ویژگی‌ های یک ترجمه خوب

امروزه پیشرفت‌های علمی جوامع مختلف از طریق مقالات و کتاب‌های تخصصی در دسترس همگان قرار می‌گیرند. خوشبختانه با استفاده از یک ترجمه خوب می‌توان آخرین اطلاعات در زمینه دستاوردهای جدید علمی و فنی را در اختیار دانش‌ پژوهان آن عرصه قرار داد. اما یک ترجمه خوب چه ویژگی‌ هایی دارد؟

انتقال مفاهیم بی‌تردید اصلی‌ترین ویژگی یک ترجمه خوب محسوب می‌شود. مترجمان در صورتیکه در این زمینه به صورت کامل و بدون نقص عمل کنند می‌توانند مدعی انجام درست وظایفشان باشند؛ بنابراین اغلب آنها به موارد خاصی برای دستیابی به این مهم توجه دارند. شرح کامل این موارد تخصصی به گفتاری مستقل نیازمند است؛ لذا بخاطر کوتاهی کلام تنها به ذکر سه نمونه از آنها بسنده می‌کنیم.

• توجه به لحن کلام نویسنده

یکی از مواردیکه در انتقال مفاهیم به تبحر و تخصص خاصی جهت ترجمه نیاز دارد، توجه به لحن کلامی و سبک نوشتاری نویسنده متن است. این لحن در نوع قرار گرفتن عناصر جمله مانند فعل، فاعل و همچنین نوع کلماتی که نویسنده برای متن خویش استفاده می‌کند، تأثیر دارد. نویسنده به ‌صورت غیر مستقیم از این تکنیک برای انتقال بهتر مفاهیم و پیام‌هایی که در ذهن دارد، استفاده می‌نماید؛ بنابراین یک مترجم متخصص باید این توانایی را داشته باشد تا با بکارگیری نزدیک‌ترین کلمه‌ها و عبارات این هدف نویسنده متن را در حد توان در زبان مقصد جاری کند. این توانایی عموماً با کسب تجربه و مطالعه 10 کتاب برای آموزش مترجمین به دست می‌آید.

• آشنایی با اصطلاحات و واژه‌های تخصصی

یک نویسنده حرفه‌ای برای رساندن منظور خود به طور معمول از اصطلاحات و واژهای تخصصی فراوانی بهره می‌گیرد. در متون علمی که موضوع آن دستاوردهای جدید است؛ نویسنده بایستی بر معانی اصطلاحات تخصصی رشته مزبور تسلط کامل داشته باشد. در این صورت وی با شرح یافته‌های تازه یا با خلق کلمات ترکیبی جدید می‌تواند متن را به بهترین شکل ممکن به خوانندگان عرضه نماید.

ترجمه تخصصی اصطلاحات و کلمات ترکیبی به قدری حساس است که هرگونه سهل ‌انگاری در انجام درست آن سبب عوض کردن معنای کلی جمله یا متن می‌شود. بنابراین برای اطمینان بیشتر از اجرای صحیح کار و دستیابی به ترجمه خوب بهتر است که برگردان متون تخصصی را از مراکز و مؤسسات معتبر که بر گزینش و استخدام مترجمان نظارت می‌کنند طلب کرد تا احتمال خطا و اشتباه به حداقل برسد.

• به کار بردن درست تکنیک لحن و آواهای کلمات

روانی و شیوایی را می‌توان از بارزترین خصوصیات یک نوشته دانست. تمامی آثار نویسندگان معروف و شناخته شده در همه زمینه‌های علمی، فرهنگی و هنری از این ویژگی برخوردار هستند. در واقع اجرای این تکنیک باعث جذب مخاطب و ایجاد علاقه برای مطالعه کامل متن خواهد شد، و این ویژگی در مورد متن ترجمه شده نیز صادق خواهد بود.

از اینرو باید با تسلط بر زبان مبدا، مناسب‌ترین عبارات را به منظور ایجاد روانی کلام بکار گرفت. البته رعایت اصل امانت‌داری و وفاداری به مضامین نویسنده نیز باید به ‌صورت همزمان مورد توجه قرار گیرد. با این حال در بعضی از موارد مشاهده گردیده که متن برگردانده شده با منظور نویسنده اصلی مغایرت داشته و تمامی پیام‌ها به درستی منتقل نگردیده است.

هر سیستم ارتباطی از ساختاری کاملاً منحصر‌ به ‌فرد و دستور زبانی غالبا متفاوت برخوردار است. همچنین در هر زبان کلماتی یافت می‌شوند که بار معنایی ویژه را به ‌صورت قراردادی در خویش جای داده‌اند. از اینرو در زمینه ترجمه به هیچوجه نمی‌توان برای یک عبارت یا متن، معنای مساوی با آن را در زبان دیگری تولید کرد؛ زیرا به جزء ساختار مجزا و معناهای قراردادی به کار رفته برای کلمات خاص، موارد دیگری نیز در زمینه انتقال مفهوم وجود دارند که رعایت و تبدیل آنها به زبان دیگر عملاً غیر ممکن است.

حتی گاهی نوع بیان یک جمله یا عبارت حاوی بار معنایی خاص را به هیچ روشی نمی‌توان در زبان دوم اجرا کرد. بنابراین نمی‌توان ادعا نمود که تساوی یک متن از نظر معنایی در زبان دوم یا مقصد به ‌صورت کامل قابلیت پیاده ‌سازی را دارد؛ بلکه با رعایت تمامی اصول و قوانین ترجمه می‌توان امیدوار بود که معادل معنایی آن عبارت یا گفتار را در زبان مقصد اجرا کرد.

هر زبانی از دستورات و قوانین خاصی برخوردار است؛ مثلاً جایگاه ارکان جمله مانند فعل، فاعل و مفعول در دو دستور زبان انگلیسی و فارسی با هم تفاوت اساسی دارند. این اختلاف دستوری از جایگاه صفت و موصوف گرفته تا شکل جمله‌ بندی کاملاً مشهود است. این تفاوت‌ها تنها مختص دستور زبان نیست؛ بلکه از نظر کاربرد واژگان در جملات نیز این اختلافات به چشم می‌خورد. مدیریت این اختلافات برای رسیدن به یک ترجمه خوب، ویژگی سازش‌های دستوری و واژگانی را شکل داده است.