زبان‌های منقرض شده
- 29 آذر 1399
- فراتر از ترجمه
هر تمدن بزرگی، زبان‌هایی را توسعه داده که در سراسر قلمرواش گسترش پیدا کردهاند؛ اما پس از سقوط امپراطوری‌ها این زبان‌ها نیز خاموش شده‌اند. از بین رفتن زبان لاتین و یونان باستان بعد از سقوط امپراطوری‌های رم و یونان دلیلی بر این ادعاست. در واقع تقدیر این بوده که این زبان‌ها هرگز به شکل اولیه خود به زبان آورده نشوند. به نظر می‌رسد که برخی زبان‌ها همراه تمدن‌هایشان می‌میرند؛ با این حال اکنون نیز زبان‌ها در حال تکامل و زوال هستند.
زبان منقرض شده چه نوع زبانی است؟
زبان مرده و زبان منقرض شده با هم تفاوت دارند. مثلا لاتین یک زبان مرده است، چون دیگر زبان مادری هیچ جامعه‌ای نیست اما همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال یک زبان منقرض شده هیچ گویشوری ندارد.
زبان‌های منقرض شده بی شماری وجود دارند که فقط از طریق متون بر جای مانده از آنها قابل شناسایی هستند. قبل از اینکه نوشتن پدید آید، معمولا زبان‌ها به سرعت گسترش پیدا می‌کردند، به مرحله تکامل می‌رسیدند و سپس بدون اینکه هیچ ردپایی از خود در تاریخ باقی بگذارند از بین می‌رفتند.
در حال حاضر بیش از 570 زبان منقرض شده شناسایی شده که این فهرست همراه با ادغام و از بین رفتن فرهنگ‌های جهانی در حال رشد است. اما این اتفاق چگونه رخ می‌دهد؟ چگونه ممکن است زبانی که دارای یک سیستم نوشتاری کاملاً ثبت شده است از بین رود و یا به یک زبان نادر تبدیل گردد؟ در ادامه شبکه مترجمین راستین به این سئوالات پاسخ می‌دهد.
حتما بخوانيد: فهرست جامعی از کلمات گیج کننده زبان انگلیسی
زبان ها چگونه می میرند و منقرض می شوند؟
مرگ و انقراض زبان‌ها یک شبه اتفاق نمی‌افتد. ادغام فرهنگی و رها کردن زبان‌ها معمولا چندین نسل طول می‌کشد شاید سنت‌های فرهنگی بعضی از زبان‌ها همچنان رایج و ریشه‌دار باشند، اما در نهایت زبان‌های غالب بر این زبان‌ها چیره می‌شوند.
زمانیکه کودکان فقط در خانه یا با بستگان خود به زبان مادریشان صحبت می‌کنند، زنگ خطر برای آن زبان به صدا در می‌آید. وقتی کودکان دیگر زبان مادری خود را نمی‌آموزند، آن زبان به خطر می‌افتد. اگر جوان‌ترین گویشوران یک زبان پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها باشند، آن زبان شدیداً در معرض خطر قرار می‌گیرد.
برخی از زبان‌ها با پذیرش و وام گرفتن واژگان دیگر زبان‌ها سریعاً تکامل پیدا کردهاند، و به نوعی به زبان جدیدی تبدیل گشته‌اند. اتفاقی که در مورد جمعیت مکزیکی ساکن در ایالات متحده یا جبل الطارق که به زبان اسپانگلیش (آمیزه‌ای از زبان‌های انگلیسی و اسپانیایی) سخن می‌گویند رخ داده است. اما این زبان‌های ترکیبی به ندرت جایگزین زبان اصلی منطقه می‌شوند و غالباً ساده انگارانه به چشم می‌آیند؛ چون با همان سرعتی که رشد کردهاند منقرض می‌شوند.
زبان منقرض شده
آیا اکنون هیچ زبانی در معرض انقراض قرار دارد؟
براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، 90% از کل زبان‌های مدرن تا سال 2099 منقرض خواهند شد. مردم بومی آمریکای شمالی و جنوبی، استرالیا و مناطقی از شمال آسیا در حال تجربه یک دوره تحول زبانی شدید هستند، یعنی زبان‌های بومی این مناطق دیگر به نسل بعدی منتقل نمی‌شوند و شاید بعضی از آنها به زبان نادر تبدیل گردند. در کره زمین هر دو هفته یک زبان منقرض می‌شود.
این آمار و ارقام وحشتناک به نظر می‌رسند، اما در حال حاضر تقریباً 7 هزار زبان وجود دارد که برخی از آنها فقط لهجه‌هایی جزئی هستند. فعلاً هیچ نشانه‌ای دال بر ناپدید شدن زبان‌های اصلی در جهان موجود نیست؛ اگر چه روزی فرا می‌رسد که یک زبان اصلی به یک زبان فرعی تبدیل می‌شود، در معرض خطر می‌گیرد و نهایتاً منقرض می‌گردد.
انتقال زبانی در طول تاریخ رخ داده است. این اتفاق هنوز در انگلستان در حال روی دادن است؛ طی یک دوره صدها ساله در ولز، انتقال زبانی از کورنیش (Cornish) به انگلیسی رخ داده است، چرا که با هر سرشماری تعداد گویشوران این زبان کاهش پیدا کرده است. این اتفاق در چین نیز در حال رخ دادن است، چون زبان ماندارین در سراسر قلمرو چین در حال سیطره پیدا کردن بر کل زبان‌های این قلمرو است؛ البته وضعیت در هنگ کنگ و کاولون (Kowloon) فرق می‌کند، زیرا در این منطقه نفوذ گسترده باعث گسترش زبان کانتونی (Cantonese) به مناطق همجوار شده است. در دنیای مدرن زبان توسط اقتصاد با تغییر روبه‌رو می‌شود. وقتی بازارهای چین به زبان ماندارین صحبت می‌کنند، نیروی کار نیز با همان زبان حرف می‌زنند.
آیا امکان منقرض شدن زبان مادری من هم وجود دارد؟
ممکن است روزی تمام زبان‌ها به پایان برسند، اما چگونگی و زمان آن را به طور قطع نمی‌توانیم بیان کنیم. فناوری تقریباً هر زبانی که امروزه به آن صحبت می‌شود را به همراه جزئیات پیچیده‌اش حفظ کرده است (توسعه فناوری تشخیص گفتار برای زبان‌های نادر و حاشیه‌ای در این راستا بوده است). تا زمانیکه امکان ثبت صدا، فیلم و متن وجود داشته باشد، این زبان‌های مستند حفظ می‌شوند و در مقابل انقراض مقاومت می‌کنند؛ اما شاید همین زبان‌ها توسط زبان‌های غالب به راحتی از بین روند.
تاریخ بارها و بارها نشان داده که زبان فرهنگ‌های پیشرفته‌تر از نظر تکنولوژیکی و اقتصادی همیشه بر باقی زبان‌ها مسلط می شوند. زبان‌ها در دوران هر امپراطوری به احتمال زیاد فراز و فرودی را تجربه خواهند کرد، و تسلط زبانی در هر زمانی به نفع رهبران همان زمان متأثر می‌شود.
شاید روزی صحبت کردن منسوخ شود. امروزه انسان‌ها به شکل فزاینده‌ای از ماشین‌ها برای برقراری ارتباط استفاده می‌‌نمایند و کم کم این ماشین‌ها هستند که به جای انسان‌ها شروع به صحبت می‌کنند. با پیشرفت اینگونه فناوری‌ها، ماشین‌ها می‌توانند افکار ما را تفسیر کرده و آنها را به عنوان داده به اذهان دیگر منتقل کنند؛ این مسئله باعث می‌شود تا همه زبان ها به مخاطره بیفتند. خوشبختانه این امر هنوز هم یک احتمال است؛ چون حتی نمی‌دانیم که آیا فرهنگ‌ها آماده پذیرش چنین تغییری هستند یا خیر؟ حداقل در حال حاضر به نظر می‌رسد که همه ما به صحبت کردن ادامه خواهیم داد.
در ادامه حتما بخوانيد: 5 زبان مرده و در عین حال جالب دنیا
