آیگن فاکتور و ایمپکت فاکتور چه تفاوتی با هم دارند؟
- 26 مهر 1399
- آموزش آکادمیک
همه ما دوست داریم تا با چاپ مقالات‌مان در ژورنال‌های بین‌المللی مشهور برای خود احترام و اعتبار کسب نماییم. یکی از معیار‌هایی که اهمیت ژورنال‌ها را برایمان مشخص می‌نماید؛ آیگن فاکتور (Eigenfactor) است. این شاخص ارزیابی مجله توسط دو تن از اساتید دانشگاه واشنگتن به نام‌های جوین وست (Jevin West) و کارول برگستروم (Carl Bergstrom) معرفی گردیده است. محاسبه آیگن فاکتور بر مبنای استنادهای کلی یک ژورنال که در فاصله زمانی 5 ساله کسب کرده، انجام می‌گیرد. بنابراین یک ژورنال بزرگ نسبت به یک مجله کوچکتر همیشه از Eigenfactor بیشتری برخوردار خواهد بود. با این حال در این شاخص استنادها وزن‌بندی می‌شوند؛ پس استنادهای ژورنال‌های معتبر از استنادهای مجلات کم اعتبار، جایگاه بالاتری دارند.
اما با توجه به وجود شاخص‌های فراوانی که برای ارزیابی مجلات وجود دارد؛ محققین با نوعی سردرگمی نسبت به انتخاب بهترین معیار مواجه هستند. از یک‌سو ایمپکت فاکتور و شاخص اچ، و از سویی دیگر شاخص SJR و آیگن فاکتور به عنوان کارآمدترین معیارهای ارزیابی مجله معرفی می‌شوند و باعث می‌گردند تا نتوان رویکرد جامعی در مورد نحوه انتخاب مناسب‌ترین ژورنال به دست آورد. در این راستا شبکه مترجمین راستین تصمیم گرفته تا در این مطلب به بررسی تفاوت آیگن فاکتور و ایمپکت فاکتور (Impact Factor) بپردازد، و کاربران را با ماهیت هر یک از این شاخص‌ها آشنا نماید.
ایگن فاکتور (Eigenfactor): چند نفر این ژورنال را مطالعه کرده‌اند؟
هر چند که محاسبه ایگن فاکتور یا ضریب نفوذ مجله پیچیده است؛ اما اساسا این شاخص معیاری از تعداد افرادیکه یک ژورنال را مطالعه کرده‌اند و به اهمیت محتوای آن اندیشیده‌اند را بیان می‌کند. آیگن فاکتور مستقیما نمی‌تواند اندازه‌گیری شود؛ ولی با محاسبه تعداد کلی استنادهای یک ژورنال که در طی 5 سال گذشته کسب کرده، می‌توان آن را تخمین زد. توجه داشته باشید که Eigenfactor، تعداد کلی استنادها را محاسبه می‌کند. بنابراین اگر ژورنال A در طول یک سال، 1000 مقاله را منتشر نماید؛ نسبت به ژورنال B که سالانه فقط 500 مقاله را چاپ می‌کند، از آیگن فاکتور دو برابری برخوردار خواهد بود (البته اگر به هر مقاله در یک زمان مشخص، استناد شود).
آیگن فاکتور به معنای اندازه‌گیری اهمیت یک ژورنال در سراسر جامعه علمی است و بر مبنای این شاخص هر مجله‌ای که میزان موضوعات گسترده‌تری را منتشر نماید، ژورنال بزرگتری خواهد بود. در این راستا جای تعجبی ندارد که مجله نیچر (Nature) به عنوان یک ژورنال بزرگ شناخته شود و بالاترین آیگن فاکتور را داشته باشد. اما واقعیت مقالات این مجله نیز بر درستی محاسبه آیگن فاکتور گواهی می‌دهد، چون بیشتر مقالات بسیار معتبر و پر استناد هستند.
بررسی ماهیت آیگن فاکتور
ایمپکت فاکتور (Impact Factor): چند نفر مقاله من را خوانده‌اند؟
ایمپکت فاکتور ژورنال تعداد استنادهای کسب شده یک مقاله را به طور میانگین و در صورت چاپ در یک ژورنال مشخص محاسبه می‌نماید. پس این شاخص ارزیابی مجله به صورت غیرمستقیم تعداد افرادیکه یک مقاله را مطالعه کرده‌اند و در باب اهمیت آن فکر نموده‌اند را مورد قضاوت قرار می‌دهد. اگر ژورنال A و ژورنال B، ایمپکت فاکتور یکسانی داشته باشند؛ الزاما به این معنی نیست که شاخص آیگن فاکتور آنها یکی است. اما حال فرض کنید که این دو ژورنال، Eigenfactor مشابهی دارند و ژورنال کوچکتر دارای Impact Factor دو برابری است. این موضوع نشان می‌دهد که آن مجله دارای خوانندگان بیشتری است یا از محتوای باکیفیت‌تری نسبت به ژورنال بزرگتر برخوردار بوده است.
آیگن فاکتور یا ایمپکت فاکتور: کدام یک باید مورد استفاده قرار گیرند؟
به نظر می‌رسد که در هنگام انتخاب یک مجله خوب برای چاپ مقاله، معیار استنادها برای هر مقاله از کاربرد بیشتری برای محققین مستقل برخوردار باشد. یک کتابخانه شاید به اهمیت کلی ژورنال بیشتر توجه کند؛ اما یک محقق می‌خواهد تا در مورد تعداد افرادیکه مقاله وی را خوانده‌اند و در مورد موضوع آن فکر کرده‌اند، اطلاع یابد. ایمپکت فاکتور به این معیار مد نظر محققین توجه دارد؛ اما آیگن فاکتور خیر. این موضوع به این معنی نیست که همه محققین باید مقالات خود را در ژورنال نیچر سابمیت نمایند.
شاخص‌های آماری بایستی با دقت مورد استفاده قرار گیرند. شاید مقاله‌ای در مورد تجزیه نیتروگلیسیرین توسط خوانندگان ژورنال نیچر نادیده گرفته شود؛ ولی همان تحقیق در مجله پیشرانه‌ها، مواد منفجره و پیروتکنیک‌ها (Propellants, Explosives, and Pyrotechnics) با استقبال روبه‌رو گردد. هر مقاله‌ای یک ژورنال هدف ایده‌آل دارد و ایمپکت فاکتور در مورد آن چیز خاصی به شما نمی‌گوید. تنها می‌تواند در هنگام انتخاب بین دو ژورنال که از نظر کیفیت مثل هم به نظر می‌رسند؛ کمک‌کننده باشد.
در ادامه حتما بخوانيد: شاخص SJR: تعریف و بررسی کاربردها
