زبان های کشور مالزی: مروری بر 137 مورد از آنها

مالزی برای مطالعه زبان‌ها جزء کشورهای حالب به شمار می‌آید. زبان رسمی مالزی یعنی مالایی، یکی از 137 کلامی است که در این کشور به کار می‌رود. به دلیل جالب بودن این سیستم‌های گفتاری که متاسفانه برخی از آنها امروزه جزء زبان های منقرض شده دسته‌بندی می‌گردند؛ قصد داریم تا در این گفتار درباره زبان های مالزی صحبت کنیم. پس لطفاً تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

درباره زبان کشور مالزی

دلیل استفاده از سه ساختار ارتباطی مختلف، جامعه چند قومیتی مالزی است. در این کشور جمعیت افراد مالایی حدود 50%، چینی نزدیک به 24% و هندی فقط 7% می‌باشد. کشور مالزی از سوی سازمان ملل به عنوان کشوری که در حفظ تعادل بین اقوام مختلف موفق بوده، مورد تقدیر قرار گرفته است؛ بدون شک زبان نقش مهمی در این زمینه داشته است.

حقایقی درباره زبان مالایی

اما این بدان معنا نیست که مالایی، زبان اول تمامی این افراد است. در مالزی اغلب مردم به یک یا چند ساختار کلامی بومی یا وارداتی نیز مسلط هستند؛ معمولاً این شیوه‌های کلامی جزئی از زبان مادری آنها هستند. با این وجود مالایی در مجموع دارای 10 گویش است که برخی از آنها در مالزی به کار می‌روند؛ از جمله باهاسا، ملیسیا، کلانتانسی (Kelantanese)، ترنگ گانوان (Terengganuan)، کِداحان (Kedahan)، ساراواکیان (Sarawakian) و مالایی پراک (Perak Malay).

جغرافیایی زبانی مالزی

حال قبل از اینکه به جزئیات زبان های مالزی بپردازیم؛ کمی درباره جغرافیا سخن خواهیم گفت. اما چرا؟ به این دلیل که جغرافیای مالزی سال‌هاست که بر تکامل زبانی این کشور تاثیر گذاشته است. هر چند مالزی تنها یک کشور است؛ اما دریای جنوبی چین (South China Sea) از وسط آن را به دو نیم تقسیم کرده و باعث شده تا به دو منطقه کاملاً مجزا تقسیم گردد: مالزی شبه جزیره‌ای یا شبه جزیره مالایا (Peninsular Malaysia) و مالزی شرقی (East Malaysia) که به آن جزیره بورنئو مالزی (Malaysian Borneo) نیز گفته می‌شود. در ضمن این کشور دارای مرزهای زمینی با سنگاپور، تایلند، برونئی و اندونزی است. این تقسیمات فیزیکی منجر به توسعه سیستم‌های کلامی کاملاً متفاوتی در این کشور شده‌؛ بنابراین بررسی زبان های مالزی بایستی به صورت منطقه به منطقه شروع گردد.

فهرست زبانی شبه جزیره مالایا

ساختارهای گفتاری مورد استفاده در مالزی شبه جزیره‌ای را می‌توان بین زبان های مالایی و اصلانی (Aslian) تقسیم کرد (البته به استثنای چند مورد). رایج‌ترین شیوه‌های ارتباطی به کار رفته در شبه جزیره مالایا (به غیر از مالایی استاندارد) عبارتند از:

مالایی کداحی

عمدتاً در شمال غربی مالزی صحبت می‌شود. مالایی کداحی (Kedah Malay) یا کداح مالای دارای 2/6 میلیون گویشور بومی است که در مالزی و تایلند پخش شده‌ا‌ند. این حوزه کلامی تعدادی زیر لهجه مجزا از جمله کداح اوتارا (Kedah Utara)، پرلیس - لنکاوی (Perlis-Langkawi) و پنانگ (Penang) دارد.

مالایی کلانتانی

با عنوان کلانتان پاتانی مالای (Kelantan-Pattani Malay) نیز شناخته می‌شود و دارای حدود 2 میلیون گویشور بومی در مالزی و سه میلیون نفر دیگر در تایلند است. این منطقه از نظر جغرافیایی توسط کوه‌ها و جنگل‌های بارانی از سایر مناطق شبه جزیره مالایا جدا شده است. مالایی کلانتانی (Kelantan Malay) کاملاً با انواع دیگر زبان مالایی تفاوت دارد.

مالایی پراک

حدود 1/4 میلیون نفر گویشور دارد و یکی از رایج‌ترین گویش‌های مالایی است. در واقع مالایی پراک (Perak Malay) جزء هویت کسانی است که در ایالت پراک زندگی می‌کنند و دارای دو گویش فرعی است: کوالا کنگسر (Kuala Kangsar) و پراک تنگاه (Perak Tengah).

مالایی ترنگ گانو

در ایالتی با همین نام صحبت می‌شود؛ البته در آنجا به عنوان زبان میانجی جهت کمک به برقراری ارتباط بین چندین گروه قومی مورد استفاده قرار می‌گیرد. گویشوران مالایی ترنگ گانو (Terengganu Malay) به راحتی می‌توانند سخنوران کلانتان پاتانی و پاهانگ (Pahang) را درک کنند. تعداد کل گویشوران آن به بیش از 1 میلیون نفر می‌رسد.

مالایی نگاری سمبیلان

عمدتاً در ایالت‌ نگاری سمبیلان و شهر الور گاجا (Alor Gajah) مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری مالایی نگاری سمبیلان (Negeri Sembilan Malay) را یک نوع گویش می‌دانند؛ با همه اینها تعداد گویشوران بومی آن در حدود نیم میلیون نفر است.

تایلندی جنوبی

به صورت گسترده در جنوب تایلند به کار می‌رود؛ به علاوه برخی از گویشوران آن در شمال مالزی قرار دارند. حدود 70 هزار نفر از 5 میلیون گویشور تایلندی جنوبی (Southern Thai) در مالزی زندگی می‌کنند. در ضمن به عنوان پاک تای (Pak Thai) و دامبرو (Dambro) نیز شناخته می‌شود.

سماعی

کلام مختص بومیان غرب مالزی است و یک زبان مالزیایی به شمار می‌آید که حدود 44 هزار گویشور دارد. اعتقاد بر این است که در میان همه کلام‌های اصلانی، سماعی (Semai) تنها زبان در معرض خطر نیست. حدود دو هزار گویشور سماعی تک زبانه هستند.

یاکون

یکی دیگر از گویش‌های مالایی است (البته برخی آن را یک زبان مجزا می‌دانند) که حدود 28 هزار گویشور دارد. افرادیکه به واسطه یاکون (Jakun) با هم ارتباط برقرار می‌کنند؛ عمدتاً در سواحل شرقی شبه جزیره مالایا ساکن هستند.

سایر زبان های شبه جزیره مالایا

علاوه بر سیستم‌های گفتاری ذکر شده فوق، شبه جزیره مالایا خانه بسیاری دیگر از زبان‌های بومی است. این کلام‌ها عبارتند از:

فهرست زبانی جزیره بورنئو مالزی

وقتی صحبت از زبان مالزی به میان می‌آید؛ می‌توان در مورد جزیره بورنئو به مطالب زیادی اشاره نمود. این منطقه میزبان ساختارهای ارتباطی از بورنئوی شمالی (North Bornean)، لاند دایاک (Land Dayak)، ملاناو - کجانگ (Melanau-Kajang)، کایان - موریک (Kayan-Murik)، سما - باجاو (Sama-Bajaw)، و شاخه‌های مالایی و فیلیپینی از خانواده زبان آسترونزیایی (Austronesian) است. اما در اینجا بورنئوی شمالی اکثریت را به خود اختصاص داده است. در ادامه نگاهی گذرا به برخی از زبان های جزیره بورنئو خواهیم انداخت.

ایبان

یکی از مهمترین کلام‌های بومی مالزی است که 790 هزار گویشور نیتیو و 700 هزار گویشور زبان دوم دارد. زبان مالایی ایبان (Iban) عمدتاً در منطقه ساراواک صحبت می‌شود.

مالایی ساراواک

ایالت ساراواک محل زندگی حدود 600 هزار گویشور مالایی ساراواک (Sarawak Malay) است. زبان شناسان بر سر اینکه آیا این ساختار ارتباطی به تنهایی یک زبان است و یا اینکه نوعی کلام بومی مالایی محسوب می‌شود، اتفاق نظر ندارند؛ با این حال باید توجه داشت که سخنوران مالایی استاندارد معمولاً این شیوه سخن گفتن را متوجه نمی‌شوند.

باجاو

تعداد کسانیکه در ایالت‌های صباح (Sabah)، لابوآن (Labuan) و ساراواک مالزی از طریق باجاو (Bajaw) با هم صحبت می‌کنند، به بیش از 43 هزار نفر می‌رسد.

تاوسوگ

یک زبان فیلیپینی است که در مناطق متعددی از فیلیپین بدان صحبت می‌شود. با این حال تاوسوگ (Tausug) توسط بیش از 205 هزار نفر از ساکنان صباح شرقی نیز به کار می‌رود.

دوسان

این کلام به بوندولیوان (Bunduliwan) نیز معروف است. جزیره بورنئو میزبان 140 هزار نفر گویشور دوسان (Dusun) است.

ملاناو

ملاناو (Melanau) حدود 110 هزار گویشور دارد که اکثر آنها در ایالت ساراواک بورنئو زندگی می‌کنند.

سایر زبان های جزیره بورنئو

زبان‌های متعددی در مالزی شرقی وجود دارند که تعداد گویشوران آنها زیر 100 هزار نفر است؛ آنها عبارتند از:

البته برای کامل کردن فهرست فوق لازم است یک کلام بومی دیگر را مورد بررسی قرار دهیم. مینانگ‌ کابو (Minangkabau) به عنوان زبان بومی 930 هزار نفر شناخته می‌شود که مردمان جاوه‌ای (Javanese) و بوژینی (Buginese) به ترتیب در حدود 660 و 143 هزار نفر از آنها را تشکیل می‌دهند.

زبان های منقرض شده مالزی

ترویج زبان ملی واحد ممکن است پیامدهای ناخواسته‌ای داشته باشد. از آنجا که مردم مالزی بین استفاده از مالایی و انگلیسی به عنوان زبان دوم سرگردان شده‌اند؛ لذا تعداد گویشوران نیتیو به صورت خطرناکی در حال کاهش است. در ضمن برخی از کلام‌های بومی مانند کنابوی (Kenaboi)، سابوم (Sabüm) و ویلا (Wila) قبلاً به صورت کامل از بین رفته‌اند.

زبان های وارداتی

مرور کلی زبان های مالزی مستلزم اشاره به کلام‌هایی است که از سایر حوزه‌های فرهنگی بدانجا وارد شده‌اند.

چینی

در مدارس مالزی زبان چینی جهت آموزش کودکان به کار می‌رود؛ اما این سیستم ارتباطی تنها به این شکل در این کشور مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. مالزی های چینی از طریق هاکین (Hokkien)، هاکا (Hakka)، کانتونی (Cantonese) و تئوچو (Teochew) نیز صحبت می‌کنند که این کلام‌ها به ترتیب 1/9، 1/7، 1/4 و 1 میلیون نفر گویشور دارند. البته 1 میلیون ماندارین زبان نیز در مالزی ساکن هستند. سایر زبان‌های چینی مانند هاینانی (Hainanese)، مین ‌بی (Min Bei) و فوچو (Foochow) نیز هر کدام چند هزار گویشور دارند.

تامیل

حدود 1/8 میلیون نفر گویشور تامیل در مالزی سکونت دارند که اکثر آنها در شبه جزیره مالایا زندگی می‌کنند. گویش‌های مختلفی از تامیل در این کشور صحبت می‌شود که تفاوت‌های میان آنها منعکس کننده الگوهای مهاجرت تاریخی، و وضعیت اجتماعی و اقتصادی فعلی مالزی می‌باشد. گجراتی (Gujarati)، هندی، بنگالی، مالایالمی (Malayalam)، پنجابی (Punjabi)، تلوگو (Telugu) و اردو جزء برخی زبان‌های هندی هستند که در مالزی صحبت می‌شوند.

انگلیسی

دو دلیل عمده، یعنی تاریخچه استعماری مالزی و نقش زبان انگلیسی به عنوان سیستم ارتباطی بین‌المللی در دنیای تجارت نوین، باعث شده تا انگلیسی به عنوان شیوه کلامی دوم مردم این کشور جنوب شرقی آسیا شناخته شود. اگرچه انگلیسی زبان ملی مردم مالزی به حساب نمی‌آید؛ اما در ایالت ساراواک در کنار مالایی به عنوان شیوه ارتباطی رسمی پذیرفته شده است. زبان انگلیسی در مالزی به صورت گسترده‌ای برای اهداف تجاری و برخی اهداف رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ هر چند این موارد محدود بوده و توسط قانون زبان ملی 1967 (National Language Act 1967) تعریف شده‌اند.

کریول

چندین زبان کریول (Creole) در مالزی وجود دارند که عبارتند از:

• کریستنگ مبتنی بر پرتغالی.
• زامبوآنگئنیو (Zamboangueño) یک زبان کریول اسپانیایی است که گویشی از چاباکانو (Chavacano) محسوب می‌شود.
• مانگلیش (Manglish) یک زبان کریول انگلیسی است که از مالایی، تامیل و چینی تاثیر پذیرفته است.

سخن پایانی در خصوص زبان مردم مالزی

اعتقاد بر این است که تنها 80 گویشور اورنگ کناق (Orang Kanaq) باقی مانده و ساختارهای ارتباطی مانند کینتاق، مینتیل (Mintil) و لانو (Lanoh) نیز به ترتیب تنها 110، 180 و 240 گویشور دارند. لینجیلو (Lengilu) هم فقط سه گویشور دارد. کاملاً مشخص است که استفاده از مالایی، انگلیسی مالزیایی و دیگر سیستم‌های میانجی منجر به از بین رفتن کلام‌های محلی شده و تنها کاری که می‌توان انجام داد، ثبت آنها قبل از بین رفتن کامل است.