زبان کشور نروژ؛ از نروژی و سامی تا رودی و کوِن
- 17 فروردین 1401
- دنیای زبان
احتمالاً فکر در مورد اینکه مردم نروژ به چه زبانی صحبت می‌کنند؛ خیلی زود به زبان نروژی ختم می‌شود. با این حال نروژی تنها کلام رسمی این کشور نیست، و مردم این دیار از سامی هم برای برقراری ارتباط بهره می‌گیرند. در ادامه در مورد این دو سیستم و زبان‌های مختلف دیگر نروژ صحبت خواهیم کرد؛ پس با شبکه مترجمین راستین همراه باشید.
زبان نروژی و انواع گویش های آن
اکثریت قریب به اتفاق جمعیت نروژ از طریق زبان نروژی (Norwegian) حرف می‌زنند و این بدان معنی است که این کلام تنها در این سرزمین بیش از 5 میلیون گویشور دارد. سایر اجتماعات نروژی زبان در سراسر جهان پراکنده هستند. از آنجاییکه سیستم‌های کلامی نروژی، دانمارکی و سوئدی قابل فهم متقابل هستند، و همه جزء زبان های ژرمنی شمالی (North Germanic) محسوب می‌شوند که از زبان نروژی قدیم نشات گرفته‌اند؛ بنابراین جوامع کوچک نروژی زبان در سرتاسر دانمارک و سوئد به صورت پراکنده زندگی می‌کنند.
در ضمن حدود 50 هزار گویشور نروژی زبان در اسپانیا زندگی می‌کنند و ایالات متحده نیز خانه حدود 40 هزار گویشور این کلام است. جالب است بدانید توانایی تکلم به زبان نروژی نه تنها باعث می‌شود با گویشوران این ساختار ارتباطی صحبت کنید؛ بلکه با مردم سوئد و دانمارکی نیز قادر خواهید بود حرف بزنید. پس اگر بتوانید زبان نروژی را یاد بگیرید؛ می‌توانید با حدود 20 میلیون نفر جمعیت سراسر اسکاندیناوی صحبت کنید. اما همه چیز به این سادگی‌ها هم نیست.
بوکمُل (Bokmål)
تنها یک نسخه از زبان نروژی وجود ندارد؛ البته منظور فقط لهجه‌ها و گویش‌های منطقه‌ای نیست. برای درک بیشتر این موضوع باید کمی در خصوص تاریخ حریف بزنیم. نروژ در قرن یازدهم پس از میلاد، نسخه کلامی مختص خود را از زبان نورس باستان (Old Norse) توسعه داد؛ دقیقاً مانند کاری که دانمارک و سوئد انجام دادند. نروژ سیستم نوشتاری و زبان گفتاری خاص خود را داشت؛ اما هرج و مرج ناشی از طاعون سیاه در فاصله بین سال‌های 1346 تا 1352، ساختار نوشتاری را از بین برد.
در پایان قرن سیزدهم، نروژ و دانمارک به یکدیگر پیوستند؛ در نتیجه زبان دانمارکی به عنوان ساختار ارتباطی در سطح دولت و جامعه تراز اول نروژ پذیرفته شد. این اصل تا مدت‌ها برقرار بود؛ اما استقلال نروژ در سال 1814 باعث گردید تا این کشور دوباره به یک ساختار نوشتاری مختص به خود نیاز پیدا کند. در آن زمان حدود 95% از جمعیت نروژ به زبان نروژی صحبت می‌کردند؛ بنابراین لازم بود که به آن یک فرم نوشتاری استاندارد داده شود.
در آن زمان دو سیستم نوشتاری معرفی شد که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از آنها در ابتدا ریکسمال (Riksmål) نام داشت که بعدها به بوکمل (زبان نوشتاری) تغییر نام داد؛ این ساختار توسط ناد کنودسن (Knud Knudsen) ابداع شد. کنودسن شیوه نوشتاری دانمارکی را تغییر داد و بدین صورت نسخه نوشتاری نروژی را خلق نمود. امروزه بوکمل رایج ترین فرم نوشتاری زبان نروژی است که حدود 87% جمعیت این سرزمین از آن استفاده می‌کنند.
حتما بخوانيد: خانواده زبانی چیست؟
نینورسک (Nynorsk)
رویکرد فرهنگ نگاری به نام ایوار آسن (Ivar Aasen)، استفاده از گویش‌های گفتاری روستایی نروژی و خلق یک فرم نوشتاری از بطن آنها بود. وی براساس این رویکرد زبان ملی یعنی لندسمال (Landsmål) را توسعه داد که بعدها به نینورسک یا زبان نروژی جدید معروف شد. هر چند نینورسک به اندازه بوکمل مورد استفاده قرار نمی‌گیرد؛ اما هنوز 13% مردم آن را به کار می‌گیرند.
هوگنورسک (Høgnorsk)
انواع مختلف سیستم‌های کلامی بوکمل و نینورسک مورد استفاده قرار می‌گیرند که محبوب‌ترین آنها هوگنورسک (نروژی عالی) است. هوگنورسک فرمی از نینورسک است که اصطلاحات زبانی صورت گرفته قرن بیستم در آن جایگاهی ندارد. در نتیجه از نظر بسیاری، Høgnorsk فرم خالص زبان نروژی است.
سایر زبان های مهم نروژ
نروژ خانه سیستم‌های ارتباطی دیگری نیز هست که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
سامی (Sami)
پیشتر عنوان گردید که سامی زبان رسمی در نروژ است. سامی در اصل گروهی از سیستم‌های کلامی را شامل می‌شود که زبان مردم بومی منطقه سامی در شمال اسکاندیناوی را تشکیل می‌دهند. در نروژ به انواع ساختارهای سامی صحبت می‌شود که رایج ترین آنها سامی شمالی (North Sami)، سامی لوله (Lule Sami)، سامی پیته (Pite Sami) و سامی جنوبی (South Sami) هستند.
سامی شمالی، پرگویش‌ترین آنهاست و حدود 15 هزار گویشور در نروژ دارد. در ضمن حدود 500 گویشور زبان سامی لوله، 300 گویشور سامی جنوبی و تعداد انگشت شماری گویشور سامی پیته در نروژ زندگی می‌کنند. در حقیقت سامی پیته در آستانه انقراض است.
احتساب زبان سامی به عنوان یکی از زبان های رسمی نروژ به این معناست که میراث زبانی مردم سامی تحت حمایت قانون اساسی قرار دارد. با این حال پذیرش گسترده شیوه‌های کلامی مانند نروژی (در نروژ، سوئد، فنلاند، و بعضی جاهای روسیه) تا حدی باعث از بین رفتن زبان سامی به دلیل سیاست‌های مختلف ادغام زبانی شده است.
گستره جغرافیای زبان سامی در نروژ متفاوت است: سامی جنوبی بیشتر در مناطق مرکزی صحبت می‌شود، زبان‌های سامی لوله و سامی پیته در مناطق مرتفع رایج هستند، و زبان سامی شمالی غالباً در شمال این سرزمین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
حتما بخوانيد: 12 زبان در معرض انقراض جهان
رودی (Rodi)
رودی زبان بومی مردم نروژ است که توسط مسافران بومی نروژی (Indigenous Norwegian Travellers) صحبت می‌شود. رودی یک زبان زنده است؛ اما معلوم نیست دقیقاً چند گویشور دارد. این ساختار ارتباطی بر پایه نروژی است؛ اما به طور گسترده واژه‌هایی را از زبان‌های رومانیایی و ژرمنی وام گرفته است. رودی در جنوب غربی و جنوب نروژ صحبت می‌گردد؛ زیرا در این منطقه مسافران بومی نروژ به طور سنتی در امتداد خط ساحل مسافرت می‌کنند.
رومانی (Romani)
زبان رومانیایی دارای گویش‌های متعددی است که چندین گویش آنها بومی اسکاندیناوی هستند. لهجه رومانی تاورینگر (Tavringer Romani) در نروژ حدود 6 هزار گویشور دارد؛ در حالیکه لهجه رومانی ولاکس (Vlax Romani) تنها دارای 500 گویشور است. در ضمن در نروژ و سوئد به لهجه اسکاندرومانی (Scandoromani) نیز صحبت می‌شود. این لهجه رومانیایی بیشتر توسط مسافران رومانسیئل (Romanisæl Travellers) موسوم به تاتر (Tater) به کار برده می‌شود. همچنین لغت نامه‌های اسکاندرومانی در توسعه زبان رودی بسیار تاثیرگذار بوده‌اند.
کون (Kven)
بین 5000 تا 8000 نفر در شمال شرق نروژ به زبان کوِن صحبت می‌کنند. این کلام از سال 2005 در چهارچوب "منشور اروپایی برای زبان های منطقه‌ای یا اقلیت (European Charter for Regional or Minority Languages)، به عنوان یک زبان اقلیت به رسمیت شناخته شده است. با این حال بحث‌هایی در مورد وضعیت کون به عنوان یک سیستم ارتباطی مطرح است. این کلام و زبان فنلاندی دارای فهم متقابل هستند، و در فنلاند در حالت کلی یک گویش در نظر گرفته می‌شود. اما کون در نروژ یک زبان محسوب می‌گردد.
یکی از ویژگی‌های جالب زبان کون این است که واژگان آن از زبان های نروژی و فنلاندی وام گرفته شده‌اند. برخی از این کلمات به ویژه لغات فنلاندی آنقدر قدیمی هستند که با وجود اینکه هنوز جزئی از کون به شمار می‌آیند؛ اما دیگر در زبان فنلاندی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
کون مانند زبان سامی به دلیل برنامه‌هایی که برای حذف گسترده آن به عنوان زبان مادری به اجرا درآمده، آسیب زیادی دیده است. تلاش‌های دولت برای توقف استفاده از زبان کون از دهه 1860 آغاز شد و استفاده از آن در مدارس و ادارات دولتی ممنوع گردید. دولت نروژ حتی تا جایی پیش رفت که نام شهرهای کوِن را به اسامی دیگری تغییر داد. اما مردم نروژ و سامی از دهه 1970 به بعد دوباره اجازه یافتند از شیوه کلامی خود در مدارس استفاده کنند.
در حال حاضر تلاش‌هایی برای حفظ و حفاظت از زبان کون در حال انجام است. اکنون یک هیئت زبانی کون (تشکیل شده در سال 2007) وجود دارد و نسخه زبانی استاندارد نوشتاری این کلام در سال 2014 منتشر شده است. در حال حاضر اکثر گویشوران زبان کوِن 60 سال به بالا سن دارند و نسل‌های جوان‌تر مردم کوِن زبان، بیشتر از نروژی استفاده می‌کنند. اما از آنجاییکه مدارس ابتدایی Børselv در شمال نروژ زبان کون را تدریس می‌کنند؛ لذا امیدها به آینده این زبان در بلند مدت زنده شده است.
زبان های خارجی به کار رفته در نروژ
انگلیسی به طور گسترده‌ای در نروژ به عنوان زبان دوم صحبت می‌شود، و حدود 4/5 میلیون نفر از طریق آن قادرند صحبت کنند. از اینرو می‌توان گفت که حدود 90% از مردم این کشور می‌توانند به راحتی به انگلیسی تکلم نمایند. در واقع انگلیسی در نروژ آنقدر رایج است که این کشور در ویرایش 2021 شاخص مهارت انگلیسی EF در رتبه پنجم جهان قرار گرفته است. با این وجود وقتی صحبت از زبان انگلیسی نیتیو به میان می‌آید؛ این رقم بسیار کمتر است و تنها چیزی حدود 11 هزار نفر را شامل می‌شود.
با این حال جمعیت مهاجر در نروژ بسیار زیاد است؛ بنابراین سیستم‌های کلامی مانند کردی، فارسی، سومالیایی، عربی، صربی، کرواتی، تیگرینیا (Tigrinya)، روسی، دری و آلبانیایی در این کشور دارای گویشوران زیادی است. به عنوان نمونه تخمین زده می‌شود که فارسی و کردی به ترتیب حدود 5 و 7 هزار گویشور در نروژ داشته باشند.
کلام پایانی در خصوص زبان های رایج نروژ
عوامل تاریخی و جغرافیایی همواره بر توسعه و نحوه استفاده دنیای مدرن از زبان‌ها تاثیر گذاشته‌اند. با این حال نروژ نیز مانند بسیاری از کشورها در تلاش است تا میراث زبانی خود را حفظ کند. اما به دلیل بیش از یک قرن تلاش برای ادغام زبانی مردم بومی، اکنون راه سختی را برای حفاظت از بقایای زبان های رودی، کوِن و سامی پیشرو دارد. نروژ خانه سیستم‌های ارتباطی جذابی است که با فرهنگ و تاریخ مردم این کشور درهم آمیخته شده‌اند. امیدواریم توانسته باشیم شما را با زبان های رایج نروژ آشنا کنیم.
در ادامه حتما بخوانيد: زبان ایسلندی: تاریخچه، نکات جالب و تعداد گویشوران
