طراحی داخلی کتاب: تفاوت بین صفحه آرایی با فرمت بندی

کلمات، تصاویر، ایده‌ها، طراحی جلد و قالب بندی، مواردی هستند که یک کتاب واقعی را خلق می‌کنند. ده‌ها چیز بزرگ و کوچک مختلف وارد یک کتاب می‌شوند تا در نهایت یک اثر کامل را شکل دهند. با این حال قبل از انتشار باید بین قالب ‌بندی و صفحه آرایی تمایز قائل شوید، و بدانید اجزای طراحی داخلی کتاب کدام‌ها هستند. پس در این مطلب با شبکه مترجمین راستین همراه باشید.

تفاوت قالب بندی با صفحه آرایی کتاب

گاهی اوقات عبارت‌هایی نظیر فرمت بندی و صفحه آرایی دارای همپوشانی هستند و می‌توانند شما را گیج کنند. در وهله اول به یاد داشته باشید که آنها هر دو با طراحی داخلی کتاب از دو دیدگاه مختلف، یعنی فنی و هنری، سر و کار دارند.

قالب ‌بندی کتاب

• کتاب‌های متنی بدون تصویر و جدول؛
• ایبوک ها، زیرا فایل‌های پی ‌دی ‌اف در دستگاه‌های کتابخوان به خوبی به نمایش در‌ نمی‌آیند؛
• صفحات داخلی؛
• نویسندگانی که دارای بودجه محدودی هستند؛ چون کم هزینه است.

صفحه آرایی و طراحی کتاب

• متون حاوی تصاویر متعدد؛
• ایده‌آل برای نویسندگانی که ایده خاصی در مورد نحوه چاپ کتاب دارند؛
• طراحی جلد؛

یا اگر می‌خواهید نسخه‌ای از نوشته را به صورت الکترونیکی منتشر کنید؛ می‌توانید نسخه الکترونیکی را قالب‌ بندی کرده و نسخه چاپی آن را طراحی نمایید. این بهترین انتخاب برای شماست؛ زیرا اکثر پلتفرم‌های خود نشر، فایل‌های پی ‌دی ‌اف را به دلیل اینکه به خوبی در کتابخوانهای الکترونیکی به نمایش در نمی‌آیند، پذیرش نمی‌کنند.

اجزای طراحی داخلی کتاب

در ادامه به اجزای مختلف طراحی داخلی کتاب می‌پردازیم؛ نخست با اصطلاحات آشنا شروع کنیم، و سپس به اشتباهات رایج و بهترین روش‌های این زمینه نیز خواهیم پرداخت.

قطع کتاب

ضمناً باید به یاد داشته باشید که ایبوک ها تقریباً اندازه قطع ندارند؛ زیرا آنها معمولاً در دستگاه‌های الکترونیکی (مانند لپ تاب، تلفن‌های هوشمند، آی پد، کتابخوان‌های الکترونیکی و غیره) به نمایش در می‌آیند. از اینرو شاید لزومی نداشته باشد زیاد خود را درگیر این موضوع کنید.

حاشیه ها

• حاشیه بالا مختص اطلاعاتی مانند نام نویسنده، نام اثر و عنوان فصل است. به عبارت دیگر به خواننده می‌گوید در کجای کتاب ایستاده است.
• حاشیه پایین به شماره صفحه اختصاص دارد و در برخی مواقع فقط شامل یک فضای خالی است.
• حاشیه بیرونی این امکان را برای فرد فراهم می‌کند تا بدون دست گذاشتن روی قسمتی از متن، کتاب را بگیرد.

• کاری کنید که قسمت متن کتاب، شکل و حالتی خوشایند داشته باشد، و خوانایی متن، فدای ساختار آن نشود.
• کتاب دارای سرتیتر و پاورقی باشد، و این اجزاء به خوبی با طراحی داخلی عجین گردیده باشند.

به یاد داشته باشید که هر چند کتاب صاف نیست؛ اما انتخاب صحیح حاشیه‌ها باعث می‌شود تا متقارن و منظم به نظر برسد. همچنین هر صفحه باید دارای 30 تا 35 خط باشد که انتخاب دقیق حاشیه‌های صفحات سبب می‌گردد تا به این هدف برسید.

سر صفحه و پا صفحه

اما یکی از عناصر غیر قابل تغییر، شماره صفحات است که همیشه در یکی از این دو قسمت می‌آید. خود شما باید در مورد نحوه درج آن تصمیم بگیرید. بقیه اطلاعاتی که معمولاً در سر سفحه و پا صفحه قرار می‌گیرند؛ انعطاف پذیر هستند و به ساختار کتاب بستگی دارند. در آثار غیر داستانی معمولاً عنوان فصل در سر صفحه آن درج می‌شود؛ از اینرو خواننده دقیقاً می‌داند کجای نوشته قرار دارد.

فضای سفید

بعضی از افراد در هنگام خواندن یک کتاب دوست دارند تا پایان فصل به صورت بی‌وقفه مشغول باشند و پس از آن استراحت کنند. این مورد تا حد زیادی به همان فضای سفید بستگی دارد. برخی صفحات خالی نیز متن را از جلد، خلاصه، کلام نویسنده و غیره جدا می‌کنند. استفاده از چنین قابلیتی، نشان دهنده طراحی حرفه‌ای کتاب است و باعث برقراری تعادل در متن می‌شود.

فاصله بین خطوط

فاصله بین خطوط باعث خوانایی متن کتاب می‌شود. انتخاب این فاصله به شدت به انتخاب فونت بستگی دارد. برخی از فونت‌ها خیلی به هم فشرده هستند و حروف نزدیکی بسیار زیادی نسبت به هم دارند که خواننده ممکن است دچار سردرد شود. روش معمول استفاده از خطوط 1/5 است که برای خوانایی صفحه نیز مناسب است. اما فاصله بین خطوط معمولاً باید بین 1/25 تا 2 باشد.

سطور بیوه و یتیم

عبارات و کلمات مجزا و جدا افتاده، بر حرکت چشم تاثیر می‌گذارند. در این حالت یا بیش از حد از فضای سفید استفاده می‌گردد و یا اینکه اصلاً به کار گرفته نمی‌شود. در هر صورت مهم این است که شما از سطور بیوه و یتیم اجتناب کنید.

سبک طراحی Sink

• برای استفاده از آن باید ابتدا فضای سفید را به درستی تعیین کرده و ساختاربندی کنید.
• در صورت استفاده از این سبک، شما یک سیگنال ذهنی را در مورد تغییر داستان به خوانندگان القاء می‌کنید. در ضمن به آنها این امکان را می‌دهید که قبل از اینکه خواندن یک متن جدید را آغاز کنند؛ کمی استراحت نمایند.
• همچنین اگر به جزئیات گرافیکی علاقه دارید؛ می‌توانید در این سبک از آنها استفاده کنید. به عنوان مثال اینجا بهترین مکان برای استفاده از Drop Cap (حروف بزرگ در اولین پاراگراف فصل) است.

عرض خطوط

• اگر یک خط بسیار عریض باشد؛ خواننده در تمرکز بر روی متن دچار مشکل می‌شود. در این صورت چشم‌ها به سختی ابتدا و انتهای متون را دنبال می‌کنند؛ به خصوص اگر با یک بلوک متنی بزرگ سر و کار داشته باشیم.
• در صورت باریک بودن خطوط، خواننده خیلی زود خسته می‌شود؛ زیرا باید چشم‌هایش را خیلی سریع‌تر تکان دهد.

تایپوگرافی

اهمیت انتخاب فونت را هرگز دست کم نگیرید؛ زیرا نشان دهنده کل نوشته شماست. فونت‌های بسیار متنوعی وجود دارند؛ بنابراین گاهی اوقات ممکن است مقاومت در برابر وسوسه انتخاب فونتی جدید، واقعاً سخت باشد. راحت‌ترین کار استفاده از فونت‌های استاندارد فارسی است که هم درجه یک و هم به نوعی سنتی هستند. باید فونتی را انتخاب کنید که دارای حروف ایتالیک باشد، و امکان استفاده از حروف نیمه بولد، بولد و حروف کوچک را نیز فراهم نماید.

تصاویر

اگر کتاب حاوی تصاویر و عکس‌های مختلف است؛ باید آنها را کاملاً با تایپوگرافی و متن ادغام نمایید. در صورتیکه در حال نوشتن یک کتاب فانتزی با دنیای قرون وسطایی هستید؛ یک نقشه را در داخل آن درج کنید (چنین چیزی حکم یک راهنمای بصری را دارد). نقشه به خواننده کمک می‌کند تا احساس و ایده کلی نسبت به یک مکان پیدا کند، و همچنین به جذابیت زیبایی شناختی اثر می‌افزاید. در انتخاب عکس زیاده روی نکنید. بهتر است از یک تصویر خوب استفاده نمایید تا اینکه تعداد زیادی عکس کوچک داشته باشید. تصاویر فقط به شما کمک می‌کنند تا داستان را بهتر روایت کنید.

نکاتی در زمینه انتخاب خدمات صفحه ‌آرایی و فرمت بندی کتاب

• دریافت همه فایل‌ها: از آنجاییکه برای خدمات فوق هزینه می‌کنید؛ لذا حق و حقوق همه نسخه‌های ساخته شده متعلق به شماست. زیرا در برخی از مواقع لازم است به منظور به روزرسانی کتاب و اطلاعات مندرج در آن، تغییراتی ایجاد کنید، و یا آن را غلط‍‌ گیری و اصلاح نمایید.