چرا ترجمه کتاب پزشکی به دقت 100% نیازمند است؟

ترجمه‌های نادرست به طور کلی باعث سردرگمی، خجالت و یا مجموعه‌ای از موقعیت‌های ناراحت‌کننده می‌شوند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ پس از معنی کردن ضعیف پیام‌های بازاریابی، افت فروش را تجربه کرده‌اند (شرکت‌هایی مثل فورد (Ford)، گربر (Gerber) و KFC تجربه این حالت را داشته‌اند). همچنین تفاسیر نادرست از سخنان یک سیاست‌مدار حتی باعث ایجاد تنش میان کشورها یا تشدید جنگ شده ‌است (برای بررسی بیشتر این موضوع به مطلب "نقش مترجمین در تحولات جهان: آیا مترجمین موجب تغییر دنیا می‌شوند"، مراجعه کنید).

برخی از حوزه‌های ترجمه نسبت به دیگر زمینه‌ها به دقت بیشتری نیاز دارند. اسناد مهمی نظیر گزارشات بالینی، دستورالعمل‌های استفاده، تحقیقات پزشکی یا برچسب‌های دارویی که عموما در یک چارچوب واحد به اسم کتاب جمع‌آوری می‌شوند، برای سلامت مردم ضروری هستند. هر اشتباهی در برگردان اینگونه متون، نه تنها برای تولید کننده آسیب جدی به همراه خواهد داشت، بلکه برای بیماران نیز پیامدهای وخیمی به وجود خواهد آورد.

در سال 2007، 47 بیمار به دلیل ترجمه نادرست، مجبور به انجام دومین عمل جراحی تعویض زانو شدند. مترجم به جای "سیمان غیر پیمانه‌ای (non-modular cemented)"، آن را تحت عنوان "بدون سیمان (without cement)" ترجمه کرده بود و یک عمل دردناک که نیازمند ماه‌ها بهبود است را دو بار به بیماران تحمیل نمود. اشتباه معنی کردن یک کلمه، بدون در نظر گرفتن عواقب مالی برای شرکت مربوطه، باعث ماه‌ها ناراحتی غیر ضروری برای این 47 نفر شد. خوشبختانه این سهل‌انگاری در ترجمه متون پزشکی، راه‌حلی داشت و در نهایت بیماران به درستی درمان شدند؛ اما در موارد دیگر ممکن است نتیجه کشنده باشد.

ترجمه کتاب پزشکی به دقت فنی نیاز دارد. در هنگام ترجمه انگلیسی به فارسی نمی‌توان چیزی را حذف، اضافه یا جایگزین کرد. برگردان نادرست یک کلمه باعث ایجاد مشکل می‌شود؛ چون پزشکان نمی‌توانند تشخیص دهند که آیا ابزارهای جدید آنها دستورالعمل درستی دارند یا خیر. حذف اطلاعات به همان اندازه می‌تواند مشکل‌ساز باشد. مثلا حذف اطلاعات کلیدی در دستورهایی دارویی می‌تواند یک داروی کاملا خوب را به داروی کاملا مهلک تبدیل نماید. یک کلمه از قلم افتاده در ترجمه کتاب پزشکی، به احتمال زیاد درک محققین از مطلب را کاهش می‌دهد و تشخیص آنها را در آینده با مشکل مواجه می‌کند.

ترجمه کتاب پزشکی تنها به بازنویسی دستورالعمل‌ها و آزمایش‌های بالینی از یک زبان به زبان دیگر مربوط نیست. این فرآیند انتقال زبانی در ابتدا اطلاعات منبع را درک می‌کند و قادر است تا بهترین و دقیق‌ترین نسخه محلی را برای آن ارائه دهد. مثلا بین "سرطان نخاع (spinal cord cancer)" و "کارسینوم مدولاری تیرویید (medullary thyroid carcinoma)" تفاوت وجود دارد. بیشتر بیماران بدون راهنمایی پزشک نمی‌توانند تفاوت این دو بیماری را درک نمایند. اما مترجمین متخصص به اهمیت چنین جزئیاتی برای درمان بیمار یا مطالعه درباره امکانات جدید درمانی واقف هستند و سعی می‌کنند تا با ارائه درست مفاهیم، کار را برای پزشکان آینده آسان نمایند.

این نوع مترجمین که در بستر ترجمه تخصصی متون پزشکی به فعالیت می‌پردازند، معمولا دانش‌آموخته گرایش‌های مختلف حوزه درمان هستند که به واسطه تجربه و سال‌ها کار کردن توانسته‌اند تا به درک جامعی از مفاهیم انواع گرایش‌های این شاخه از علم دست یابند. آنها عاشق کارشان هستند، به همین دلیل ترجمه کتاب پزشکی را فقط به خاطر منافع مالی انجام نمی‌دهند، بلکه دوست دارند تا در حین کار به چیز جدیدی از دانش تخصصی خود نیز اضافه کنند و معلومات‌شان را بالا ببرند. بایدها و نبایدهای ترجمه پزشکی را درک کرده‌اند و می‌دانند که نقش‌شان فراتر از یک انتقال دهنده متن زبان مبدا به زبان مقصد است.

با توجه به مطالبی که عنوان شد، مشخص گردید که ترجمه کتاب پزشکی کار هر مترجمی نیست و به مهارت‌های فراوانی نیازمند است. بنابراین برای درست انجام دادن آن چه راهکارهایی وجود دارد؟ می‌توان در سایت‌های استخدامی یا ارائه دهنده خدمات فریلنسری، یک مترجم آزاد پیدا نمود؛ اما با توجه به حساس بودن فرآیند ترجمه کتاب و همچنین ابعاد حقوقی ناشی از عدم افشای مطالب آن، این راهکار چندان مناسب نخواهد بود. شاید برای متون کم اهمیت این روش جواب دهد؛ اما برای برگردان متون حجیم باعث هدر رفتن زمان و منابع مالی می‌شود.

راهکار دیگر استفاده از سایت‌های ترجمه تخصصی است. امروزه تعداد این سایت‌ها به قدری زیاد شده که به راحتی نمی‌توان بهترین آنها را تشخیص داد. با بررسی ساختار سایت‌ها، نمونه کارها، زمان و هزینه ترجمه، و ارتباط با خود مؤسسات می‌توان تا حدی به شیوه کاری و همچنین حرفه‌ای بودن آنها پی برد؛ با این حال باز هم باید احتیاط لازم را به خرج داد. بهترین کار این است که از آنها نمونه بخواهید. یک پاراگراف از متن کتاب را انتخاب کنید و از آنها درخواست معنی کردن آن را داشته باشید. اگر هزینه و کیفیت کاریشان مورد رضایت شما قرار گرفت، به بهترین راهکار برای ترجمه کتاب پزشکی دست یافته‌اید، در غیر این صورت برای پیدا کردن بهترین انتخاب، همچنان باید به آزمون و خطا بپردازید. اگر این کار بیش از حد به طول بینجامد، شاید از ترجمه کتاب پشیمان شوید و اصلا فکر این کار را از ذهنتان بیرون کنید.