زبان کریول چیست: نگاهی به ماهیت و نمونه هایی از آن

زبان کریول طبق تعریف ویکی پدیا یک سیستم ارتباطی طبیعی و پایدار است که در ابتدا یک نیمزبان بوده و بعدها با ترکیب دو زبان مختلف به یک شیوه کلامی جدید تکامل یافته است. دانشنامه کلمبیا (Columbia Encyclopedia) نیز زبان کریول را به روشی مشابه تعریف می‌کند و عنوان می‌نماید که می‌توان آن را یک ساختار ارتباطی جدید جایگزین زبان مادری قبلی دانست.

زبان شناسان با بررسی نحوه ظهور و تکامل هر یک از زبان های کریول، آنها را به صورت مجزا مورد مطالعه قرار می‌دهند. در مجموع این سیستم ارتباطی براساس تعاریف فوق دارای دو ویژگی مهم زیر است:

دیدگاه سنتی در زبان شناسی بر این عقیده است که کریول از طریق خانواده زبانی پیجین (آمیخته) به وجود آمده است. اینگونه ساختارها در موقعیت‌هایی شکل گرفته‌اند که در آن افراد مختلف فاقد زبان مشترک، مجبور به برقراری ارتباط بوده‌اند. آنچه در نهایت حاصل شده یک فرم اولیه ارتباطی مبتنی بر اصطلاحات صنفی ساده بوده است که بیشتر به عنوان شیوه کلامی دوم یا سوم به کار می‌رفته است.

با گذشت زمان از پیجین بیشتر برای برقراری ارتباط استفاده شد؛ از اینرو در نهایت پیچیده‌تر گردید و به زبان کریول تبدیل شد. با این حال مرز بین این دو مبهم است؛ اما می‌توان گفت که زبان های کریول به دلیل شرایط استثماری مانند بردگی و کار اجباری ناشی از استعمار به وجود آمده‌اند.

نمونه‌های زیادی از زبان های کریول را می‌توان در سراسر جهان مشاهده کرد. تعداد زیادی از آنها در نتیجه دیاسپورای آفریقایی (کسانیکه مجبور به مهاجرت شده‌اند یا آواره گردیده‌اند) به وجود آمده‌اند که از آن جمله می‌توان به کریول هائیتی، کریول جامائیکا و کریول لوئیزیانا (Louisiana Creole) اشاره کرد.

این پرسش که کریول یک زبان است یا یک گویش، با تاریخ ظلم و نژادپرستی عجین شده است. قدرت‌های بزرگ اروپا در صده‌های بین قرون پانزدهم تا نوزدهم، جهان را به استعمار خود درآورده بودند. دنیا در آن دوران شاهد لشکرکشی دولت‌های انگلیس، اسپانیا، پرتغال، هلند و فرانسه به دیگر نقاط جهان بود. آنها در این مسیر، امپراتوری‌های تجاری قدرتمندی ساختند که باعث توسعه محلی و استفاده از پیجین ها برای انجام تجارت شد. بردگی و کار اجباری در این محیط‌ها، فضا را برای رشد زبان های کریول مساعد کرد.

سلسله مراتب سفت و سختی در دوران استعمار رعایت می‌شد. کلمه اسپانیایی کریولو (Criollo) به فردی اروپایی تبار اشاره داشت که در مستعمرات به دنیا آمده بود. این اصطلاح بخشی از یک سیستم طبقاتی سختگیرانه بود که رتبه افراد را در یک جامعه استعماری مشخص می‌کرد. این ساختار طبقاتی همه چیز از رنگ پوست گرفته تا زبان را تحت تاثیر قرار می‌داد. افرادیکه به یک زبان به اصطلاح مناسب صحبت می‌کردند، نخبگان طبقه بالای جامعه بودند. جمعیت‌های بومی یا تبعید شده مجبور بودند به گویش کریول صحبت کنند؛ لذا این اصطلاح هنوز هم مضمونی منفی را یدک می‌کشد.