درک کیفیت و تأثیر ژورنال‌ها: معرفی انواع شاخص‌ ارزیابی مجله

برای درک کیفیت و تأثیر ژورنال‌ها، معیارها و شاخص‌های ارزیابی مختلفی وجود دارد که بعضی از این فاکتورها به یک رشته خاص مربوط بوده، اما بعضی دیگر برای کلیه رشته‌های تحصیلی قابل بررسی هستند. کیفیت و تأثیر ژورنال معمولا در میزان دسترسی و استناد کردن به مقالات مجله، و درک آن از سوی جامعه هدف ظاهر می‌شود. از طریق معیارهایی که به طور کلی مورد پذیرش قرار گرفته‌اند، مثل ایمپکت فاکتور یا ضریب تأثیر مجله (Journal Impact Factor)، شاخص SJR یا سایمگو ژورنال رنک (SCImago Journal Rank)، ضریب نفوذ مقالات مجله (Article Influence Score) و شاخص اچ یا اچ ایندکس (H-Index) می‌توان کیفیت و تأثیر مجله را تعیین نمود. اگر می‌خواهید به اطلاعات دقیقی در مورد شاخص‌های ارزیابی مجله جهت چاپ مقاله دست یابید، و درک بهتری از کیفیت و تأثیر ژورنال‌ها پیدا کنید، می‌توانید ادامه این مطلب را در وبلاگ شبکه مترجمین راستین مطالعه نمایید.

ایمپکت فاکتور یا ضریب تأثیر مجله (Journal Impact Factor)

ایمپکت فاکتور (JIF) در یک بازه زمانی سه ساله محاسبه می‌شود و به میانگین تعداد دفعاتی که به مقالات تا دو سال بعد از چاپ استناد می‌گردد، اشاره دارد. مثلا ضریب تأثیر یک ژورنال در سال 2020 براساس نرخ تعداد دفعاتی که به مقالات منتشر شده در بازه زمانی 2018 الی 2019 استناد شده است، محاسبه می‌گردد. مقدار این ضریب تأثیر که توسط وب آو ساینس (Web of Science) به دست می‌آید، فقط برای مجلات پژوهشی و مروری کاربرد دارد. ایمپکت فاکتور به دلیل اینکه فقط ژورنال‌های وب او ساینس را مورد بررسی قرار می‌دهد، کمی با محدودیت مواجه است و غالبا برای مقایسه ژورنال‌های موضوعات متنوع نمی‌توان از آن استفاده کرد. اما مزیت‌های این ضریب به حدی است که عموم محققین و دانشجویان در هنگام ارسال مجله برای چاپ مقاله به آن توجه دارند. از جمله این مزیت‌ها می‌توان به تحت پوشش قرار دادن بیش از 11 هزار ژورنال در 236 رشته مختلف اشاره کرد.

شاخص SJR یا سایمگو ژورنال رنک (SCImago Journal Rank)

پایگاه اطلاعاتی اسکوپس (Scopus) برای ارزیابی کیفیت و تأثیر مجلات چهار معیار دارد. سایت اسکور (CiteScore)، شاخص SNIP یا اسنیپ (ضریب تاثیر به هنجار شده بر اساس منبع = Source Normalized Impact per Paper)، اچ ایندکس و شاخص SJR این چهار معیار محسوب می‌شوند. شاخص SJR مقیاسی است که با تقسیم میانگین تعداد استنادهای وزنی دریافت شده توسط یک مقاله در آن سال خاص بر تعداد منیواسکریپت‌های (manuscripts) چاپ‌ شده در ژورنال در طول سه سال گذشته به دست می‌آید. این شاخص برای ژورنال‌های پژوهشی، کنفرانسی و مروری به‌کار می‌رود و ارزش یا وزن بالاتر به استنادهای مجلات معتبرتر را مشخص می‌نماید. اعتبارسنجی پیچیده و سخت، و مشخص نمودن تعداد استنادها جزء معایب شاخص SJR به حساب می‌آید. برای دسترسی به این شاخص می‌توانید به سایت سایمگو مراجعه کنید.

  معرفی انواع شاخص ارزیابی مجله  

ضریب نفوذ مقالات مجله (Article Influence Score)

ضریب AIS به تعیین میانگین نفوذ مقالات مجله در یک دوره پنج ساله پس از چاپ مقاله می‌پردازد. این ضریب با تقسیم نمره ایجن فاکتور = ضریب نفوذ مجله (EigenFactor Score) بر تعداد مقالات ژورنال که به عنوان تابعی از همه مقالات در میان انتخاب از پیش تعیین شده بیش از 7 هزار ژورنال نرمال شده‌اند، حاصل می‌گردد. ضریب نفوذ مجله با استفاده از تعداد دفعاتی که یک مقاله در طول 5 سال گذشته به آن استناد شده به دست می‌آید و خود استنادی‌ها (self-citations) در محاسبه آن بی‌تأثیر است. مقدار میانگین ضریب نفوذ مقالات مجله برابر با 1 است. اگر این ضریب بالاتر از 1 باشد، نشان می‌دهد که مقالات آن مجله از نفوذ میانگین بالاتری برخوردار هستند. هر چند که برخی معتقدند که ضریب نفوذ مجله تفاوت چندانی با شمارش استناد ندارد، اما نمی‌توان منکر دقیق‌تر بودن آن شد.

شاخص اچ یا اچ ایندکس (H-Index)

شاخص اچ در سال 2005 توسط فیزیکدانی به نام خورخه هیرش (Jorge Hirsch) پیشنهاد شده و معیاری از خروجی علمی یک تحقیق را نشان می‌دهد. این شاخص یک معیار کمی است که براساس تحلیل داده‌های منتشر شده با استفاده از انتشارات و استنادها محاسبه می‌شود. شاخص اچ را که می‌توان به محققین، گروه‌های علمی، مؤسسات و کشورها اعمال کرد، یک تخمین از اهمیت و تأثیر گسترده تحقیقات یک محقق را ارائه می‌دهد. مثلا اگر شاخص اچ برابر با 10 باشد، به این معنی است که در میان همه مقالات چاپ شده یک نویسنده، 10 مورد از هر کدام از این مقالات حداقل هر کدام 10 استناد را دریافت کرده‌اند. هیرش عنوان کرده است که اچ ایندکس نسبت به دیگر معیارهای عددی مانند تعداد کلی مقالات، تعداد کلی استنادها و استنادهای هر مقاله از برتری بیشتری برخوردار است. از طریق گوگل اسکولار (Google Scholar)، وب آو ساینس و اسکوپس می‌توان شاخص اچ را پیدا کرد. توجه داشته باشید که شاخص اچ به عنوان یک معیار جهانی در نظر گرفته نمی‌شود، چون مقایسه نویسندگان رشته‌های مختلف اغلب دشوار است. همچنین خود استنادی‌ها و استنادهای رایگان می‌تواند ارزش اچ ایندکس را کاهش دهد.

معمولا محققین و دانشجویان تمایل دارند تا مقالات خودشان را در ژورنال‌های با تأثیر بالاتر به چاپ برسانند، چون این کار به آنها اطمینان می‌دهد که مخاطبین بهتر و گسترده‌تری به دست می‌آورند و می‌توانند در آینده پیشرفت بیشتری داشته باشند. آنها برای درک کیفیت و تأثیر ژورنال به شاخص ارزیابی مجله بسیار توجه می‌کنند. با این حال این طرز تفکر سبب شده تا میزان عدم پذیرش مقالات به طور فزاینده‌ای افزایش پیدا کند. بنابراین قبل از برگزیدن بهترین مجله حتما به معیارهای انتخاب مجله خوب برای چاپ مقاله توجه داشته باشید و براساس آن به سازمان‌دهی اهداف خود بپردازید. توجه داشته باشید که اگر ترجمه فارسی به انگلیسی مقاله شما کوچکترین ایرادی داشته باشد، تمام تلاش‌‌هایشان به هدر خواهد رفت. پس حتما ترجمه تخصصی مقاله را به مؤسسات برتر این حوزه مثل شبکه مترجمین راستین را واگذار نمایید و خیال خودتان را از بابت کیفیت ترجمه راحت کنید. با ما تماس بگیرید تا کارشناسان‌مان بهترین کیفیت را برای ترجمه مقاله به شما معرفی نمایند.