ادبیات گوتیک چیست؟ به همراه معرفی 6 نمونه برتر
- 29 تیر 1401
- آموزش آکادمیک
ادبیات گوتیک (Gothic Literature) که برای اولین بار در دهه 1700 معرفی شد؛ شامل مضامین ماوراء الطبیعی، رازآلود و ترسناک است. این ژانر از زمان پیدایش تاکنون، به چندین دسته فرعی از جمله عاشقانه های گوتیک تقسیم شده است. نویسندگان و خوانندگان معمولاً از تلاش برای حل یک معما لذت میبرند؛ به خصوص زمانیکه عوامل ماوراء الطبیعی یک پیچ غیرمنتظره در داستان به وجود میآورند.
برخی از نویسندگان به طور سنتی با ادبیات گوتیک پیوند خوردهاند که از آن جمله میتوان به ادگار آلن پو (Edgar Allen Poe) و مری شلی (Mary Shelley) اشاره کرد؛ در حالیکه بعضی دیگر با سایر ژانرها بیشتر ارتباط دارند. در کتابهایی مثل جین ایر (Jane Eyre) نیز میتوان ردپای ترکیب ژانرهای عاشقانه، ادبیات گوتیک و مضامین خودشناسی را یافت.
پس بیایید در این گفتار شبکه مترجمین راستین به این بپردازیم که ادبیات گوتیک چیست، و چگونه عناصر ماوراء الطبیعی به داستانهای آن گره میخورند. همچنین در انتها به مشهورترین نمونه های ادبیات گوتیک نگاهی اجمالی خواهیم داشت.
تعریف ادبیات گوتیک
ادبیات گوتیک نوعی ادبیات داستانی اروپایی است که از اوایل قرن هفدهم پا به عرصه وجود گذاشته است. نام Gothic در ابتدا ارتباطی با ترس و وحشت نداشت؛ در عوض سبکی از معماری قرون وسطایی بود. بسیاری از رمان های گوتیک در فضای قلعهها و صومعههای قدیمی روایت میشدند؛ اما در نهایت واژه گوتیک با رمز و راز و وحشت همراه گردید.
مفاهیم زیبایی شناسانه کلی چون ترس، تسخیر و رازآلودگی با ادبیات گوتیک مرتبط هستند، و معمولاً رویدادهای گذشته، زمان حال را در آنها تحت تاثیر قرار میدهند. اغلب ساختمانهای قدیمی برای القای حس و حال گذشته در آن مورد استفاده قرار میگیرند؛ در اینجا نویسندگان محیطی تاریک و خفقان آور را خلق میکنند که حس اضطراب و ترس را به فرد القاء میکند.
قهرمانهای ادبیات گوتیک ممکن است مرد یا زن باشند. وجود آنها بسیار ملموس است و خوانندگان را تشویق میکنند تا شخصیت اصلی را ریشه یابی کنند؛ در حالیکه نویسندگان همچنان بر سناریوهای وحشتناک تاکید میکنند و سعی مینمایند تا از این طریق ریشههای قصه را واکاوی کنند.
مضامین و ویژگی های رایج ادبیات گوتیک
از آنجاییکه کلمه گوتیک خود به خود به نوعی از معماری اشاره دارد؛ لذا ادبیات گوتیک نیز معمولاً مضامینی شبیه اینگونه ساختمانها را شامل میشود (مثل تاریکی، رازآلودگی، بدشگونی و حتی جنایت). بیشتر اوقات مفاهیم ماوراء الطبیعی به این نوع ادبیات نفوذ میکنند. لذا خوانندگان ممکن است در حین باز شدن لایههای داستان احساس ناراحتی یا ترس داشته باشند؛ در اینجا معمولاً عناصر داستانی واقعی و ماوراء الطبیعی با هم ترکیب میشوند، و تشخیص اینکه چه چیزی واقعی و چه چیزی خیالی، دشوار است.
معمولاً عناصر سحر و جادوگری نیز با رمان های گوتیک در ارتباط هستند. هر چند ممکن است جادوگران و ساحران به طور فیزیکی در این قصهها حضور نداشته باشند؛ اما معمولاً از طلسمها و معجونها برای جلو بردن داستانها استفاده میشود. شخصیتها در اینگونه آثار معمولاً از طریق رویاها یا الهامات، قدرت پیش بینی آینده را دارند؛ این الهامات در مورد افراد شروری که ممکن است وارد زندگیشان شوند به آنها هشدار میدهند.
فضای روایی داستان های گوتیک بسیار متفاوت است. برخی از رمان های آن در اروپا اتفاق میافتند؛ زیرا در آنجا قلعهها و عمارتهای قدیمی بیشماری وجود دارد. در قرن نوزدهم رمان های گوتیک زیادی در جنوب ایالات متحده منتشر شدند. بسیاری از داستانهای ترسناکی که امروزه در ایالات متحده منتشر میشوند؛ همچنان در فضای این منطقه رخ میدهند.
حتما بخوانيد: 8 مورد از بهترین نویسندگان علمی تخیلی طول تاریخ
نمونه هایی از ادبیات گوتیک
ادبیات گوتیک همواره پایه اصلی بسیاری از کلاسهای درس در مدارس و دانشگاهها بوده است. بنابراین جای تعجبی ندارند که نویسندگان زیادی در این ژانر به کار مشغول شده و آثاری شگرفی را خلق کرده باشند. از جمله:
1. فرانکنشتاین (Frankenstein) اثر مری شلی
هیولای فرانکنشتاین یکی از شناخته شده ترین چهرههای ادبیات گوتیک در طول تاریخ محسوب میشود. مری شلی در اینجا ماهرانه از داستان هیولا برای کشف مضامینی چون جاه طلبی، زندگی و انسانیت استفاده کرده، و براساس آنها توانسته اولین رمان علمی تخیلی تاریخ را خلق کند. استفاده شلی از عناصر خارق العاده در این قصه، زمینه را برای دیگر نویسندگان مهیا کرد تا عناصر علمی ماوراء الطبیعی را در داستانهای خود بگنجانند و دنیای جدیدی را برای کاوش در اختیار خوانندگانشان قرار دهند.
2. دراکولا (Dracula) نوشته برام استوکر
داستان دراکولا که قرنها کابوس بسیاری از افراد بوده است؛ براساس قصههای فولکلور اروپایی و داستان زندگی شاهزاده رومانیایی قرن پانزدهم، یعنی ولاد سوم (Vlad the Impale) نوشته شده است. او سرانجام نام دراکولا را برای خود انتخاب کرد. این شاهزاده به خاطر شکنجه قربانیانش معروف بود و معمولاً یک میخ چوبی بزرگ را از بدن آنها رد میکرد. برام استوکر (Bram Stoker) مانند اکثر نویسندگان گوتیک برای خلق این داستان از دنیای واقعی الهام گرفته و با ترکیب آن با عناصر خارق العاده، وحشت را در دل خوانندگانش ایجاد کرده است.
3. قلعه اوترانتو (The Castle Of Otranto) اثر هوراس والپول
رمان قلعه اوترانتو به عقیده بسیاری از کارشناسان ادبی، اولین رمان گوتیک تاریخ است که در سال 1764 توسط هوراس والپول (Horace Walpole) منتشر شده است. فضای کلی این اثر تا به امروز، پس زمینه بسیاری از داستانهای ترسناک بوده است. این کتاب، قصه یک خانواده سلطنتی نفرین شده را تعریف میکند که با عواقب یک پیشگویی دست و پنجه نرم میکنند. یک کابوس الهام بخش نویسنده این داستان بوده؛ زیرا او در رویای خود احیای یک ساختمان گوتیک را در لندن دیده است.
4. جین ایر (Jane Eyre) نوشته شارلوت برونته
جین ایر به عنوان یک رمان عاشقانه گوتیک معروف شده، و شامل مضامینی چون تعلق، عشق، خانواده و مذهب است. این نوشته شارلوت برونته (Charlotte Bronte) نشان دهنده نقشی است که اعتقاد به امور معنوی و ماوراء الطبیعی ممکن است در زندگی یک فرد ایفاء کند. داستان جین ایر در قالب بسیاری از عناصری که معمولاً با رمان های گوتیک مرتبط هستند، قابل بررسی است. به علاوه این داستان در قالب کشمکش بین خواستن ناامیدانه عشق شخص دیگری و یادگیری دوست داشتن بی قید و شرط تعریف میشود.
5. اسرار اودلفو (The Mysteries Of Udolpho) اثر آن رادکلیف
رمان اسرار اودلفو یکی از اولین رمان های عاشقانه گوتیک است که به بررسی زندگی امیلی سنت اوبرت میپردازد. در عین حالیکه قهرمان داستان درگیر زندگی عاشقانه خود است؛ با مرگ والدینش مواجه میشود. او سراسر کشور را میپیماید، و در نهایت مجبور میشود در قلعهای زندگی کند و در آنجا گرفتار مشکلات ماوراءالطبیعه میگردد. خوانندگان در این اثر آن رادکلیف (Ann Radcliffe) علاوه بر درک حسهای متناقض طنز و ترس از زندگی و عشق؛ از اینکه میبینند در نهایت امیلی با پناه آوردن به یک عشق مخفی از زندگی دشوار خود میگریزد، لذت میبرند.
6. زوال خاندان آشر (The Fall Of The House Of Usher) نوشته ادگار آلن پو
نام ادگار آلن پو با اشعار و داستانهای کوتاه دلهره آور گره خورده و در عین حال معرف ادبیات گوتیک است. روای این داستان کوتاه معتقد است که خانه دوستش انرژی شیطانی به خود گرفته است. پو به طرز ماهرانهای محیط خانه و اتفاقات عجیبی که در طول دیدارش از این خانه در آن رخ میدهد را توصیف میکند. توضیح بیماریهای مرموز و تغییر شخصیتها برای راوی سخت و پیچیده است؛ به همین دلیل خواننده بین دنیای واقعی و تخیل خارق العاده نویسنده سرگردان است.
سخن پایانی در مورد ادبیات گوتیک
ادبیات گوتیک در فضای وحشت همراه با راز و رمز روایت میشود؛ بنابراین حس تعلیق به خوانندگان القا میکند. این نوع داستان سرایی از مضامین خاصی برخوردار میباشد که در این مطلب به بخشی از آنها اشاره کردیم. همچنین بعضی از آثار شاخص این حوزه را بر شمردیم که جهت آشنایی بیشتر میتوانید به مطالعه آنها بپردازید. امیدواریم توانسته باشیم تا شما را با این حوزه از ادبیات اروپا تا حد امکان آشنا نماییم.
در ادامه حتما بخوانيد: ادبیات علمی تخیلی سخت چیست: 6 نمونه برتر Hard Science Fiction