ویژگی‌های ترجمه خوب (1)

یک ترجمه خوب از نیازهای جدی عصر ما به حساب می‌آید. ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که پیشرفت نه تنها یکی از عناصر اصلی آن، بلکه در حکم شاهرگ حیاتی جوامع شناخته می‌شود. اگر جامعه‌ای هیچ سهمی از پیشرفت نداشته باشد، قابل احترام نبوده و مورد ستایش جوامع دیگر قرار نمی‌گیرد. پیشرفت مختص یک سرزمین یا فرهنگ خاص نیست، بلکه با کوشش و تلاش می‌توان به آن دست یافت. امروزه پیشرفت‌های علمی جوامع مختلف از طریق مقالات علمی و کتاب‌های تخصصی در دسترس همگان قرار می‌گیرد. خوشبختانه با استفاده از یک ترجمه خوب، می‌توان آخرین اطلاعات را در زمینه دستاوردهای جدید علمی و فنی در شاخه‌های متفاوت در اختیار فعالین، دانش‌پژوهان و دانشجویان آن عرصه قرار داد. اما چگونه ترجمه‌ای را می‌توان یک ترجمه خوب دانست و چه ویژگی‌هایی می‌توان برای آن متصور شد؟

گفتار پیش‌رو، حاصل نظرات محققین صاحب نام دنیای ترجمه است که سعی کرده‌ایم در یک جمع‌بندی ثابت، آنها را تحت عنوان ویژگی‌های ترجمه خوب گردآوری نماییم. به دلیل حجم بالای مطالب، این ویژگی‌ها در دو گفتار مجزا به رشته تحریر در آمده‌اند که در هر گفتار به بررسی سه ویژگی ترجمه خوب خواهیم پرداخت. با بخش نخست این ویژگی‌ها با شبکه مترجمین راستین همراه باشید.

اولین ویژگی ترجمه خوب: انتقال مفاهیم

  ویژگی های ترجمه خوب: انتقال مفاهیم  

انتقال مفاهیم بی‌تردید اصلی‌ترین ویژگی ترجمه خوب محسوب می‌شود. یک مترجم در صورتیکه در زمینه انتقال مفاهیم به صورت کامل و بدون نقص عمل کند، می‌تواند مدعی انجام درست وظایفش باشد. امروزه فقط مراکز تخصصی ترجمه یا مترجمین حرفه‌ای می‌توانند نیاز جوامع علمی و دانشگاهی به ترجمه تخصصی متون مهندسی و ترجمه تخصصی متون پزشکی را برآورده نمایند؛ زیرا برای انتقال مفاهیم اینگونه متون، بایستی از ابزارها و تکنیک‌های تخصصی ترجمه استفاده گردد. شرح کامل این ابزارها و تکنیک‌های تخصصی به گفتاری مستقل نیازمند است، لذا بخاطر کوتاهی کلام، تنها به ذکر سه نمونه از این تکنیک‌ها بسنده می‌شود.

الف) مترجم متخصص برای دستیابی به یک ترجمه خوب باید به لحن کلام نویسنده توجه داشته باشد:

یکی از مواردیکه در انتقال مفاهیم به تبحر و تخصص خاصی جهت ترجمه نیاز دارد، توجه به لحن کلام نویسنده متن است. نویسندگان حرفه‌ای غالبا از لحن کلامی خاصی استفاده می‌کنند. این تکنیک به همراه سایر مواردی که یک نویسنده حرفه‌ای در آثارش به کار می‌برد، سبک ‌نوشتاری ‌نویسنده را تشکیل می‌دهند. این لحن کلامی در نوع قرار گرفتن عناصر جمله مانند فعل، فاعل و همچنین نوع کلماتی که نویسنده برای متن خویش استفاده می‌کند، تأثیر دارد. نویسنده به ‌صورت غیر مستقیم از این تکنیک برای انتقال بهتر مفاهیم و پیام‌هابی که در ذهن دارد، استفاده می‌نماید، بنابراین یک مترجم متخصص در زمان ترجمه باید این توانایی را داشته باشد که با به ‌کارگیری نزدیک‌ترین کلمه‌ها و عبارات این هدف نویسنده متن را در حد توان در زبان مقصد جاری کند. این توانایی عموما با کسب تجربه و مطالعه 10 کتاب برای آموزش مترجمین به دست می‌آید.

ب) مترجم متخصص با آشنا بودن با اصطلاحات و واژه‌های تخصصی می‌تواند یک ترجمه خوب را ارائه نماید:

یک نویسنده حرفه‌ای برای انتقال مفاهیم و پیام‌های خویش به طور معمول از اصطلاحات و واژهای تخصصی فراوانی بهره می‌گیرد. در متون تخصصی که موضوع آن دستاوردهای جدید علمی و فنی است، نویسنده بایستی بر معانی و مفاهیم اصطلاحات تخصصی رشته مذبور تسلط کامل داشته باشد. در این صورت وی با شرح یافته‌های تازه یا با خلق اصطلاحات و کلمات ترکیبی جدید می‌تواند متن را به بهترین شکل ممکن به خوانندگان عرضه نماید. ترجمه تخصصی این اصطلاحات و کلمات ترکیبی به قدری حساس است که هرگونه سهل‌انگاری در درست انجام دادن آن سبب عوض کردن معنای کلی جمله یا متن می‌شود. بنابراین برای اطمینان بیشتر از اجرای صحیح کار و دستیابی به ترجمه خوب بهتر است که ترجمه متون تخصصی را از مراکز و مؤسسات معتبر ترجمه که بر گزینش و استخدام مترجمین متخصص نظارت می‌کنند، طلب کرد؛ چون این مؤسسات با شناخت و تسلطی که خود بر زمینه‌های مختلف ترجمه دارند، احتمال خطا و اشتباه را به حداقل می‌رسانند.

ج) مترجم متخصص با به کار بردن درست تکنیک لحن و آواهای کلمات به ارائه یک ترجمه خوب کمک می‌‌کند:

نویسنده با به‌کار بردن برنامه‌ریزی شده لحن و آواهای کلمات، قصد انتقال پیام را به مخاطب خود دارد. این پیام عمدتا با مفهومی که از معنای کلمات بر می‌خیزد، همیشه یکی نیست؛ هر چند که ممکن است در راستای همان مضمون باشد. از جمله مواردیکه برتری مترجم متخصص را نسبت به ترجمه‌های ماشینی به ‌صورت کامل مشخص می‌کند، شناسایی این تکنیک در متن و اجرای درست آن است؛ زیرا هیچ نرم‌افزار یا اپلیکیشنی قادر به تشخیص و درک این ویژگی نخواهد بود، و اجرای آن تنها از عهده مترجم مجرب و متخصص ساخته است.

دومین ویژگی ترجمه خوب: روانی و شیوایی کلام

  دومین ویژگی ترجمه خوب: روانی و شیوایی کلام  

روانی و شیوایی کلام را می‌توان از بارزترین خصوصیات یک نوشته دانست. تمامی آثار نویسندگان معروف و شناخته شده در تمامی زمینه‌های علمی، فرهنگی و هنری از ویژگی روانی کلام برخوردار هستند. در واقع اجرای این تکنیک باعث جذب مخاطب و ایجاد علاقه برای مطالعه کامل متن خواهد شد و این ویژگی در مورد متن ترجمه شده نیز صادق خواهد بود. مترجم حرفه‌ای باید با تسلطی که بر زبان مبدا دارد، مناسب‌ترین کلام و عبارات را به منظور ایجاد روانی کلام به ‌کار گیرد؛ البته رعایت اصل امانت‌داری و وفاداری به مضامین نویسنده نیز باید به ‌صورت همزمان در ذهن مترجم باشد.

در بعضی از موارد دیده شده است که متن ترجمه شده با اهداف و پیام‌های نویسنده اصلی مغایرت داشته و تمامی پیام‌ها به درستی منتقل نگردیده است. این اتفاق بیشتر زمانی رخ می‌دهد که مترجم یا تسلط کافی بر سبک نویسنده، اهداف و پیام‌های او ندارد یا به‌ صورت غیر ‌عمد برای ایجاد روانی و شیوایی کلام، و جذابیت بیشتر متن ترجمه شده از پیام‌ها و معانی متن اصلی فاصله گرفته است. این مورد در ترجمه تخصصی متون حقوق یا ترجمه تخصصی متون اقتصاد می‌تواند لطمات سنگینی به پیکره نهادها و سازمان‌ها وارد نماید، بنابراین نباید نسبت به این قضیه بی‌تفاوت بود.

نقش مؤسسات ترجمه مثل شبکه مترجمین به‌ عنوان یک ناظر حرفه‌ای بر روند کار ترجمه در چنین حالت‌هایی بسیار باارزش خواهد بود. این مؤسسات با تعهدی که به مشتریان در هنگام ثبت سفارش ترجمه می‌دهند، خود را ملزم بر نظارت دقیق بر کار ترجمه جهت اطمینان از صحت کامل و بی‌نقص بودن آن می‌دانند. آنها با استخدام و به‌ کار‌گیری مترجمین حرفه‌ای، برتری بیشتری نسبت به سایر فعالین دنیای ترجمه در شاخه‌های مختلف علمی دارند. به خصوص در متون حساسی مثل ترجمه کتاب که اهمیت شیوایی و روان بودن متن دو چندان می‌شود، مترجمین وظیفه دارند که به این مقوله توجه بیشتری داشته باشند.

سومین ویژگی ترجمه خوب: برتری معنا

در هنگام ترجمه، گاهی از یک عبارت یا متن می‌توان معناهای مختلفی را برداشت کرد. کلمات تخصصی با توجه به جایگاهی که در جمله پیدا می‌کنند، شاید معانی متفاوتی داشته باشند. مترجم با داشتن شناخت قبلی از رشته علمی متن مورد نظر و تسلط بر واژه‌های خاص آن رشته، قادر به تولید ترجمه‌ای تخصصی خواهد بود، و می‌تواند با تکیه بر ویژگی برتری معنا، بهترین و نزدیک‌ترین برداشت را در ترجمه خویش به ‌کار گیرد.