خانواده زبانی چیست؟

زبان شناسان به منظور مطالعه موثرتر زبان‌ها، آنها را بر پایه محوریت یک مطالعه خاص و براساس اصول‌های مختلفی به گروه‌های متفاوتی تقسیم می‌کنند. این نوع گروه‌بندی‌ها باعث ایجاد شرایطی می‌شوند تا بتوان مواردی مانند ویژگی‌های مشترک، نحوه عملکرد، و چگونگی توسعه و تعامل زبان‌ها را در طول تاریخ مورد مطالعه قرار داد. یکی از این دسته‌ها سبب شکل‌گیری خانواده زبانی (Language Family) می‌شود که شبکه مترجمین راستین قصد دارید تا در این مطلب به بررسی این خانواده و معنی ارتباط اعضای آن با هم بپردازد.

 

شیوه دسته بندی زبان ها

متخصصان و کارشناسان حوزه کلامی، برای دسته بندی زبان ها از دو شیوه متداول استفاده می‌کنند. یکی از آنها گونه شناسی یا رده شناسی (Typological) نام دارد که در آن لنگویج‌ها براساس ویژگی‌های ساختاریشان گروه‌بندی می‌گردند. تعداد چنین گروه‌بندی‌هایی تقریباً نامحدود است. به عنوان مثال می‌توان شیوه‌های کلامی را براساس ترتیب کلمات رایج دسته‌بندی نمود. برخی از شیوه‌های ارتباطی مانند انگلیسی و چینی ماندارین از ترکیب فاعل- فعل- مفعول استفاده می‌کنند؛ در حالیکه برخی دیگر مثل عربی و فیلیپینی از دستور فعل- فاعل- مفعول بهره می‌گیرند.

زادگانی (یا تبارشناسی = Genealogy) به عنوان شیوه دیگر طبقه بندی زبان ها شناخته می‌شود که سیستم‌های ارتباطی را با توجه به میزان ارتباط آنها با هم گروه‌بندی می‌کند. این روش نسبت به حالت اول از انسجام و کارآیی بیشتری برخوردار است، و برای پیاده‌سازی آن بایستی از دانش سایر علوم مانند باستان شناسی، تاریخ، جغرافیا و غیره استفاده نمود. به همین دلیل کارشناسان برای ایجاد خانواده های زبانی از همین شیوه بهره برده‌اند.

 

مفهوم خانواده زبانی

یک خانواده زبانی در ویکی پدیا به این صورت تعریف می‌گردد: "گروهی از لنگویج‌ها که به واسطه تبار یک حوزه کلامی مشترک یا شیوه گفتاری والدین با هم ارتباط دارند؛ نیا- زبان (Proto-Language) آن خانواده نامیده می‌شوند".

خانواده های زبانی به گروه‌ها و زیر گروه‌هایی متشکل از شیوه‌های ارتباطی نزدیک به هم تقسیم می‌گردند. آنها اغلب به شکل یک شجره نامه خانوادگی نشان داده می‌شوند. متخصصان معمولاً با یافتن تناسب سیستماتیک بین زبان‌ها (از لحاظ دستوری و لغوی)؛ روابط خانوادگی و اصل و نسب مشترک بین آنها را تعریف می‌کنند.

اما برای اثبات ارتباط دو لنگویج با هم، مطالعه وضعیت کنونی آنها کافی نیست. کارشناسان باید سوابق مکتوب تاریخی را به صورت گسترده‌ای مورد مطالعه قرار دهند؛ زیرا قسمت اعظم ارتباط حوزه‌های کلامی با هم به دلیل وام گرفتن کلمات است، نه ارتباطات ژنتیکی بین آنها. بنابراین مطالعه نحوه توسعه و تعامل زبان‌ها در طول تاریخ این امکان را فراهم می‌کند تا بتوان آنها را به درستی گروه‌بندی نمود.

 

خانواده زبانی

خانواده زبانی

 

تعداد خانواده های زبانی

تعیین ارتباط حوزه‌های کلامی و نحوه ارتباط‌شان با هم یک کار کاملاً پیچیده است که هرگز نتایج 100% دقیقی به دنبال ندارد. لینگویستیک‌ها در دسته بندی زبان ها (البته برخی از آنها) با یکدیگر اختلاف نظر دارند و فهرست Language Families از یک منبع به منبع دیگر متفاوت است. با این حال طبق گزارش پایگاه Ethnologue، نزدیک به 142 خانواده زبانی وجود دارد؛ برخی از آنها شامل صدها و یا شاید هزاران شیوه گفتاری و گویش (مانند زبان های آسترونزیایی = Austronesian Languages) هستند و برخی نیز تنها شامل چند لهجه می‌باشند.

شش خانواده زبانی اصلی شامل هندو- اروپایی (Indo-European)، آفریقایی- آسیایی، نیجر- کنگو (Niger-Congo)، آسترونزیایی، چین- تبتی (Sino-Tibetan) و ترانس- گینه نو (Trans-New Guinea) هستند. این دسته‌ها روی هم رفته حدود دو سوم شیوه‌های برقراری ارتباط جهان را تشکیل می‌دهند و تقریباً پنج ششم جمعیت جهان از طریق آنها سخن می‌گویند.

هندو- اروپایی و چینی- تبتی براساس تعداد گویشوران دو خانواده زبانی عمده محسوب می‌شوند که در مجموع بیش از 4/6 میلیارد نفر در سراسر جهان به واسطه آنها صحبت می‌کنند. این خانواده‌ها متشکل از دو کلام رایج جهانی هستند: انگلیسی و چینی ماندارین به ترتیب جزء خانواده هندو- اروپایی و چینی- تبتی دسته‌بندی می‌شوند.

 

معنای ارتباط زبان‌ها با یکدیگر

در اصل زبان‌هایی که شباهت‌های دستوری و لغوی دارند، مرتبط با هم قلمداد می‌شوند؛ مثل دو نفر از یک خانواده که در ظاهر شبیه به یکدیگر به نظر می‌رسند. زبان‌هایی مثل اسپانیایی و ایتالیایی که با هم ارتباط دارند، دارای درجه‌ای از قابلیت فهم متقابل هستند؛ زیرا گویشوران یکی از آنها می‌تواند عبارات ساده یا متون نوشتاری ساده را در کلام دیگر درک کند.

در این صورت یاد گرفتن لنگویج جدید برای زبان آموزان آسان خواهد شد. به عنوان مثال گویشوران انگلیسی مانند یک آلمانی می‌توانند بر سایر حوزه‌های کلامی ژرمنی نیز تسلط پیدا کنند. در ضمن این بدان معنی است که یادگیری شیوه ارتباطی که جزء خانواده های زبانی دیگر است، ممکن است سخت‌تر باشد؛ زیرا ساختارها بسیار متفاوت هستند. بنابراین اگر می‌خواهید به یک پولیگلات‌ تبدیل شوید؛ حتماً به این دست از موارد توجه کنید تا فرآیند یادگیری برایتان آسان‌تر شود.

 

در ادامه حتما بخوانيد: زبان یک ابداع است یا یک ویژگی ذاتی؟