روزنامه نگاری گونزو چیست و چگونه میتوان آن را انجام داد؟
- 24 مهر 1401
- آموزش آکادمیک
با وجود اینکه قدمت گزارش‌های رسمی خبری به اواخر قرن پانزدهم می‌رسد؛ اما انقلاب رسانه‌ای 200 سال اخیر باعث گسترش حرفه ژورنالیسم در چندین شاخه و رویکرد مختلف شده که روزنامه نگاری گونزو (Gonzo Journalism) یکی از آنهاست. اگر تاکنون نام این سبک را نشنیده‌اید و یا آشنایی چندانی با آن ندارید؛ می‌توانید با خواندن این گفتار شبکه مترجمین راستین علاوه بر تعریف این شیوه ژورنالیسم و دلیل ظهور این جنبش، با راه‌های ورود به حوزه مذکور نیز آشنا شوید.
تعریف روزنامه نگاری گونزو (گانزو)
هدف روزنامه نگاری سنتی در وهله اول بی طرفی است. در اینجا نویسنده حقایق و نقل قول‌ها را از منابع مختلف جمع آوری می‌کند و داستان خود را براساس آنها روایت می‌نماید؛ در این سبک به ندرت پیش می‌آید که نویسنده نام خود را در طول گزارش ذکر کند. در روزنامه نگاری عینی نویسنده نقش یک فرد واسطه را بازی می‌کند که اطلاعات را از منبع به خواننده انتقال می‌دهد.
با این حال روزنامه نگاری گونزو از این جهت عکس روزنامه نگاری عینی است؛ در آن نویسنده خود را وارد داستان می‌کند و نقش قهرمان یا شخصیت اصلی را ایفا می‌نماید. در اینجا گزارش، ترکیبی از حقایق انکار ناپذیر و تجربه نویسنده از منظر اول شخص است. معمولاً داستان‌های گونزو مملوء از نقدهای اجتماعی و طنز هستند؛ زیرا همه چیز در آن از دید نویسنده روایت می‌شود.
تاریخچه روزنامه نگاری گونزو
هانتر اس. تامپسون (Hunter S. Thompson)، گزارشگر و خبرنگار آمریکایی گفته اولین بار کلمه گونزو (گانزو) را از زبان بیل کاردوسو (Bill Cardoso)، سردبیر روزنامه بوستون گلوب (Boston Globe) شنیده است. کاردوسو به او گفته بود گونزو یک کلمه عامیانه منطقه‌ای است که معنی "چیزهای عجیب و غریب" را می‌دهد. این کلمه یا از واژه ایتالیایی gonzo به معنی "بی ادب" و یا از کلمه اسپانیایی ganso به معنی "احمق" گرفته شده است.
تامپسون پس از انتشار مقاله خود با عنوان The Kentucky Derby is Decadent and Depraved در ماهنامه اسکانلان (Scanlan’s Monthly)، از این کلمه برای توصیف کار خود استفاده کرد. زیرا با وجود اینکه ضرب الاجلی به تامپسون اعلام شده بود؛ اما او قادر نبود یک داستان منسجم را برای سردبیران بفرستد. در عوض تصمیم گرفت به جای روایت سنتی داستان، صفحاتی از دفتر یادداشت خود را برای روزنامه ارسال کند.
داستان او درباره تجربیات شخصی حضور در مهمانی‌های‌های قبل و بعد از کِنتاکی دِربی (یک مسابقه اسب دوانی معروف در آمریکا که هر ساله برگزار می‌شود) بود. او این داستان را به عنوان یک راوی اول شخص نوشت و بر استفاده از نوشیدنی‌های الکلی، مصرف مواد مخدر و برگزاری مهمانی متمرکز شد. هر چند این مقاله در آن زمان چندان مورد توجه خوانندگان قرار نگرفت؛ اما به دلیل سبک نوشتن غیر معمول، توجه روزنامه نگاران را به خود جلب کرد.
آغاز دوران جدید روزنامه نگاری
پس از انتشار مقاله تامپسون، سایر نویسندگان که در حال بررسی موضوعاتی در حیطه روزنامه نگاری جدید بودند؛ با پذیرش نقش ژورنالیست قانون شکن و به جای تلاش برای حفظ عینیت، سعی کردند فعالانه در داستان‌های خود شرکت کنند. در این صورت می‌توانستند به جای دور ماندن از رویدادها، خود نیز درگیر سوژه‌هایی مانند مصرف الکل و مواد مخدر شوند.
امروزه یافتن اظهار نظر نویسنده در مقالات خبری واقعی اصلاً کار سختی نیست. به عنوان مثال معمولاً مجله رولینگ استون (Rolling Stone) داستان‌هایی را منتشر می‌کند که نویسندگان آنها مدت زیادی را با هنرمندان موسیقی سپری کرده‌اند. یا نویسندگان مجله وایس (Vice) اغلب مواد مخدر مصرف می‌کنند و یا در سایر فعالیت‌های غیرقانونی مشارکت دارند، و به این صورت به خوانندگان خود کمک می‌کنند تا اینگونه سوژه‌ها را درک نمایند.
علت تمایز روزنامه نگاری گونزو
نقش نویسنده در داستان باعث تمایز ژورنالیست سنتی با روزنامه نگاری گونزو می‌شود. در سبک سنتی معمولاً نویسنده تجربیات خود را به اشتراک نمی‌گذارد، و در آن نویسندگان مشاهدات خود را بدون هیچگونه جانبداری و بدون درج تفسیرها یا نظرات منعکس می‌کنند. آنها سعی می‌کنند از تعامل با سوژه‌ها اجتناب بورزند؛ زیرا قبلاً خبرنگاران معتقد بودند که این کار باعث تغییر داستان می‌شود.
اما خبرنگار در روزنامه نگاری گونزو معمولاً شخصیت اصلی داستان است. او از دیدگاه اول شخص داستان را روایت می‌کند و فعالانه در رویدادها مشارکت دارد. تامپسون در مورد عقاید خود مبنی بر اینکه عینیت واقعی غیر ممکن است توضیح داده و گفته به نظر او همه مشاهدات بالاخره به گونه‌ای ذهنی هستند. روزنامه نگاران دیگری نیز با این دیدگاه وی موافق هستند و سعی می‌کنند با عدم پنهان کردن حضور خود در یک خبر، صداقت بیشتری داشته باشند. آنها با عدم توجه به عینیت، در تلاشند تا رویدادها را دقیق‌تر و صادقانه‌تر به تصویر بکشند.
روزنامه نگاران گونزو می‌خواهند تا داستان‌هایی مطابق میل مخاطب بنویسند و به آنها حس مشارکت ببخشند. این دست از نویسندگان قصد دارند تا با تکیه بر ابزارهای ادبی مانند پیش نمایش، استعاره، گفتگوی بسیط و ذکر دقیق جزئیات در جای خود به این هدف دست یابند.
در اینجا دیگر داستان‌ها به سبک هرم معکوس مطرح نمی‌شوند؛ یعنی به جای اینکه حقایق در همان ابتدا بیان گردد، به صورت متوالی و صحنه به صحنه روایت می‌شوند. همچنین از گفتگوها، مناظر و ویژگی‌های فیزیکی شخصیت‌ها و سایر جزئیات برای افزودن فوریت به داستان‌ها استفاده می‌گردد.
حتما بخوانيد: روزنامه نگاری ادبی چیست؟
شیوه نگارش یک داستان به سبک روزنامه نگاری گونزو
حال که با تعریف و ویژگی های روزنامه نگاری گونزو آشنا شدید؛ بهتر است با دنبال کردن سه مرحله زیر در ردیف ژورنالیست‌های این سبک قرار بگیرید.
1. تجربه‌ای پیدا کنید که شما را هیجان زده می‌کند
جالب‌ترین نوشته از دیدگاه اول شخص، همانی است که خواننده را جذب می‌کند و باعث می‌شود تا احساس کند دقیقاً در کنار شما حضور دارد. حال بهترین راه برای انجام این کار چیست؟ هیجان زده شدن! زیرا ماهیت روزنامه نگاری گونزو به احساس شما در آن لحظه گره خورده است. بنابراین رویدادها یا تجربه‌هایی را انتخاب کنید که تمام زوایای آنها برای شما روشن است و لازم نیست برای نوشتن درباره آنها زیاد فکر کنید.
2. قبل از نوشتن گوش دهید
روزنامه نگاران موفق، مستمعان خوبی هستند و این اصل زمانی در مورد شما صدق می‌کند که یاد بگیرید چگونه داستان های گونزو را بنویسید. صحبت کردن با افراد مطلع و غرق شدن در گروه‌های اجتماعی، نقطه شروع خوبی برای شماست؛ اما باید به همان اندازه وقت بگذارید و به فضا گوش دهید. مشاهده بخشی کلیدی از روند کار است؛ پس باید قبل از شروع به نوشتن، بخشی از زمان خود را صرف گوش دادن کنید.
3. تا حد ممکن یادداشت برداری کنید
در هنگام نوشتن داستان در سبک گونزو، یادداشت‌های شما بزرگترین دوستانتان هستند. ما انسان‌ها نمی‌توانیم تمام جزئیات را به خاطر بسپاریم؛ در حالیکه همین بخش‌های کوچک از اطلاعات و تجربیات هستند که خواننده را به وجد می‌آورند. حتی اگر فکر می‌کنید چیزی نامربوط است؛ باز آن را یادداشت نمایید و بعداً در مورد آن فکر کنید. بهتر است چند عکس سریع نیز با گوشیتان بگیرید تا بعداً در هنگام نوشتن داستان بتوانید از آنها به عنوان محرک بصری کمک بگیرید؛ زیرا هرگز نمی‌دانید که دقیقاً چه چیزی برای پیش نویس نهایی شما مفید است.
سخن پایانی در مورد اهمیت روزنامه نگاری گونزو
روزنامه نگاری گونزو زمانی به وجود آمد که نویسندگان سعی‌کردند موارد ضد فرهنگی را مستند کنند و با صداقت و دقت بیشتری گزارش بدهند. معمولاً داستان های گونزو در مورد موضوعات غیرقانونی مانند مصرف مواد مخدر، شلیک اسلحه و چیزهایی است که در روزنامه نگاری سنتی از آنها پرهیز می‌شود.
روزنامه نگارانی که این سبک از نوشتن را انتخاب می‌کنند؛ سعی دارند با گزارش صادقانه فعالیت‌های خود، تلویحاً نشان دهند که تسلط بیشتری روی موضوع دارند و می‌توانند داستان نویس موثرتری باشند. در این زمینه سبک تامپسون که شامل گفتگوهای داستانی، صحنه پردازی و روایتگری است؛ توسط جمع زیادی از ژورنالیست‌ها و نویسندگان پذیرفته شده است.
استفاده از ابزارهای روایی مانند روزنامه نگاری گونزو برای گزارش موارد غیرداستانی به نویسندگان امکان می‌دهد تا احساسات و تاثرات خوانندگان را عمیقاً تحریک کنند؛ در حالیکه در گزارشگری مستقیم چنین چیزی غیرممکن است. بهره‌گیری از اینگونه ابزار ادبی مهم به نویسندگان کمک می‌کند تا تجربیات خود را به خواننده ارائه دهند.
در ادامه حتما بخوانيد: آشنایی با روزنامه نگاری مدافعه گر یا حامی
