ویژگی‌های ترجمه خوب (2)

تاکنون در مقالات و گفتارهای متعدد با اصطلاحات فن یا علم ترجمه برخورد کرده‌اید. زمانیکه صحبت از یک علم و یا کار فنی می‌شود، مخاطب انتظار دارد تا یک سری از قوانین و اصول در موضوع مورد بحث به‌ کار گرفته شده باشد. ترجمه تخصصی نیز مانند هر علم فنی دیگری دارای اصولی است که با رعایت آنها می‌توان به یک ترجمه خوب دست یافت. اگر ترجمه‌ای فاقد این اصول و فنون لازم باشد، ویژگی‌های ترجمه خوب را نداشته و به طور قاطع در این زمره قرار نمی‌گیرد. بدون ‌شک یک ترجمه خوب باید دارای ویژگی‌های متعددی باشد تا بتواند سهم خود را در ترجمه تخصصی مقاله و متون مشابه به درستی ایفا نماید. در گفتار قبلی، یعنی ویژگی‌های ترجمه خوب (1)، شرح داده شد که این ویژگی‌ها کدامند و سه مورد از آنها نیز معرفی گردید. در این مطلب به بررسی سه مورد باقی‌مانده از این ویژگی‌ها پرداخته می‌شود.

چهارمین ویژگی ترجمه خوب: تعادل یا تساوی

  ویژگی های ترجمه خوب: تعادل یا تساوی  

هر زبان از ساختاری کاملا منحصر‌ به ‌فرد و دستور زبانی غالبا متفاوت برخوردار است. همچنین در هر زبان کلماتی یافت می‌شوند که بار معنایی ویژه را به ‌صورت قراردادی در خویش جای داده‌اند. از اینرو در زمینه ترجمه به هیچوجه نمی‌توان برای یک عبارت یا متن، معنای مساوی با آن را در زبان دیگری تولید کرد؛ زیرا به جزء ساختار مجزای زبان‌های مختلف و معناهای قراردادی به کار رفته برای کلمات خاص، موارد دیگری نیز در زمینه انتقال پیام و مفهوم وجود دارند که رعایت و تبدیل آنها به زبان دیگر عملا غیر ممکن است. حتی گاهی نوع بیان یک جمله یا عبارت حاوی بار معنایی خاص را به هیچ روشی نمی‌توان در زبان دوم اجرا کرد. بنابراین نمی‌توان ادعا نمود که تساوی یک متن از نظر معنایی در زبان دوم (زبان مقصد) به ‌صورت کامل قابلیت پیاده‌سازی دارد، بلکه با رعایت تمامی اصول و قوانین ترجمه می‌توان امیدوار بود که معادل معنایی آن عبارت یا گفتار را در زبان مقصد اجرا کرد.

موضوع تعادل و تساوی به غیر از بار معنایی، از نظر زیبا‌شناسی زبانی نیز قابل تأمل هستند. آوایی یک حرف یا گفتار یک زبان، به ‌صورت کاملا ویژه به همان زبان اختصاص دارد و پیاده‌سازی آن با ترجمه تساوی در زبان مقصد اصلا امکان‌پذیر نیست، بلکه با یک ترجمه تخصصی می‌توان معادلی که نزدیک‌ترین رسایی را از نقطه نظرهای مختلف و زوایای گوناگون یک زبان دارد، پیدا کرد. زمانیکه موضوع ترجمه کتاب در میان باشد، این موضوع بیشتر خود را نشان می‌دهد. در یک کتاب که شامل صفحات متعدد و جملات بسیار است، گاه مفاهیم و موضوعات مختلفی را نویسنده تحت مفهوم کلی مطرح می‌کند. در چنین شرایطی، تساوی کامل متن‌ها و گفتارها، و همچنین بار معنایی خاصی که در پس هر جمله و عبارت به ‌کار رفته است، غیر قابل تصور و کاملا غیر ممکن خواهد بود؛ اما می‌توان امیدوار بود که مترجم متخصص با اجرای یک ترجمه مناسب، نزدیک‌ترین معادل‌ را برای مخاطبین زبان مقصد فراهم نماید.

پنجمین ویژگی ترجمه خوب: سازش‌های دستوری و واژگانی

  ویژگی های ترجمه خوب: سازش های دستوری و واژگانی  

هر زبانی از دستورات و قوانین خاصی برخوردار است؛ مثلا جایگاه ارکان جمله مانند فعل، فاعل و مفعول در دو دستور زبان انگلیسی و فارسی با هم تفاوت اساسی دارند. این اختلاف دستوری از جایگاه صفت و موصوف گرفته تا شکل جمله‌بندی کاملا مشهود است. این تفاوت‌ها تنها مختص دستور زبان نیست، بلکه از نظر کاربرد واژگان در جملات نیز این اختلافات به چشم می‌خورد. هر کسیکه کوچک‌ترین آشنایی با دستورات زبانی داشته باشد، حتما با این تفاوت‌ها آشناست. مدیریت این اختلافات برای رسیدن به یک ترجمه خوب، ویژگی سازش‌های دستوری و واژگانی را شکل داده است. عموما مترجمین متخصص و کسانیکه با نکات کاربردی ترجمه متون انگلیسی آشنا هستند، این ویژگی را درک کرده و می‌‌توانند در هنگام ترجمه به رعایت آن بپردازند.

مترجم متخصص با تسلطی که بر دو زبان مبدا و مقصد دارد، متن را به گونه‌ای ترجمه می‌کند که به دستورات هر دو زبان لطمه‌ای نخورد. وی باید با هنر و تخصص خویش، ترجمه تخصصی را به صورتی ارائه کند که بین اختلاف‌های دستوری و واژگانی سازش ایجاد نماید. در این زمینه مترجم مجاز است تا با تغییراتی هنرمندانه و فنی در جملات، این سازش دستوری و واژگانی به بهترین شکل ممکن در جملات به کار گیرد. همچنین این ویژگی ترجمه خوب باعث ایجاد تمایز بین مترجمین متخصص و ابزارهای ترجمه می‌شود. درک تفاوت میان ترجمه ماشینی و ترجمه انسانی سبب می‌گردد تا کاربران و مشتریان خدمات ترجمه بدانند که این ابزارها نمی‌توانند سازش دستوری و واژگانی را در حین ترجمه برای آنها به ارمغان آورند.

امروزه ترجمه فارسی به انگلیسی مقاله عمدتا برای انتشار در ژورنال‌های معتبر بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با رعایت این ویژگی الزامی و حساس در کار ترجمه، می‌توان کاری قابل‌قبول و تا حد ممکن عالی به دست آورد. اگر متن ترجمه شده در رعایت این قابلیت و سایر ویژگی‌های ترجمه خوب دارای اشکال باشد، بلافاصله با عدم پذیرش از سوی مجله مواجه می‌گردد، و حاصل زحمات و تحقیقات فرد نویسنده بخاطر عدم توانایی مترجم یا عدم استفاده از مترجم متخصص به‌ طور کامل نابود خواهد شد.

ششمین ویژگی ترجمه خوب: ماهیت سبک

این ویژگی ترجمه خوب برای بیشتر کسانیکه در کار نوشتن و یا ترجمه هستند، آشنا به نظر می‌رسد. وجود سبک‌های نوشتاری متعدد باعث ایجاد تمایز بین زبان‌های مختلف گردیده و نوعی چالش ترجمه را خلق کرده است. امروزه رشته‌های تخصصی نیز سبک نوشتاری خاص خود را طلب می‌کنند، به گونه‌ای که ترجمه تخصصی پزشکی سبکی کاملا مجزا نسبت به ترجمه تخصصی عمران دارد. به همین دلیل مترجمین متخصص وظیفه دارند تا قبل از شروع ترجمه، متن را جهت آشنایی با سبک نویسنده بررسی نمایند و یک دید کلی از آن به دست آورند. انجام این کار باعث می‌شود تا متن از شیوایی و روان بودن خوبی برخوردار باشد.