زبان تک خانواده یا منفرد

برای اینکه بتوان زبان‌ها را به صورت دقیق‌تر مورد بررسی قرار داد؛ عموما آنها را به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌کنند. یکی از این طبقه‌بندی‌ها بر مبنای روش زادگانی انجام می‌گیرد که در آن کلام‌های مختلف در قالب دسته‌های گوناگون خانواده زبانی (Language Family) قرار می‌گیرند. در اینگونه دسته‌ها، ساختارهای گفتاری غالباً دارای ویژگی‌های مشابهی هستند و اصول اولیه گرامری آنها نیز اغلب مشابه می‌باشد؛ پس درجه‌ای از قابلیت فهم متقابل را دارند.

در سایت definitions.net، زبان منفرد (یگانه) به این صورت تعریف شده است: "یک زبان طبیعی بدون هیچگونه نسبت تبارشناسی قابل اثبات با سایر سیستم‌های کلامی؛ به عبارت دیگر هیچ دلیل ثابت شده‌ای در مورد اینکه این سیستم برقراری ارتباط دارای یک جد مشترک با سایر ساختارهای گفتاری است، وجود ندارد". در اصل زبان منفرد یک Language Family است که تنها یک عضو دارد.

تعیین ارتباطات زادگانی بین کلام‌های مختلف یک موضوع پیچیده به شمار می‌آید که نیازمند تحقیقات زیاد، تحلیل داده‌های تاریخی و سوابق مکتوب است. در واقع متخصصان رویکردهای متفاوتی در این زمینه دارند، و در مورد اینکه چه تعداد از زبان ها تک خانواده در نظر گرفته می‌شوند، هیچ توافق جامعی وجود ندارد.

زبان باسک (Basque) که پیشتر در مطلب "12 زبان در حال انقراض جهان" به آن اشاره کردیم؛ یک نمونه Language Isolate است. هر چند در مناطقی از اروپا، یعنی اسپانیا و فرانسه از طریق آن صحبت می‌شود؛ اما یک زبان هندو- اروپایی (Indo-European Language) به حساب نمی‌آید. در حقیقت باسک با هیچ کلام شناخته شده امروزی ارتباط ندارد.

در ضمن طبقه‌بندی‌ها ممکن است با گذشت زمان تغییر کنند. برخی از سیستم‌های کلامی که تک خانواده تلقی می‌شدند؛ بعد از در دسترس قرار گرفتن داده‌‌های تازه و ایجاد ارتباطات جدید، مجدداً گروه‌بندی شده‌اند. مثلاً تصور می‌شد که ژاپنی یک زبان منفرد است؛ اما محققان ارتباطات جدیدی بین آن و کلام‌های ریوکیویی (Ryukyuan) پیدا کردند. آنها اکنون خانواده زبانی ژاپنی را تشکیل می‌دهند.

سالهاست که زبان های تک خانواده یک راز سر به مهر برای زبان شناسان هستند؛ تلاش برای کشف آنها به کندی پیش می‌رود و احتمالاً این روند طی سال‌های پیش رو با کشف داده‌های جدید بهتر ادامه پیدا کند. تحولات جدید هم در این زمینه امکان‌پذیر است؛ فراموش نکنید که زبان ژاپنی به تازگی اعضای خانواده خود را پیدا کرده است.