زبان تک خانواده یا منفرد
- 04 مهر 1400
- دنیای زبان
برای اینکه بتوان زبانها را به صورت دقیقتر مورد بررسی قرار داد؛ عموما آنها را به گروههای مختلفی تقسیم میکنند. یکی از این طبقهبندیها بر مبنای روش زادگانی انجام میگیرد که در آن کلامهای مختلف در قالب دستههای گوناگون خانواده زبانی (Language Family) قرار میگیرند. در اینگونه دستهها، ساختارهای گفتاری غالباً دارای ویژگیهای مشابهی هستند و اصول اولیه گرامری آنها نیز اغلب مشابه میباشد؛ پس درجهای از قابلیت فهم متقابل را دارند.
با این حال اینگونه نیست که همه سیستمهای گفتاری به یک خانواده زبانی تعلق داشته باشند. برخی از آنها همچنان طبقهبندی نشده باقی ماندهاند؛ زیرا برای تصمیمگیری در مورد اینکه به چه خانوادهای تعلق دارند، اطلاعات کافی در دسترس نیست. در اصطلاح به آنها زبان تک خانواده یا منفرد (Language Isolate) گفته میشود. اگر میخواهید بیشتر با این مفهوم آشنا گردید؛ در ادامه با شبکه مترجمین راستین همراه باشید تا به نکات مفیدی در این خصوص پی ببرید.
زبان تک خانواده چیست؟
در سایت definitions.net، زبان منفرد (یگانه) به این صورت تعریف شده است: "یک زبان طبیعی بدون هیچگونه نسبت تبارشناسی قابل اثبات با سایر سیستمهای کلامی؛ به عبارت دیگر هیچ دلیل ثابت شدهای در مورد اینکه این سیستم برقراری ارتباط دارای یک جد مشترک با سایر ساختارهای گفتاری است، وجود ندارد". در اصل زبان منفرد یک Language Family است که تنها یک عضو دارد.
زبان های تک خانواده همانند یک زبان طبقه بندی نشده (Unclassified Language) نیستند؛ چون کاملاً مورد مطالعه قرار میگیرند و اطلاعات زیادی در موردشان وجود دارد. اما با وجود این دادهها، هنوز هم دستهبندی آنها به عنوان یک عضو خانواده غیرممکن است. این اتفاق ناشی از محدود بودن سوابق مکتوب در زمینه ارتباط آنها با نیا- زبان (Proto-Language) است.
زبان منفرد (یگانه)
چند زبان منفرد وجود دارد؟
تعیین ارتباطات زادگانی بین کلامهای مختلف یک موضوع پیچیده به شمار میآید که نیازمند تحقیقات زیاد، تحلیل دادههای تاریخی و سوابق مکتوب است. در واقع متخصصان رویکردهای متفاوتی در این زمینه دارند، و در مورد اینکه چه تعداد از زبان ها تک خانواده در نظر گرفته میشوند، هیچ توافق جامعی وجود ندارد.
زبان باسک (Basque) که پیشتر در مطلب "12 زبان در حال انقراض جهان" به آن اشاره کردیم؛ یک نمونه Language Isolate است. هر چند در مناطقی از اروپا، یعنی اسپانیا و فرانسه از طریق آن صحبت میشود؛ اما یک زبان هندو- اروپایی (Indo-European Language) به حساب نمیآید. در حقیقت باسک با هیچ کلام شناخته شده امروزی ارتباط ندارد.
در ضمن طبقهبندیها ممکن است با گذشت زمان تغییر کنند. برخی از سیستمهای کلامی که تک خانواده تلقی میشدند؛ بعد از در دسترس قرار گرفتن دادههای تازه و ایجاد ارتباطات جدید، مجدداً گروهبندی شدهاند. مثلاً تصور میشد که ژاپنی یک زبان منفرد است؛ اما محققان ارتباطات جدیدی بین آن و کلامهای ریوکیویی (Ryukyuan) پیدا کردند. آنها اکنون خانواده زبانی ژاپنی را تشکیل میدهند.
امروزه محققان معتقدند که کره ای عضوی از خانواده زبانی آلتایی (Altaic) است؛ اما برخی دیگر این خانواده را به رسمیت نمیشناسند و هنوز معتقدند که کره ای یک زبان منفرد است. بنابراین با توجه به تفاوت در نظرات و رویکردها، به طور قطع نمیتوان گفت که به صورت کلی چند شیوه گفتاری تک خانواده وجود دارد. این رقم از 75 تا 129 متغیر است.
آیا مفهوم زبان تک خانواده در آینده هم وجود خواهد داشت؟
سالهاست که زبان های تک خانواده یک راز سر به مهر برای زبان شناسان هستند؛ تلاش برای کشف آنها به کندی پیش میرود و احتمالاً این روند طی سالهای پیش رو با کشف دادههای جدید بهتر ادامه پیدا کند. تحولات جدید هم در این زمینه امکانپذیر است؛ فراموش نکنید که زبان ژاپنی به تازگی اعضای خانواده خود را پیدا کرده است.
محققان همیشه امیدوارند که سوابق مکتوب جدیدی را پیدا کنند و یا اینکه رویکردهای جدیدتری را برای تجزیه و تحلیل دادههای قطعیتر ارائه دهند. اما این امکان وجود دارد که برخی از کلامها همچنان یگانه باقی بمانند؛ به عبارتی جز خانواده زبانی باشند که تنها یک عضو دارد. اگر شما هم با این نوع سیستمهای گفتاری آشنایی دارید و یا بعضی از آنها را میشناسید؛ لطفا در بخش ثبت نظرات در این مورد اطلاعات خود را درج نمایید.
در ادامه حتما بخوانيد: زبان یک ابداع است یا یک ویژگی ذاتی؟