ادبیات خاکستری چیست: اهمیت و نحوه شناسایی Grey Literature

منابع خاکستری معمولاً از چندین منبع می‌آیند؛ پس معمولاً یافتن منبع مناسب برای آنها چالش برانگیز است. پیدا کردن این منابع به راحتی بازدید از یک کتابخانه نیست. آنها هیچگونه فهرست یا سازمان رسمی ندارند؛ زیرا در منابع دانشگاهی مثل مجلات و کتاب‌ها ظاهر نمی‌شوند. حال این سوال مطرح می‌شود که پس ادبیات خاکستری چرا برای نشر دانشگاهی اهمیت دارد؟ اگر در این مطلب با شبکه مترجمین راستین همراه باشید به پاسخ این سئوال خواهید رسید و چیزهای بیشتری در این خصوص متوجه خواهید شد.

اهمیت ادبیات خاکستری در چیست؟

• قسمت اعظم ادبیات خاکستری رایگان است (اما اقلام تولید شده توسط شرکت‌های تحقیقات بازار، استثناء هستند؛ زیرا معمولاً برای دسترسی به آنها باید هزینه پرداخت شود)؛ این موضوع باعث می شود تا این متون برای همه قابل دسترس باشند.

منابع خاکستری چه ایرادات و نقایصی دارند؟

• کتابداران معمولاً در پیدا کردن Grey Literature و قابل دسترس کردن آنها با مشکل مواجه می‌گردند.

چند نمونه از ادبیات خاکستری + نحوه شناسایی آنها

• گزارش‌های دولتی
• گزارشات فنی
• آزمایشات بالینی منتشر نشده
• چکیده‌های کنفرانسی
• پایان نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی
• خبرنامه‌ها
• گزارش‌های رسمی دولتی
• گواهی‌های ثبت اختراعات
• اوراق کاری
• محتوای وبلاگ

• پیدا کردن آن برایتان دشوار است.
• به صورت گسترده توزیع نشده‌اند.
• حاوی اطلاعات بیشتری در مورد موضوع هستند، و این با مواردیکه در جاهای دیگر دیده‌اید متفاوت است؛ زیرا اینگونه متون هیچ محدودیتی برای طول مطلب ندارند.
• به سرعت تولید و منتشر شده‌اند.
• بایگانی نگردیده‌اند.

منابع خاکستری

ادبیات خاکستری را در چه جاهایی می‌توان جستجو کرد؟

در وهله اول باید عبارت‌های جستجوی مورد استفاده خود را آماده کنید؛ سپس آنهایی که بیشتر مناسب هستند را شناسایی کنید و منابع را در حین جستجو ثبت نمایید. اگر یک سوال تحقیقاتی دارید؛ می‌توانید از آن به عنوان یک راهنما برای پیدا کردن منابع بهره بگیرید. در ضمن پایگاه داده های ادبیات خاکستری فراوان هستند که همگی در فهرست بندی منابع تخصص دارند.

عمومی

پایگاه GreySource حاوی لینک‌هایی به منابع ادبیات خاکستری در سراسر جهان است که براساس موضوعات طبقه بندی شده‌اند.

چکیده های کنفرانسی

مجموعه مقالات کنفرانسی را می‌توانید در پایگاه داده Embase بیابید. از طرف دیگر می‌توانید به دنبال سازمان‌های حرفه‌ای باشید که کنفرانس‌ها را برگزار می‌کنند و در آنها محققان ممکن است آثار مرتبط با موضوع مورد نظر شما را ارائه دهند. برای پیدا کردن چکیده‌های کنفرانسی بهتر است به وب سایت سازمان برگزار کننده مراجعه کنید. اگر مایلید در جلسات کنفرانسی که آنلاین نیستند شرکت کنید؛ می‌توانید با هیئت مدیره سازمان‌ها تماس بگیرید.

پزشکی

پایگاه Grey Matters می‌تواند به شما در زمینه پیدا کردن ادبیات خاکستری مرتبط با سلامت کمک کند. این پایگاه دارای چک لیست رایگان است که از طریق آن قادر خواهید بود تا یک سیستم برای جستجوی خود طراحی کنید.

علمی

اطلاعات علمی گردآوری شده توسط سازمان های دولتی ایالات متحده را می‌توانید در پایگاه Science.gov پیدا کنید. اما اگر می‌خواهید جستجوی خود را به فراتر از مرزهای ایالات متحده گسترش دهید؛ پایگاه WorldWideScience.org امکان جستجوی آرشیوهای اطلاعات علمی در نقاط مختلف جهان به صورت همزمان را برای شما فراهم می‌کند.

دولتی

Policy Archive یک کتابخانه دیجیتالی است که امکان دسترسی به اسناد سیاسی دولت ایالات متحده را فراهم می‌آورد.

دانشگاهی

امکان جستجوی بیش از 210 میلیون سند در موتور جستجوی آکادمیک بیله فلد (BASE) فراهم است و می‌توانید از این منابع رایگان برای تحقیقات خود استفاده کنید.

آزمایشات بالینی

با استفاده از پایگاه ClinicalTrials.gov می‌توانید به کلیه آزمایشات بالینی که در سراسر جهان با بودجه دولتی و خصوصی صورت گرفته‌اند، دسترسی پیدا کنید.

مقالات پژوهشی

پایگاه CORE به بزرگترین مجموعه مقالات تحقیقاتی اوپن اکسس در سراسر جهان دسترسی دارد.

پایان نامه ها و رساله ها

بیش از 5 میلیون پایان نامه و رساله در "کتابخانه دیجیتالی شبکه پایان نامه ها و رساله ها (Networked Digital Library of Theses and Dissertations)" موسوم به NDLTD موجود است. در ضمن گوگل اسکولار می‌تواند به شما در جستجوی پایان نامه‌ها و رساله‌هایی که در منابع بنیادها و سازمان‌های علمی وجود دارند کمک کند.

اروپایی

پایگاه Open Grey شامل ارجاع‌های کتاب شناسی به بیش از 700 هزار متون ادبیات خاکستری تولید شده در اروپاست و به شما امکان می‌دهد تا سوابق را جستجو کرده و اسناد را پیدا کنید.

آیا راه دیگری برای یافتن منابع خاکستری وجود دارد؟

علاوه بر پایگاه‌های داده فوق، از طریق روش‌های زیر هم می‌توانید منابع مد نظر خودتان را بیابید.

استفاده از موتورهای جستجو

• اگر به دنبال ادبیات خاکستری یک کشور خاص هستید؛ از نسخه گوگل آن کشور استفاده کنید. به عنوان مثال Google Australia یا Google UK.

بررسی وب سایت سازمان ها

به عنوان مثال سازمان جهانی بهداشت (WHO) چندین مجموعه آنلاین از ادبیات خاکستری دارد، و بانک جهانی (World Bank) همه نشریات خود را به صورت آنلاین و رایگان منتشر می‌کند. در ابتدا وب سایت‌های سازمان‌های انتخابی خود را جستجو کنید. به دنبال بخش‌هایی از سایت باشید که با عناوین Documents (اسناد)، Reports (گزارشات) و کتابخانه (Library) برچسب گذاری شده‌اند.

تماس مستقیم با محققان

درباره محققان معتبر در زمینه مدنظر خود تحقیق کنید. سپس می‌توانید با آنها تماس بگیرید و از آنها بپرسید که آیا اطلاعاتی در مورد مطالعات منتشر نشده یا در حال انجام دارند یا خیر؛ اکثریت آنها خوشحال می‌شوند شما را راهنمایی کنند.

چند نکته پایانی درباره منابع خاکستری

• مقالاتی که هنوز مراحل پیش از انتشار را پشت سر نگذاشته‌اند؛ جزء منابع خاکستری محسوب می‌شوند.
• کتاب‌ها و منابع پژوهشی تحت یک فرآیند انتشار رسمی قرار می‌گیرند؛ بنابراین از این دست ادبیات به حساب نمی‌آیند.
• پاپ مد (PubMed) یک پایگاه داده تحقیقاتی است و نوعی از نشر محسوب نمی‌گردد. از اینرو کلیه تحقیقاتی که توسط پایگاه‌های داده اصلی نظیر پاپ مد نمایه می‌شوند؛ در کل در دسته Grey Literature قرار نمی‌گیرند.