متغیرهای وابسته و مستقل در تحقیقات علمی

متغیرها در تحقیقات علمی به عواملی اشاره دارند که قابل دگرگونی و انداز‌گیری هستند. این عوامل ممکن است هر چیزی باشند؛ از فشار خون گرفته تا میزان مصرف قهوه. نوع متغیر به نوع تحقیقات بستگی دارد. به هر حال آنها در همه موارد، رابطه علت و معلولی را در یک آزمایش منعکس می‌کنند، و دو نقش کلیدی زیر را در تحقیقات ایفا می‌نمایند:

• متغیرهای وابسته (DV)، تاثیرات را در یک آزمایش نشان می‌دهند (یعنی عواملی که محققان برای بررسی تاثیرات تغییر یک IV اندازه گیری می‌کنند).

عاملی است که محقق در یک آزمایش کنترل می‌کند. به عنوان مثال یک محقق در آزمایشی که به منظور بررسی نحوه عملکرد نوشیدن قهوه بر افراد ترتیب می‌دهد؛ باید میزان قهوه‌ای که شرکت کنندگان می نوشند را تغییر دهد. در چنین مطالعه‌ای ممکن است از داوطلبان خواسته شود تا یک ساعت قبل و بعد از نوشیدن قهوه بدوند و محقق زمان دویدن آنها را ثبت کند. چون مقدار قهوه عنصری است که پژوهشگر آن را عوض است؛ لذا به آن متغیر مستقل می‌گویند.

به این دلیل به این نام خوانده می‌شود که به مقادیر دگرگون پذیر دیگر وابسته است. به عبارت دیگر نشان دهنده دگرگونی‌های یک متغیر مستقل در یک آزمایش است. بنابراین DV همان عاملی است که محققان برای به دست آوردن نتایج تحقیقات خود اندازه گیری می‌کنند. متغیر وابسته در مثال های بالا، سرعت دویدن است؛ زیرا همان چیزی است که اندازه گیری می‌شود.

اگر قرار است از یک آزمایش نتایج معنی داری به دست آورید؛ باید متغیرهای دخیل را به وضوح تعریف نمایید. در این صورت آنچه که شما در حال آزمایش آن هستید، به روشنی برایتان مشخص‌می شود. به عنوان مثال تنها اینکه بگویید می‌خواهید تاثیر قهوه بر عملکرد افراد در هنگام دویدن ارزیابی کنید، کافی نیست. از این گذشته واژه "قهوه" می‌تواند به انواع نوشیدنی در اندازه‌ها و غلظت‌های مختلف اشاره داشته باشد. در ضمن "عملکرد دویدن" هم به مسافت و سرعت دویدن نسبت داده می‌شود.

پس برای استفاده از این موارد به عنوان متغیر علمی، باید منظور خود را از "قهوه" و "عملکرد دویدن" در مطالعه خود کاملاً روشن کنید. به این کار، عملیاتی سازی (Operationalization) گفته می‌شود. مثلاً می‌توانید بگویید که قهوه در آزمایش شما به یک فنجان 225 میلی لیتری قهوه سیاه حاوی 100 میلی گرم کافئین اشاره دارد و منظورتان از عملکرد دویدن زمانی است که شرکت کنندگان برای طی 100 متر مسافت در حالت دویدن صرف می‌کنند.

در همه تحقیقات امکان کنترل مستقیم متغیرها به شیوه‌ای که در تحقیقات تجربی رایج است، وجود ندارد. با این حال همواره باید سعی کنید تا یک متغیر مستقل برای تغییر دادن و یک متغیر وابسته برای اندازه گیری را شناسایی کنید. به عنوان مثال برای مطالعه تاثیر بارندگی بر روی رفاه افراد، باید بارندگی را به عنوان IV انتخاب کنید (یعنی چیزیکه عوض می‌شود)؛ در این صورت رفاه مردم نقش DV (یعنی چیزیکه اندازه گیری می‌گردد) را خواهد داشت.

یکی از بهترین روش‌ها برای فراموش نکردن تفاوت بین متغیرهای مستقل و وابسته در مطالعات علمی و پایان نامه این است که به یاد داشته باشید محقق مسئولیت IV را برعهده دارد؛ ولی DV خودش داده‌ها را ارائه می‌دهد. با مشخص کردن متغیرهای مستقل و وابسته در هر یک از فرضیات زیر می‌توانید خود را در این زمینه محک بزنید: