استفاده از این اطلاعات می‌توانید بررسی نمایید که آیا ساعات کاری نهاد مذکور با ساعات کاری کشوری که ادعا می‌کند در آنجا مشغول فعالیت است همخوانی دارد یا خیر. در ضمن می‌توانید کد کشور ذکر شده در لیست تماس را در گوگل سرچ کنید تا از صحت و سقم درستی آن مطمئن شوید.

4. تحقیق در مورد اعضای تحریریه

به احتمال زیاد مجلات یغماگر برای اینکه خود را معتبر نشان دهند؛ محققین معتبر را بدون اجازه آنها، عضو هیئت تحریریه خود معرفی می‌کنند. حتی ممکن است دانشمندانی جعلی با نام و مدارک تقلبی بسازند. برای اینکه به صحت یا عدم صحت این ادعاها پی ببرید؛ پروفایل آنلاین این محققین را پیدا کنید و ببینید که آیا آنها در رزومه خود به عضویت در هیئت تحریریه این ژورنال‌ها اشاره کرده‌اند یا خیر. برای این کار می‌توانید به لینکدین و تارنماهای رسمی موسسات دانشگاهی که این محققین در آنجا فعالیت می‌کنند مراجعه کنید. اگر در هیچ جایی به آن مجلات اشاره‌ای نشده بود؛ احتمالاً یک جای کار می‌لنگد.

5. نگاهی به روند داوری مقالات و جدول زمانی انتشار آنها

فرآیند داوری تخصصی برای حفظ استاندارد تحقیقات علمی و کیفیت آنها ضروری است، و پایه و اساس مجلات معتبر محسوب می‌شود. با این حال این روند زمانبر است. داوری تخصصی مقالات مستلزم وجود یک ویراستار و متخصص مستقل در موضوع مورد بحث است؛ این افراد باید در این حوزه کاملاً شناخته شده و معتبر باشند. مجلات یغماگر قصد ندارند بر روی زمان لازم برای داوری مقالاتی که می‌خواهند منتشر کنند، سرمایه گذاری کنند؛ این امر خود را در قالب جدول زمانی بسیار سریع روند انتشار مقالات توسط آنها نشان می‌دهد. کافی است به سیاست‌های داوری تخصصی آنها نگاهی بیاندازید و از خود بپرسید که آیا زمان کافی برای بررسی اعتبار اثر اختصاص می‌دهند یا خیر.

6. مرور شماره‌های قبلی مجله

از آنجاییکه مجلات یغماگر هر مقاله‌ای که برایشان ارسال می‌شود را بدون در نظر گرفتن کیفیت یا ارتباط آنها با اصل موضوع منتشر می‌کنند؛ نوعی عدم تمرکز و رعایت استانداردها در شماره‌های قبلیشان به چشم می‌خورد. مثلاً شاید موضوع مقالات منتشر گردیده با آنچه که به عنوان دامنه فعالیت مجله معرفی شده است یکی نباشد (مانند انتشار تحقیقی با موضوع میگرن در مجله‌ای که تمرکز آن بر پوست است). در ضمن به متن پژوهش‌ها توجه کنید. اگر احساس کردید که غلط‌های نگارشی و دیگر اشتباهات نادیده گرفته شده‌اند؛ به احتمال زیاد این ژورنال به کنترل کیفیت آثار توجهی ندارد و معتبر نیست.

شناسایی مجله غارتگر

عواقب انتشار مقاله در مجلات یغماگر

مهمتر از همه فراموش نکنید که شما به عنوان یک محقق، باید به صورت حرفه‌ای و درست رفتار کنید. یعنی باید تحقیقات‌تان را براساس استانداردهای دانشگاهی تعیین شده جلو ببرید و سپس آنها را در معرض داوری همتا (پیر ریویو) قرار دهید. اگر این تعهد و سخت‌گیری وجود نداشته باشد؛ همه دانشگاه‌ها و موسسات علمی، اعتبار و معنای خود را از دست می‌دهند.

شیوه انصراف از چاپ مقاله در یک مجله غارتگر

در این صورت می‌توانید از پرداخت هزینه خودداری کرده و مقاله خود را پس بگیرید. احتمالاً با این کار قادر خواهید بود تا به این قائله خاتمه دهید؛ زیرا هدف از تشکیل مجلات یغماگر در وهله اول تنها پول است. اما اگر آنها مخالفت کرده و همچنان بر مواضع قبلی خود تاکید کردند؛ بهتر است پای حرف خود ایستاده و تسلیم آنها نشوید. همچنین در این مواقع با سازمان COPE ارتباط برقرار کنید. آنها می‌توانند شما را راهنمایی نمایند، و با ارائه توصیه‌هایی باعث فشار آوردن به مجله و اجبار آنها به عقب نشینی گردند.

کلام پایانی

مجلات یغماگر تهدیدی واقعی برای تحقیقات و موسسات تحقیقاتی می‌باشند. ریشه کن کردن آنها نیازمند تلاش جمعی محققان است. شما نیز می‌توانید با قضاوت در مورد جاییکه اثر خود را برای چاپ ارسال می‌کنید و توجه به نشانه‌های دال بر عدم اعتبار یک مجله، نقش خود را در این زمینه ایفا نمایید. اگر قصد دارید تحقیقات خود را در مجله‌ای با شاخص‌های استاندارد به چاپ برسانید؛ حتماً به علائم و نشانه‌های توضیح داده شده در این گفتار دقت کنید تا در دام ژورنال ‌های غارتگر گرفتار نشوید.