جایگاه ترجمه فن به همراه معرفی فن ساب، فن داب و انواع دیگر آن

گاهی اوقات برای نوشتن فن فیکشن (Fanfiction) یا همان داستان‌های تخیلی نوشته شده توسط طرفداران می‌توان از زبان اصلی برای نگارش استفاده کرد و گاهاً از طریق ترجمه نیز امکان ورود به این حوزه وجود دارد. این اصل در مورد ترجمه بازی و کتاب های کمیک (مصور) نیز صدق می‌کند. با این حال آیا این نوع برگردان واقعاً یک حوزه قانونی ترجمه تلقی می‌شود؟ یا شاید یک کسب و کار است؟ یا یک شکل از هنر؟ یا فقط به منظور تفریح و سرگرمی انجام می‌گیرد؟ شبکه مترجمین راستین در این مطلب به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.

ترجمه فن چیست؟

فن ترنسلیشن در دنیای خارج از بازی‌های ویدیوئی هم به رشد خود ادامه داد. با وجود اینکه هنوز هم نقش پر رنگی در این زمینه دارد؛ اما توانست به دنیای کتاب‌ها و داستان های مصور هم راه پیدا کند. در واقع این نوع فرآیند نام خود را از کسانیکه آن را خلق می‌کنند، گرفته است؛ یعنی طرفداران مشتاقی که می‌خواهند بازی یا متن منبع را تقلید کنند و این کار را به عشق آن انجام می‌دهند. به عنوان مثال می‌توان به ترجمه فن رمان هری پاتر، نوشته جی. کی. رولینگ (J.K. Rowling) اشاره کرد که قبل از انتشار رسمی برگردان‌های تجاری توسط فندوم‌ها (Fandoms) منتشر شدند.

تعریف ترجمه فن

ترجمه فن چه انواعی دارد؟

این رویه ترکیبی از عشق و تلاش است و توسط افراد عادی که طرفداران منبع اصلی هستند، خلق می‌شود. به همین دلیل می‌توان آن را ترجمه انجام شده از سوی طرفداران نیز اطلاق کرد که دارای انواع مختلفی است.

اسکن لیشن (Scanlation)

اصطلاحی مدرن برای اشاره به فن ترنسلیشن است و نام خود را از واژه‌های Scan (اسکن) و Translation گرفته است. فرآیند Scanlation شامل اسکن، ترجمه، سپس ویرایش گفتگوها و سایر اطلاعات متنی مجله‌ها یا داستان‌های مصور است. اسکن لیشن نوعی برگردان غیر رسمی به حساب می‌آید که معمولاً با کسب مجوز از نویسنده کتاب‌های مصور و توسط طرفداران آنها انجام می‌گیرد.

فن ساب (Fansub)

فرآیند ترجمه زیرنویس بازی‌های ویدیوئی، فیلم‌ها، برنامه‌های تلویزیونی، و سایر محصولات چند رسانه‌ای توسط طرفداران آنهاست. فن ساب معمولاً در مقام مخالفت با مترجمان مجاز برنامه‌های تلویزیونی عمل می‌کند، و اغلب با هدف آگاه‌سازی فندوم‌هایی که ممکن است به زبان مبداً صحبت نکنند، توسط طرفداران کلام اصلی صورت می‌پذیرد.

فن داب (Fandub)

مشابه فن ساب است؛ اما به دوبله اشاره دارد. فن داب نیز همانند بسیاری از انواع Fan Translation، توسط طرفداران یک اثر و به زبان مادری آنها انجام می‌گیرد و یا اینکه ممکن است به کلام اصلی اثر انجام شود که بعدها سایر هواداران اثر می‌توانند Fandub را به همان شیوه به زبان‌های دیگر معنی نمایند.

فن فیکشن ترنسلیشن (Fanfiction Translation)

مختص داستان‌های کوتاه یا تخیلی است که با ظهور گوگل ترنسلیت از میزان محبوبیت آنها کاسته شده است. با این حال برای کسانیکه هرگز سعی در خواندن فن فیکشن با استفاده از ترجمه ماشینی نداشته‌اند؛ Fanfiction Translation نه تنها برای برگردان دقیق اثر، بلکه برای توصیف شخصیت‌ها، زمینه و طرح داستان نیز یک ضرورت محسوب می‌شود. در واقع کارآزموده‌ترین هواداران اثر دست به این کار می‌زنند؛ اما ممکن است به خاطر محدودیت‌های زبانی، قوانین کپی رایت و موارد دیگر محدود گردند.

فن ترنسلیشن چه اهمیت و دستاوردهایی دارد؟

منابع و محققان بسیاری عنوان کرده‌اند که ترجمه فن نباید انجام شود و یا اینکه حرفه سودآوری نیست؛ اما این فرآیند چه مزایایی دارد که هنوز هم عده‌ای بدون توجه به آثار زیان بارش به انجام آن می‌پردازند؟ به دلایل مختلفی ترجمه فن همچنان در فرهنگ امروز ما نقش مهمی بازی می‌کند؛ از جمله:

1. به ساخت صنایع کمک می‌کند:

فن ترنسلیشن به توسعه صنایعی مانند بازی، داستان‌های مصور و کتاب‌های سنتی کمک می‌نماید. در واقع با رواج کار در بسیاری از حوزه‌ها، زنده نگهداشتن صنایع مذکور را نوید می‌دهد. به فندوم‌های متنوع بازی افسانه زلدا (The Legend of Zelda) فکر کنید که با وجود اینکه یک گیم بسیار قدیمی محسوب می‌شود؛ اما به دلیل طرفدارانش هنوز زنده است.

2. دانش و فرهنگ عامه را می‌سازد:

تقریباً می‌توان گفت که همه هری پاتر را می‌شناسند؛ این اعتبار تنها به دلیل محبوبیت کتاب‌های این شخصیت به دست نیامده، بلکه به خاطر ترجمه‌های فن داستان هری پارتر به 88 حوزه کلامی مختلف، از جمله انواع زبان نادر مثل مائوری (Maori) است که در این زمینه نقش مهمی ایفا کرده‌اند. این محبوبیت به بخشی از فرهنگ عامه تبدیل می‌شود و شناخت این شخصیت‌ها بیش از پیش فرهنگ را می‌سازد که همه فارغ از زبانیکه با آن صحبت می‌کنند، می‌توانند از طریق آن ارتباط برقرار نمایند.

3. باعث می‌شود تا فرهنگ‌های اقلیت در دسترس قرار گیرند:

براساس تحقیقات اتنولوگ (Ethnologue) که یک گروه تحقیقات زبانی است؛ چیزی حدود 3018 زبان در معرض خطر نابودی قرار دارند. اگر انسان‌ها از این شیوه‌های کلامی به صورت مستمر استفاده نمایند؛ مانع از نابودی آنها می‌شوند. به واقع انجام ترجمه فن به این زبان‌ها می‌تواند زمینه را برای گسترش آنها به فرهنگ عامه هموار نماید.

4. یکی از دلایل اصلی تنوع فرهنگی محسوب می‌شوند:

با توجه به اینکه طرفداران آثار مختلف، منابع اصلی را به کلام‌های بی‌شماری بر می‌گردانند؛ لذا Fan Translation بخش بزرگی از تنوع فرهنگی به عنوان یک جامعه جهانی محسوب می‌شود. چنانچه افراد علاقمند از انجام این کار دلسرد شده و دیگر دست به معنی کردن نزنند؛ هم فرهنگ عامه و هم استفاده از زبان‌ها آسیب می‌بیند. بنابراین ترجمه فن بخش بزرگی از چرایی پیشرفت بشر به عنوان یک فرهنگ به حساب می‌آید. در حقیقت به خاطر تنوع فرهنگی جوامع بشری، وقتی این افراد خاص براساس علاقه‌شان شروع به برگردان آثار محبوب خود می‌کنند؛ فرهنگ ضمن ارتقا، تنوع زبانی را نیز پذیرا می‌شود.

ترجمه فن در آینده چه جایگاهی پیدا می‌کند؟

کافی است تنها فندوم‌های یک اثر را پیدا کنید تا به راحتی با برگردان‌هایی که معمولاً توسط آنها خلق شده‌اند، مواجه شوید. ترجمه‌های فن به طرز شگفت انگیزی در دنیای فندوم‌ها فراگیر شده‌اند؛ اما به ندرت پیش می‌آید که این فرآیند به موفقیتی مشابه متن اصلی دست پیدا کند. در واقع اشکالی هم ندارد؛ چون مهم این است که همچنان فن ترنسلیشن توسط طرفداران یکدل آثار مختلف انجام گیرد تا با این کار، هواداران جدیدی را به سوی خود جذب نمایند.