هنر ترجمه کتاب

وقتی به ترجمه کتاب دیگری مشغول می‌شوم، دوباره خودم را در مسیر مسابقه‌ای می‌بینم که حریفان من کلمات و عبارت کتاب هستند. در این فرآیند مدام سعی می‌کنم تا کارم را سریعتر به پایان برسانم و به ترجمه متن دیگری مشغول شوم، به همین خاطر تمام هوش و حواس خودم را به کتابی که می‌خواهم ترجمه کنم، معطوف می‌نمایم. در این مسابقه مغز و ذهن من تمام احتمالات ممکن را بررسی خواهد کرد و هفته‌ها و ماه‌ها درگیر کلمات و واژه‌های یکسانی خواهد بود. وقتی خودم را در میدان مسابقه مجسم می‌کنم، ابتدا به تعداد فصل‌های کتاب نگاه می‌‌نمایم و پیش خود فکر می‌کنم که هر فصل چند روز زمان ‌می‌برد تا کار ترجمه‌اش به پایان برسد و تعداد کلمات کلی هر فصل چقدر است. اگر لازم باشد تا محتوای شکل‌ها و جداول را نیز ترجمه نمایم باید زمان بیشتری برای کار اختصاص دهم. همه این موارد به غیر از دغدغه ترجمه دقیق کلمات تخصصی، در اولین لحظات ذهن من را درگیر خواهد کرد. خوشبختانه من بعد از سال‌ها فعالیت در این حوزه بالاخره توانسته‌ام تا به درک و دیدگاه روشنی در مورد هنر ترجمه کتاب برسم که امروز حاصل تجربیات خودم را در وبلاگ شبکه مترجمین راستین با شما در میان خواهم گذاشت.

قبل از پذیرش ترجمه کتاب و شروع فرآیند ترجمه به چه نکاتی باید توجه نمود؟

  ترجمه کتاب به چه مهارتی نیاز دارد؟  

من کار اصلی خودم را در این حوزه با ترجمه مقاله شروع نمودم و رفته رفته توانستم تا میزان دانش و مهارت خودم را افزایش دهم. تقریبا حدود 3 سال پیش بود که اولین کتاب را ترجمه کردم. اولین‌بار این کار خیلی سخت بود، بیش از سه ماه طول کشید تا حدود 250 صفحه را ترجمه نمودم. کلافه شده بودم. هر چقدر پاراگراف‌ها را یکی از پس دیگری ترجمه می‌کردم، فرآیند ترجمه به پایان نمی‌رسید. روش خاصی برای ترجمه کردن نداشتم. نه حساب خاصی در مورد تعداد کلمات ترجمه کتاب کرده بودم و نه برآورد دقیقی انجام داده بودم که باید چند روز را به این کار اختصاص دهم. اما امروز که پنج سال از آن زمان گذشته است، می‌توانم نکات مفیدی در مورد هنر ترجمه کتاب برای شما بیان نمایم. وقتی شما مطالبی که من در این گفتار برای شما شرح می‌دهم را درک کنید و بتوانید آنها را پیاده‌سازی نمایید، یقینا راه خود را در این حوزه پیدا خواهید نمود. در این بخش جزئیاتی را در مورد فرآیند پذیرش ترجمه کتاب و شروع آن برای شما ذکر خواهم نمود. من معتقدم که این بخش می‌تواند در روند ترجمه کتاب، پیدا کردن مشتری و تبدیل شدن به یک مترجم عالی به شما کمک نماید.

1. به زمان در نظر گرفته شده برای تحویل ترجمه کتاب باید توجه کرد:

براساس تجربه‌ای که من دارم، بهترین کار این است که همه چیز را قبل از پذیرش ترجمه در ذهن خود بررسی و مرور کنید. مثلا تعداد کلمات یا صفحاتی که می‌توانید در اولین هفته ترجمه نمایید را چک کنید و محاسبه نمایید که اگر به همین میزان کار ترجمه کتاب را انجام دهید، چه مدت باید برای کار اختصاص دهید. به یاد داشته باشید که حتما باید زمانی را برای بازخوانی و ویراستاری مجدد ترجمه کتاب بیش از تحویل آن در نظر داشته باشید. بعضی از مواقع اتفاقاتی شاید برای شما رخ دهد (مثل مریض شدن، خرابی کامپیوتر، قطع شدن متوالی برق و اینترنت) که از زمان‌بندی در نظر گرفته شده عقب بیفتد، به همین خاطر لازم است که همیشه چند روز را به چرخه کاری خود اضافه نمایید. اگر شما به موضوع و مبحث کتاب علاقمند نباشید، یقینا باید زمان بیشتری را برای کار اختصاص دهید. من به شما توصیه می‌کنم که برای ترجمه اولین کتاب، 3 الی 4 ماه وقت بگذارید.

2. قبل از ترجمه کتاب بایستی برای کلمات تخصصی معادل مناسب انتخاب گردد:

فرقی نمی‌کند که به ترجمه کتاب در چه حوزه‌ای مشغول می‌شوید، چون در هر صورت موظف هستید تا کلمات تخصصی کتاب را قبل از شروع فرآیند ترجمه مشخص کنید و معادل‌های مناسبی را برای آنها برگزینید. بهتر است این معادل‌ها را قبل از آغاز ترجمه برای مشتری یا ناشر ارسال کنید و از آنها در مورد درستی واژگان ترجمه شده سئوال نمایید. اگر معانی کلمات به درستی انتخاب نشده باشد، در همین مرحله اول می‌توان از بروز اشتباه جلوگیری کرد. همانطور که می‌دانید هر رشته و هر حوزه تحصیلی کلمات خاص خود را دارد، پس سعی کنید تا زمانیکه تخصص لازم برای ترجمه کتاب را ندارید به ترجمه آن مشغول نشوید. مثلا در صورتیکه شما دانش‌آموخته رشته تحصیلی مدیریت باشید و سال‌ها در زمینه ترجمه متون این رشته فعالیت کرده باشید، یقینا ترجمه تخصصی مدیریت برای شما کار آسانی خواهد بود و به راحتی از پس انتخاب معادل‌های درست و کسب رضایت مشتری بر خواهید آمد.

3. در مورد نویسنده کتاب و زمینه‌های کاری وی باید تحقیق نمود:

  هنر ترجمه کتاب  

شاید در نگاه اول نتوانید در مورد موضوع کتاب به اطلاعات زیادی دست پیدا کنید، به همین خاطر احتمالا در مورد جذابیت کتاب یا دانش کافی برای ترجمه دچار شک و تردید می‌شوید. اگر قبلا آثاری از نویسنده کتاب مطالعه کرده‌اید یا اطلاعاتی در مورد وی دارید، بهتر می‌توانید پذیرش یا عدم پذیرش ترجمه کتاب را در ذهن خود حلاجی نمایید، در غیر این صورت اینترنت ابزاری است که در این مواقع به کار شما می‌آید. نام نویسنده را جستجو کنید و در مورد آثار و موضوعاتی که این نویسنده در کتاب‌های خود به آنها می‌پردازد، کسب اطلاعات نمایید. سعی کنید در مورد سبک نویسندگی وی بیشتر بفهمید و کشف کنید که این نویسنده آثار خود را بر مبنای چه فرهنگی نوشته است. مسائل فرهنگی جوامع مختلف سبب شده است تا شیوه نگارش آثار نویسندگان نیز تحت تأثیر قرار بگیرد، این موضوع در ترجمه انگلیسی به فارسی کتاب ابعاد متفاوتی دارد، بنابراین توجه و اطلاع از محل تولد و مکان زندگی نویسنده، شما را راحت‌تر با مسائل پیرامون ترجمه کتاب آشنا خواهد کرد.

توجه به چه مسائلی در هنگام ترجمه کتاب باعث افزایش کیفیت و سرعت ترجمه می‌شود؟

پس از اینکه کار ترجمه کتاب را شروع کردید، همیشه سعی کنید منصفانه و عادلانه کار ترجمه را به پیش ببرید. حذف کردن خط یا عبارتی از ترجمه کتاب، نه تنها به منبع اصلی صدمه وارد خواهد نمود، بلکه سردرگمی مشتری و مخاطبان آینده کتاب را نیز موجب خواهد شد. توجه به این نکته نیز مهم است که نباید کیفیت را فدای سرعت کنید. درست است که در نکات همین گفتار به مبحث ترجمه سریع کتاب اشاره شد، اما سرعتی که کیفیت ترجمه را با مشکل روبه‌رو کند، ارزش خاصی ندارد. پس اول کیفیت و سپس سرعت. در هنگام ترجمه کتاب دیگر به مسائل مالی نیندیشید. قبلا شما قرارداد و حرف‌های خودتان را با مشتری زده‌اید، پس دیگر وقت چانه زدن و افزایش هزینه به بهانه‌هایی مانند سخت بودن متن، داشتن کلمات پیچیده یا مواردی از این دست نیست. به یاد داشته باشید که هیچگاه ترجمه ارزان را برای کتاب به مشتریان خود پیشنهاد ندهید، چون نمی‌تواند نیازهای مخاطب اصلی را برآورده کند. شما در این نوع ترجمه مجبور خواهید بود که زمان کمتری را به کار ترجمه اختصاص دهید، پس یقینا کیفیت کار پایین خواهد آمد. ترجمه کتاب هنری نیست که با کارهای سطحی و نازل محقق شود.

آیا در پایان ترجمه کتاب، نقش مترجم به پایان خواهد رسید؟

همانطور که در اول این مطلب عرض کردم این فرآیند ترجمه یک بازار کاملا تخصصی است که به سختی می‌توان وارد آن شد و دوام آورد. اما اگر وارد این حوزه شدید، بعید است که دیگر آن را ترک کنید. جذابیت ترجمه کتاب و بازار مالی خوب آن اغلب باعث می‌شود تا مترجمین در این حوزه باقی بمانند. یعنی اگر شما خودتان هم بخوایید دیگر این کار را انجام ندهید، ناشران و مسئولین سایت‌های ترجمه دیگر شما را رها نخواهند کرد. فقط بار دیگر به شدت روی این مسئله تأکید می‌کنم که ترجمه خود را بارها بخوانید و مرور کنید. هر پاراگرافی را تمام کردید، دوباره آن را از اول مطالعه نمایید تا ترجمه شما بدون نقص باشد. خود را به جای مخاطب اصلی بگذارید، به همین دلیل سعی نمایید تا شیوایی و روان بودن متن را تا حد ممکن حفظ کنید. نقش شما به عنوان مترجم پس از پایان ترجمه کتاب به پایان نخواهد رسید، چون شاید بعضی از مطالب و قسمت‌ها دارای مشکل و ابهام باشند و مشتریان از شما بخواهند تا آنها را اصلاح نمایید. همیشه کتابی را برای ترجمه انتخاب کنید که از موضوع آن خوشتان می‌آید، در غیر این صورت برای ماه‌ها مجبور خواهید بود تا پروژه‌ای را تحمل کنید که از آن نفرت دارید. من سعی کردم تجربیات خودم را در مورد هنر ترجمه کتاب برای شما در این مطلب بازگو نمایم، امیدوارم مطالب ذکر شده برای شما مثمر ثمر واقع شده باشد. اگر شما هم در این حوزه ترجبیاتی دارید و با موانع و چالش‌هایی مواجه بوده‌اید، آنها را در قسمت ثبت نظرات با ما به اشتراک بگذارید.