زبان بدن در فرهنگ های مختلف: 10 روش برای بیان منظور بدون ادای کلمات
- 27 آذر 1400
- فراتر از ترجمه
آیا میدانستید که در برخی از فرهنگها نشان دادن و بالا آوردن "انگشت شست" حرکتی غیردوستانه به حساب میآید. در واقع زبان بدن (بادی لنگویج) مقصر بد جلوه دادن این حرکت است. برخلاف آنچه تصور میشود؛ زبان بدن در میان ملتهای مختلف ساختار واحدی ندارد. شاید حرکتی که در یک قسمت از جهان دارای معنی خاصی است؛ در بخشی دیگر از دنیا کاملاً معنی متضادی را منتقل نماید. در نتیجه این امکان وجود دارد که کسی را به راحتی بدون باز کردن دهان خود و بدون قصد، آزرده خاطر کنید.
این حالت نیز امکان پذیر است که هنگام برقراری ارتباط با کسی بتوانید حجم زیادی از اطلاعات را در سطوح غیرکلامی منتقل نمایید. به همین دلیل در زمان یادگیری یک کلام جدید مهم است سطوح معنایی ثانویه که همان بادی لنگویج است را نیز بیاموزید. در این راستا شبکه مترجمین راستین در این مطلب قصد دارد تا نحوه استفاده از زبان بدن در فرهنگ های مختلف را در قالب معانی ارتباطی مورد بررسی قرار دهد و 10 نمونه رایج از آنها را بیان نماید.
حالت های مختلف زبان بدن
بادی لنگویج به عنوان عمل برقراری ارتباط بدون استفاده از کلمات تعریف میگردد. این عمل از جنبههای مختلفی از بدن برای بیان منظور استفاده میکند که در این بخش به آنها پرداخته میشود.
1. حالت های صورت، حرکت سر و تماس چشمی
شش احساس عمومی مورد توافق؛ شادی، تعجب، ترس، نفرت، عصبانیت و غم هستند. تمام اینها احساسات جهانی محسوب میشوند. احتمالاً با خود فکر میکنید که همه میدانند "نفرت" چگونه است. اما مطالعات بیشتر نشان دادهاند همه چیز آنچنان که به نظر میآید، واضح و آشکار نیست. محققان تفاوتهای فرهنگی معنی داری را در حالات مختلف پیدا کردهاند.
به عنوان مثال یک الگوریتم رایانهای در رمزگشایی شش حس از یک چهره قفقازی کاملاً ماهرانه عمل کرد؛ اما همان الگوریتم در رمزگشایی احساسهای مختلف از یک چهره آسیایی چندان موفق نبود. در تحقیق مذکور، چهره فرد آسیایی نسبت به صورت شخص قفقازی، شدت احساسی کمتری از خود نشان داد و برخی از حالتهای چهره آنها در هنگام بروز احساساتی مانند تعجب، ترس، نفرت و خشم با هم همپوشانی داشت؛ بنابراین ممکن است از دیدگاه کسیکه اصالت هندی و اروپایی دارد، تشخیص اینکه یک آسیایی عصبانی یا ترسیده است دشوار باشد.
در واقع مردم کشورهای مختلف، احساسات خود را در قالب سطوح متفاوتی و با درگیر شدن ماهیچههای گوناگونی بروز میدهند. حرکات سر هم ممکن است در انواع فرهنگها، معانی متفاوتی داشته باشند. بنابراین چنانچه سرتان را به نشان تصدیق تکان دهید؛ نمیتوانید انتظار داشته باشید که همیشه بازخورد مناسبی دریافت کنید.
2. حرکات انگشت ها، دست ها و بازوها
مهم نیست اهل کجا باشید؛ چون به هر حال دارای 10 انگشت هستید که به صورت مساوی بین دستهایتان تقسیم شدهاند. اما فرهنگ میتواند از آنها به شیوههای مختلفی بهره بگیرد. مثلاً در فرهنگ غربی برای نشان دادن برخی علائم از انگشتان استفاده میشود و هر کدام از آنها معنای بسیار خاصی دارند: انگشت شست رو به بالا (نشان دهنده حمایت یا تصدیق است)، بالا بردن انگشت اشاره و میانی (بیانگر صلح و سازش است) و نشان دادن انگشت وسط (نشان دهنده توهین به طرف مقابل است). این نمادها معمولاً در سایر نقاط جهان منظور کاملاً متفاوتی را منعکس میکنند.
حتی ژستهایی که کاملاً جهانی به نظر میرسند (مانند اشاره به چیزی با انگشت خود) هم ممکن است در همه جای دنیا به یک معنی نباشند. چون ممکن است برخی از فرهنگها ترجیح دهند تا به جای اشاره به چیزی با انگشت خود، با حرکت سر یا بینی به آن اشاره کنند. برخی دیگر نیز از انگشت شست، باز کردن دست یا حتی لبهایشان برای بیان منظور بهره میگیرند.
به جرات میتوان گفت که هر حرکت یا ژست مثبتی که شما میشناسید؛ در برخی از کشورها ممکن است مبتذل، بیادبانه یا ناشایست به نظر برسد. بنابراین چه شما یک تاجر باشید و چه یک جهانگرد که فقط قصد سفر به کشورهای مختلف را دارد؛ بهتر است با نحوه تفسیر این حرکات در فرهنگهای گوناگون آشنا شوید.
3. قرابت، جهت گیری و تماس فیزیکی
میزان تماس فیزیکی افراد با یکدیگر، بستگی زیادی به فرهنگ آنها دارد. مردان در برخی از فرهنگها به راحتی همدیگر را مورد لطف قرار داده و گونههای یکدیگر را میبوسند؛ در حالیکه در بعضی دیگر تنها به ضربههای مشت و سرفههای مردانه بسنده میکنند. هر دوی این حرکات در جای خود بسیار مناسب هستند و تنها شیوههای متفاوتی برای ابراز احساسات فرد محسوب میشوند.
شاخص قابلیت لمس (Touchability Index) که اروپاییها را براساس میل به لمس کردن یکدیگر رتبه بندی میکند؛ فنلاندی ها را به عنوان مردم علاقهمند به این قابلیت معرفی نموده است. طبق این شاخص، مردم بریتانیا در انتهای این فهرست قرار میگیرند.
در واقع اندازه حباب فضای شخصی از لحاظ فرهنگی تعیین میشود. به عنوان مثال یک تحقیق به این نتیجه رسیده که مردمان کشورهای آمریکای جنوبی در حالت کلی نسبت به کشورهای آسیایی، به فضای شخصی کمتری نیازمندند. بنابراین مطالعه بادی لنگویج درست مانند مطالعه خود زبان، یک زمینه غنی محسوب میشود.
نحوه مطالعه زبان بدن در فرهنگ های مختلف
به احتمال زیاد تا اینجای گفتار متقاعد شدهاید که زبان بدن جزء مطالعات اصلی فرهنگهای مختلف به حساب میآید. با این حال مواردی مانند حرکات دست، میزان نزدیکی یا فاصله گرفتن از افراد در هنگام ایستادن، حرکات سر و سایر موارد مهم در هنگام آشنایی با یک زبان جدید، در هیچ کدام از کتابهای درسی پوشش داده نمیشوند. حال این سوال پیش میآید که چگونه میتوان بادی لنگویج مورد مطالعه را فرا گرفت؟ بهترین راه برای این کار، مشاهده ارتباط افراد با یکدیگر است.
اگر در جایی زندگی میکنید که میتوانید زبان بدن افراد را به صورت عینی مشاهده کنید؛ میتوان گفت که بسیار خوش شانس هستید. در واقع این بهترین روش یادگیری حرکات مورد نظر است؛ کافی است بیرون بروید و آنها را ببینید. روی نیمکت پارک و یا کافه سر خیابان بنشینید و نحوه حرکت، و ژستهای افراد را در هنگام صحبت کردن تماشا کنید. اگر این امکان برایتان فراهم نیست، نگران نباشید؛ گزینههای دیگری هم وجود دارند.
بادی لنگویج را در یوتیوب نیز میتوانید جستجو کنید. سعی کنید به دنبال تعاملات واقعی مردم بگردید. فیلمها، وبلاگها، نمایشهای کوتاه و فیلمهای ساخته شده برای یوتیوب، همگی راهکارهای خوبی برای آشنایی با زبان مقصد و زبان بدن مرتبط با آن است. فقط به یاد داشته باشید که معمولاً اینگونه فیلمها دارای فیلمنامه یا طرح اولیه هستند. در نتیجه ممکن است آنها اساس خوبی برای یادگیری محسوب گردند؛ اما شاید کمی غیرطبیعی به نظر بیایند.
حتما بخوانيد: 10 مورد از قدیمی ترین زبان های جهان
10 زبان بدن در کشورهای مختلف جهان
ما در ادامه 10 حرکت مختص کشورهای مختلف را انتخاب کرده و درباره آنها صحبت خواهیم کرد. اینها تنها قطرهای از دریای بیکران زبان بدن هستند. نمونههای زیر حتی گاهی در یک کشور هم با یکدیگر تفاوت دارند. امیدواریم از این آشنایی کوتاه با شگفتیهای ارتباطات غیر کلامی لذت ببرید.
1. تعظیم کره ای
تعظیم در بسیاری از فرهنگهای شرق آسیا از جمله ژاپن، چین و کره بسیار رایج و مهم است. با وجود اینکه کشورهای غربی به تعظیم به عنوان حرکتی برای تکریم صحنه نمایش نگاه کرده و معمولاً در پایان اجراهای صحنهای از آن استفاده میکنند؛ اما تعظیم در کشورهای شرق آسیا جزئی از آداب و رسومشان برای نشان دادن احترام و قدردانی است.
وقتی در کشور کره (چه جنوبی و چه شمالی) برای اولین بار با کسی آشنا میشوید به او تعظیم میکنید؛ در واقع در آنجا تعظیم به معنی "سلام" و ادای "خداحافظی" و گفتن "متشکرم" و "متاسفم" است. در حالت کلی هر چه فرد در حالت تعظیم کمتر خم شود؛ نشان دهنده احترام و تکریم بیشتر او نسبت به فرد مقابل است. اما هر چه فرد در هنگام تعظیم سر خود را بیشتر خم نماید؛ نشان دهنده جدی بودنش است.
بادی لنگویج کره ای
2. ترتیب انگشتان آلمانی
احتمالاً شما هم از انگشتان خود برای شمارش اشیاء استفاده میکنید و حتی در مدرسه با این شیوه ریاضی را فرا گرفتهاید. احتمالاً از آنها برای نشان دادن اینکه میخواهید چند لیوان آب پرتقال را در روزهای گرم تابستان بنوشید هم بهره میگیرید. اما اگر در آلمان مراقب نباشید ممکن است با این شیوه بیان مقصود کمی دچار مشکل شوید؛ چون روش شمارش انگشتان آنها متفاوت است.
در ایالات متحده و کشورمان، عدد "یک" با انگشت اشاره نشان داده میشود؛ در حالیکه در آلمان و چند کشور اروپایی دیگر مانند فرانسه و ایتالیا، شمارش را از انگشت شست شروع میکنند. بنابراین انگشت اشاره نشان دهنده عدد "دو" است. لذا اگر انگشت اشاره خود را در این کشورها به پیشخدمت نشان دهید؛ وی فکر میکند شما منظورتان عدد "دو" است، و به همین دلیل یک جفت لیوان بزرگ آب پرتقال برایتان میآورد.
3. تکان دادن سر هندی
در فرهنگهای غربی وقتی میخواهیم جواب مثبت بدهیم؛ سرمان را بالا و پایین میبریم. اما زمانیکه قصد داریم تا جواب منفی را بیان کنیم؛ سر خود را به چپ و راست تکان میدهیم. با این حال این حرکات در سطح جهان عمومی نیستند. در ادامه به صحت حرف ما میرسید.
میزان تفاوت بین فرهنگها را میتوان در نحوه استفاده مردم هند و دیگر کشورهای جنوب آسیا از سر خود برای بیان "بله" یا "نه" مشاهده کرد. در هند برای گفتن "بله"، فرد سر خود را از طرفی به طرف دیگر، یعنی به سمت شانههایش کج میکند. هر چه فرد سریعتر سر خود را تکان دهد؛ قطعیت او در گفتن جواب آری بیشتر است.
در ضمن مردم این کشور آسیایی از حرکات سر در حین مکالمه، برای نشان دادن توجه به طرف مقابل و موافقت با او استفاده میکنند. این حرکت که ممکن است نشان دهنده احترام و ادب باشد؛ میتواند معانی زیاد دیگری هم داشته باشد. باورکردنی نیست که بتوان بدون ادای هیچ کلمهای، این همه معنی و منظور را منتقل نمود.
4. دست مخروطی ایتالیایی
با وجود اینکه ایتالیایی ها عملاً با دستان خود صحبت میکنند؛ اما حرکات دست در میان آنها بسیار زیاد است. مهمترین آن "حرکت مخروطی" است. احتمالاً میتوانید یک مرد جوان ایتالیایی را تصور کنید که با دو دست خود این حرکت را انجام میدهد؛ در واقع او با نشان دادن این حرکت و با چهرهای مشتاق از شما میپرسد: لعنتی، چه خبره؟
کافی است کف دست خود را به سمت بالا بیاورید و با نوک انگشتان خود یک نقطه تشکیل دهید. حال اگر مچ دست خود را به سمت جلو و عقب تکان دهید؛ یکی از معروفترین حرکات دست در جهان را مثل مردم ایتالیا یاد خواهید گرفت. افراد از این حرکت معمولاً در هنگام پرسیدن سوال استفاده میکنند؛ مخصوصاً وقتی فرد کاملاً گیج شده و امیدی به شنیدن جواب ندارد.
بادی لنگویج ایتالیایی
5. کم و بیش فرانسوی
از آنجاییکه فرانسوی ها در زندگی خوب تخصص دارند؛ تقریباً برای همه چیز (نه تنها غذا و مد) استانداردهای بالایی دارند. بنابراین ممکن است عبارت Comme ci comme ça را به کرار از آنها بشنوید که معادل بگی نگی یا کم و بیش است. مثلاً وقتی از آنها میپرسید که روزتان چگونه گذشت و یا اینکه مراسم چگونه پیش رفت؛ اگر قصدشان این باشد که بگویند همه چیز خوب پیش رفته، اما زیاد جالب نبود و شایسته بحث نیست، از زبان بدن استفاده میکنند. از اینرو برای ادای این پاسخ کف دستشان را رو به پایین کرده و به این طرف و آن طرف تکان میدهند؛ دقیقاً مانند قایقی که به جلو و عقب تکان میخورد.
6. نوک بینی چینی
در چین و سایر فرهنگهای شرق آسیا، نوک بینی به عنوان برجستهترین و مرکزیترین قسمت صورت، نشان دهنده خود شخص است. بینی در طالع بینی چینی نماد عزت نفس، موقعیت و ثروت میباشد. بنابراین وقتی یک فرد چینی میخواهد به خودش اشاره کند؛ مانند بسیاری از فرهنگهای دیگر در ابتدا سینهاش را نشان نمیدهد، بلکه انگشت اشاره یا شست خود را به سمت بینیاش نشانه میرود. پس در این کشور هر وقت بخواهید به "خودتان" اشاره کنید؛ باید ضمن استفاده از بادی لنگویج، بینیتان را نشان دهید. البته منظورمان بینی خودتان است؛ مواظب باشید دست زدن به بینی دیگران رفتاری بیادبانه محسوب میشود.
حتما بخوانيد: 10 حقیقت جالب درباره زبان چینی
7. بوسیدن گونه های سوئیسی
آیا تا به حال در موقعیت نامناسبی قرار گرفتهاید که خواستهاید طرف مقابل را بغل بگیرید؛ اما او قصد بوسیدن گونههای شما را کرده است؟ وقتی هم متوجه شدهاید دیگر کار از کار گذشته و کل روند احوالپرسی به هم خورده است. احتمالاً همه ما در چنین موقعیتی گیر افتادهایم؛ پس بیایید به اصل موضوع بپردازیم تا مانع از رخ دادن آن شویم.
در سوئیس رسم سه بوسه از گونه متداول است و بوسهها از گونه راست شروع میشوند. بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین از بوسه گونه به عنوان راهی برای خوشامدگویی استفاده میکنند. معمولاً بوسه سوئیسی روشی متداول برای استقبال از اعضای خانواده و دوستان نزدیک است. این رسم چندان بین آقایان رایج نیست؛ آنها معمولاً به یک دست دادن گرم بسنده میکنند، مگر اینکه واقعاً به هم نزدیک باشند.
اغلب در ابتدای آشنایی تنها با دست دادن از دیگران استقبال میشود؛ اما با عمیقتر شدن روابط، نهایتاً به بوسه گونهها منتهی میگردد. پس قبل از اینکه بخواهید به مکانی جدید سفر کنید؛ حتماً با روشهای متداول بوسه گونهها در آن مناطق آشنا شوید تا دچار مشکل نگردید.
8. انگشت شست رو به بالای ایرانی
اگر کسی در خیابان یک کشور غربی انگشت شست خود را به شما نشان دهد؛ قصدی دوستانه و دلگرم کننده دارد. در واقع بالا آوردن انگشت به عنوان یکی از حالتهای زبان بدن نشان دهنده داشتن نیت خوب است. شاید طرف مقابل با این حرکت بخواهد بگوید:"سلام دوست من. من لباسها یا ماهیت و کارهایتان را دوست دارم و تائید میکنم".
با این حال در صورتیکه فردی در یکی از کشورهای خاورمیانه اقدام به نشان دادن انگشت شست خود کند؛ یعنی قصد دارد به شما بگوید "دهنت رو ببند". چرا که در بسیاری از فرهنگهای خاورمیانه مانند ایران، عراق و بخشهایی از یونان، بالا بردن انگشت شست معادل نشان دادن انگشت میانی به دیگران است.
اما در این دوره زمانه به لطف فیلمهای هالیوودی، فیس بوک و سایر عناصر فرهنگ عمومی که در فضای این منطقه منتشر شدهاند؛ نشان دادن انگشت شست دیگر تا اندازهای به معنای غربی آن در این فرهنگها جا افتاده است. امروزه حتی بعضی از رهبران خاورمیانه از این حرکت به معنای "اکی" یا "بسیار خوب" استفاده میکنند.
پس حالا چگونه میخواهید بفهمید این حرکت مثبت یا منفی است؟ شاید هرگز نتوانید متوجه این مطلب شوید. فقط میتوانید تصور کنید که این نشانهای مثبت است؛ بنابراین کافی است لبخندی به فرد مقابل بزنید و به راه خود ادامه دهید. در این صورت هیچ مشکلی به وجود نمیآید.
بادی لنگویج ایرانی
9. ارتباط چشمی ژاپنی
تماس چشم جزء مهمی از زبان بدن است و در کشورهای مختلف معانی متفاوتی دارد. در بسیاری از کشورها، برقراری ارتباط چشمی هنگام صحبت با کسی نشان دهنده توجه شماست. با این حال در ژاپن (و چند فرهنگ دیگر شرق آسیا) تماس چشمی بیانگر پرخاشگری و بی احترامی است.
در واقع بسیاری از ژاپنی ها از دوران کودکی میآموزند که به جای زل زدن به چشمهای یکدیگر، به گردن همدیگر نگاه کنند. با این حال در این دوره زمانه نگاه کردن به افراد در هنگام صحبت با آنها، از نظر اجتماعی مقبولیت بیشتری دارد؛ اما ارتباط چشمی برای مدت طولانی در شرایط خاص (مانند ملاقاتهای رسمی یا مکالمه با افراد مسن) ممکن است کمی ناخوشایند باشد.
10. شمارش انگشتان روسی
اگر بخواهید انگشتان خود را از یک تا پنج بشمارید؛ به احتمال زیاد این کار را با یک مشت بسته آغاز مینمایید و به تدریج با شمارش هر یک از اعداد، انگشت مربوط به آن را باز میکنید. مردم روسیه نیز با انگشتان دست خود اعداد را میشمارند؛ اما به جای مشت بسته، با مشت باز این کار را انجام میدهند. آنها برای اینکه از 1 تا 5 بشمارند؛ ابتدا مشت خود را باز میکنند. سپس با کمک انگشت اشاره دست دیگر و گاهی با حلقه کردن انگشت کوچک خود به این کار ادامه میدهند و وقتی به 5 رسیدند؛ مشت خود را میبندند.
ضمن آشنایی با بادی لنگویج بهتر ارتباط برقرار کنید
با مطالعه این مطلب کاملاً متوجه شدهاید که زبان بدن چقدر برای فرهنگ های مختلف اهمیت دارد و تا چه اندازه بین آنها متفاوت است. در واقع یادگیری حرکات بدن زبان جدیدی که میخواهید مطالعه کنید؛ کمک بزرگی در برقراری ارتباط بهتر محسوب میشود و میتواند بسیاری از چالشها را به حداقل برساند. پس از آن غفلت نکنید و با کمک این راهنما کمی بیشتر در خصوص آنها تأمل نمایید. شما چه حرکات دیگری را میشناسید که به عنوان بادی لنگویج در کشورهای گوناگون مورد استفاده قرار میگیرند؟ لطفا آنها را به ما معرفی کنید.
در ادامه حتما بخوانيد: معنی اعداد در فرهنگ های مختلف