5 زبان مرده و در عین حال جالب دنیا

امروزه در حوزه زبان‌شناسی با مفاهیمی مثل زبان مرده، زبان منقرض شده و زبان نادر بسیار مواجه می‌شویم. هر یک از این مفاهیم، تعاریف مخصوص خودشان را دارند که باید در مبحثی جداگانه به آنها پرداخته شود. پیرو درخواست مخاطبین، شبکه مترجمین راستین در این مطلب به تعریف زبان مرده می‌پردازد و 5 زبان مشهور را در این حوزه معرفی می‌کند.

زبان مرده

اغلب افراد زبان‌ مرده و زبان منقرض شده را با هم اشتباه می‌گیرند. زبان‌های منقرض شده دیگر هیچ گویشور بومی ندارند و یا زبان دوم هیچ جامعه‌ای به حساب نمی‌آیند. در اوایل قرن بیستم، به حدود 7000 زبان بومی در سراسر جهان صحبت می‌شد. برخی برآوردها عنوان کرده‌اند که تا سال 2050 حدود 90% این زبان‌ها منقرض خواهند شد.

زبان مرده و معروف ترین آنها

معروف‌ترین زبان‌های مرده

قبلا در مطلبی تحت عنوان "10 زبان نادر؛ زبان‌هایی که هنوز هم از طریق آنها صحبت می‌شود" به کندوکاشی در خصوص اینگونه زبان‌ها پرداختیم که خوشبختانه با استقبال گسترده خوانندگان مواجه شد. بنابراین در این بخش می‌خواهیم به 5 زبان مرده که از اهمیت بیشتری در طول تاریخ برخوردار بوده‌اند، اشاره کنیم. یقینا شناخت این نوع زبان‌ها می‌تواند درک ما را از جهان‌هستی بالاتر ببرد. معروف‌ترین زبان‌های مرده عبارتند از:

1. زبان لاتین (Latin language)

لاتین مشهورترین زبان مرده است. هر چند که قرن‌هاست این زبان مرده در نظر گرفته شده، اما هنوز هم در مدارس به عنوان روشی برای شناخت بسیاری از زبان‌ها آموزش داده می‌شود. زبان لاتین در اصل زبان مردمی بود که در امتداد رودخانه تیبر (lower Tiber) زندگی می‌کردند. منطقه جغرافیایی زبان لاتین به محدوده امپراطوری روم گره خورده است. این زبان توانست به سراسر اروپا و منطقه ساحلی غرب مدیترانه در آفریقا راه پیدا کند. بخشی از این نفوذ به دلیل پیچیدگی باورنکردنی این زبان و بخشی هم به خاطر وجود نیروهای دیگر بوده است؛ با این حال چرایی از بین رفتن زبان لاتین به سقوط امپراطوری نسبت داده می‌شود. اما این زبان در زبان‌های مختلف دیگر تلفیق شد و برخی می‌گویند که به زبان‌هایی تبدیل گردیده که امروزه بسیاری از مردم با آنها صحبت می‌کنند؛ مثل زبان‌های فرانسوی، اسپانیایی، پرتغالی، ایتالیایی و رومانیایی.

2. زبان قبطی (Coptic language)

اکنون از زبان قبطی فقط در مراسم‌ کلیسای قبطی (Coptic Church) در مصر استفاده می‌شود. از نظر برخی این زبان اولین زبان مسیحیت است و بدون شک شناخت آن برای درک ریشه‌های مسیحیت مهم است. این زبان اخیراً آخرین گویشوران بومی خود را از دست داده، و در حال تبدیل شدن به زبانی است که کم و بیش از دیدگاه محققین مرده به حساب می‌آید.

3. زبان سومری (Sumerian language)

با زوال امپراطوری سومریان، جمعیت آنان به سمت شمال حرکت کردند. آنها در جستجوی زمین‌های کشاورزی حاصلخیزتر و مکانی بهتر برای استقرار جامعه خود بودند؛ با این حال نتوانستند پیشینه و ریشه‌شان را حفظ کنند. سرانجام سومری‌های باستان چه از نظر فرهنگی و چه از نظر زبانی با قوم آکادیان ادغام شدند.

4. زبان اکدی (Akkadian language)

با توجه به قرارگیری زبان اکدی در میان زبان‌‌های مرده، مشخص است که قوم آکادیان هم نتوانسته‌اند از امتحان زمانه سربلند بیرون بیایند. آکادی زبانی است که از هزاره سوم تا هزاره اول قبل از میلاد در سراسر بین‌النهرین به آن صحبت می‌شده است. این زبان در منطقه‌ای گسترش پیدا کرد که از دریای مدیترانه تا خلیج فارس امتداد داشته است. سارگن (Sargon) به عنوان حاکم سلسله آکاد، رهبری گسترش امپراطوری عظیم آکادیان را برعهده داشت. داستان احیای مجدد زبان‌های آکادی و سومری به اندازه داستان از بین رفتن‌شان جالب است. دانشمندان در قرن های 19 و 20 میلادی، پس از قرن‌ها توانستند تا مفاهیم این زبان‌های باستانی را رمزگشایی کرده و آنها را از برخی جهات زنده کنند. کارهای حفاری و باستان شناسی این محققان نقش مهمی در معرفی این جوامع باستانی ایفا کرده است.

5. زبان سانسکریت (Sanskrit language)

بسیاری بر این باورند که زبان سانسکریت یک زبان مرده نیست. هنوز هم حدود 1600 نفر در نپال زندگی می‌کنند که ادعا دارند سانسکریت زبان مادری آنهاست. بنابراین به شکل معجزه آسایی سانسکریت هنوز یک زبان کاملاً مرده به حساب نمی‌آید. هر چند زبانی است که عمدتاً از آن برای مطالعه متون دانشگاهی باستانی استفاده می‌شود، اما هنوز هم زبان محاوره‌ای برخی افراد محسوب می‌گردد.

احیای مجدد زبان‌ها

متأسفانه بیش از نیمی از زبان‌های امروزی کمتر از 10 هزار گویشور دارند (گویشوران یک چهارم زبان‌های جهان کمتر از هزار نفر است). این امر باعث می‌شود تا این زبان‌ها در معرض خطر جدی مرگ قرار داشته باشند. اکنون احیای مجدد زبان‌ها بیش از هر زمان دیگری مهم تلقی می‌شود؛ چون جهانیان دوست ندارند در دنیایی زندگی کنند که تعداد انگشت شماری زبان دارد. مرده شدن زبان‌ها نه تنها ریشه آنها، بلکه نسل‌هایی از تاریخ و فرهنگ‌های بی‌نظیر را نیز از بین می‌برد. امیدواریم روزی فرا نرسد که مقاله‌ای تحت عنوان 300 زبان مرده را به رشته تحریر در آوریم.