ترجمه تخصصی متون پزشکی
ترجمه تخصصی متون پزشکی نه تنها یکی از حساسترین رشتههای ترجمه محسوب میشود، بلکه شاید تنها رشته ترجمه باشد که با جان و سلامت بخش اعظمی از انسانها مواجه است، لذا اجرای درست و حرفهای آن بر سلامت و شکوفایی یک جامعه میتواند نقش و سهم عمدهای را ایفا نماید. ترجمه تخصصی متون پزشکی دارای کاربردها و زمینههای فراوانی است که از جمله آنها میتوان به ترجمه تخصصی مقالات پزشکی، ترجمه اسناد پزشکی، ترجمه بروشور دارو و ترجمه محتوای وبسایت شرکتهای دارویی اشاره کرد. چالشها و موانع فراوانی برای مترجمین متخصص متون پزشکی وجود دارد که با شناسایی و رفع آنها میتوان تا حد زیادی به شیوایی و روان بودن ترجمه کمک کرد. عدم بهرهگیری از مترجم متخصص جهت ترجمه مقاله پزشکی میتواند عواقب بسیار جدی برای دانشجویان و محققان این رشته ایجاد نماید. در این چکیده مختصر فقط به ذکر لیستوار مباحث کاربردها، اهمیت و چالشهای ترجمه تخصصی متون پزشکی اشاره شد، لذا برای اطلاع کامل از این موارد، ادامه این گفتار را مطالعه نمایید.
ترجمه متون پزشکی، تعاریف و شاخههای تخصصی
ترجمه متون پزشکی به دلیل تبادل گسترده علوم میان کشورهای خاورمیانه و شرق آسیا با کشورهای غربی از سابقه طولانی برخوردار است و منحصر به دورهی معاصر ما و یا هر دورهی خاص تاریخی دیگر و یا حتی مختص به سرزمین و کشور خاصی نمیباشد. زمانی پزشکان و دانشپژوهان غربی، آثار علمی و پزشکی چهرههایی مانند ابوعلی سینا را به زبان خویش ترجمه میکردند، تا آنجا که هنوز کتاب قانون ابوعلی سینا در دانشگاههای کشورهای غربی و اروپایی در سطوح بالای دانشگاهی تدریس میشود. البته کشورهای خاورمیانه و شرقی، مخصوصا کشور ما نیز به یافتههای دانشمندان و پزشکان برجستهی کشورهای اروپایی و غربی جهت دستیابی به علوم جدید پزشکی نیازمند بودهاند و ترجمههای فراوانی در طی این سالها در این حوزه انجام گرفته است. اما به دلیل افزایش نیازهای جامعه و اهمیت رشته پزشکی، دیگر نمیتوان با ترجمه عمومی به خواستههای پزشکان و متخصصان این حوزه پاسخ داد و زمینه علمی جدیدی تحت عنوان ترجمه تخصصی پزشکی ایجاد شده است. در این گفتار در مورد کاربردهای ترجمه تخصصی پزشکی و همچنین مشکلات و چالشهای موجود در این عرصه به تفسیر صحبت خواهد شد، اما در بخش نخست این گفتار به ارائه توضیحاتی در مورد اهمیت این ترجمه بر سلامت جامعه، رابطه ترجمه تخصصی پزشکی با تاریخچه این علم و شاخههای ترجمه تخصصی پزشکی پرداخته میشود.
ترجمه تخصصی متون پزشکی چه تعاریفی دارد؟
ترجمه متون پزشکی بر سلامت جامعه تأثیر میگذارد:
پزشکی رشتهای است که با سلامت فرد و جامعه ارتباط مستقیم دارد و این موضوع به زمان و دورهی خاصی مربوط نمیشود. اهمیت درمان بیماریها زمانی مشخص میشود که گاه شیوع یک بیماری باعث تغییر مسیر رشد تاریخی یک جامعه میشود و پزشک و رشته پزشکی که وظیفهی مبارزه با این بیماریها و مشکلات را دارند، بدونشک به همین اندازه برای جامعه انسانی اهمیت پیدا میکنند. از سویی دیگر، همیشه جوامع انسانی با بیماریهای جدید روبهرو میشوند که برای درمان آنها معمولا از دانشمندان و پزشکان سایر ملل کمک میگیرند. پزشکان و متخصصان برای ایفا کردن نقش ویژه خود و جهت بهبود سلامت فرد و جامعه از متون علمی سایر کشورها استفاده میکنند. وقتی به انجام دادن این وظیفه فکر میشود، اهمیت و تأثیر ترجمه متون پزشکی بر سلامت یک جامعه، نقش پر رنگ و حیاتی خود را نشان میدهد. اما همیشه نمیتوان به ترجمهای درست و صحیح رسید، گاه انجام ترجمههای غیرتخصصی و تحتاللفظی زمینهساز نابودی و زوال یک جامعه را فراهم میآورد، پس چارهای جز استفاده از خدمات ترجمه تخصصی متون پزشکی نمیباشد.
ترجمه متون پزشکی با تاریخچه علم پزشکی رابطه مستقیمی دارد:
زبان علمی و بینالمللی، غالبا انگلیسی است و بیش از 85 درصد مجلات و ژورنالهای عملی در حوزه پزشکی به زبان انگلیسی منتشر میشوند. اما قبل از اینکه زبان انگلیسی به زبان بینالمللی برای علوم پزشکی تبدیل شود، لاتین زبان غالب پزشکان قرن دوم میلادی بود. در قرن سوم میلادی، فراگیران علوم پزشکی برای یادگیری این تخصص از زبان یونانی بهره میبردند. در حقیقت زبان لاتین و یونانی بیش از 2 هزار سال، شکلدهنده گفتگوهای علمی بودهاند. بیشتر تمدنهای بزرگ در زمینه پزشکی دارای یافتههای زیادی بودهاند و مترجمان برای مدتزمان زیادی این یافتهها را بین تمدنهای دیگر منتشر ساختهاند. پزشکان مترجم عامل اصلی پیشرفت پزشکی در رم بودهاند، این پزشکان، متون تخصصی پزشکی را از زبان یونانی ترجمه میکردند و باعث گسترش دانش و علم سایر پزشکان کشور خود میشدند. مترجمان علوم پزشکی به زبانهای دیگر مانند زبان عربی، آسوری، فارسی و عبری نیز متونی را مورد نگارش قرار دادهاند.
رابطه بین ترجمه متون پزشکی و تاریخچه آن
در قرن هفتم پس از میلاد، بغداد دارای یکی از بزرگترین مدارس یادگیری علم پزشکی بود، مدرسهای که در عمل به تربیت و آموزش مترجمین نیز اقدام میکرد. پزشکان عربزبان و فارسزبان در این مدرسه، ابتدا برای یادگیری علوم پیشین اقدام به ترجمه آثار لاتین میکردند، سپس یافتههای خود را به زبان لاتین نیز منتشر میکردند و کلمات عربی را وارد این زبان نیز مینمودند. به همین خاطر مورخین اعتقاد دارند که اعراب به دلیل ترجمه متون پزشکی نقش یک واسطه را در انتشار علوم پزشکی ایفا کردهاند، علیرغم این نقش قابلتوجه، تأثیر تعداد کلمات عربی در متون پزشکی بسیار کم است و امروزه این نقش بیشتر بر روی نام گیاهان معطوف شده است. قرن سیزدهم میلادی را میتوان آغازگر قرن جدیدی برای ترجمه آثار پزشکی عنوان کرد. در قرون وسطی (قرن پنچم یا پانزدهم میلادی)، زبان لاتین و زبان انگلیسی میانه (زبان انگلیسی بین حدود 1100 تا 1500 میلادی) یک نقش قابلتوجه را در ارتباطات پزشکی برعهده داشتند. در این قرون، زبان لاتین بهعنوان یک زبان دانشگاهی و زبان انگلیسی میانه بهعنوان یک زبان بومی عمل میکردند. در واقع در همین دوران بود که زبان انگلوساکسونها، اصطلاحات اولیه پزشکی مانند سر (head)، جمجمه (skull)، مغز (brain)، بینی (nose) و خون (blood) را ابداع نمودند.
قرن نوزدهم میلادی را میتوان پایان دوران تأثیرگذاری زبان لاتین بر علم پزشکی در نظر گرفت، اما تأثیرگذاری این زبان بر علم پزشکی در طی این سالها انقدر زیاد بوده است که امروزه نیز در جای جای متون تخصصی پزشکی میتوان کلمات و واژههای زبان لاتین را مشاهده نمود. حتی با اینکه زبان یونانی نیز مدت کمی توسط پزشکان مورد استفاده قرار میگرفت، ولی باز هم کلمات یونانی در متون تخصصی پزشکی یافت میشوند. امروزه زبان جدید پزشکی از مشتقات کلمات یونانی و لاتین برای پیشبرد اهداف خود استفاده میکند، بنابراین ترجمه متون تخصصی پزشکی به درک عمیقی از ریشه کلمات نیاز دارد. ترجمه تخصصی متون پزشکی تنها علمی است که از درک ریشه کلمات به خوبی آگاه میباشد و میتواند با تفسیر درست و صحیح کلمات، بهترین معنی و مفهوم را برای واژه و اصطلاح تخصصی فراهم آورد. پس میتوان اینگونه ادعا کرد که ترجمه تخصصی متون پزشکی با تاریخچه علم پزشکی نیز ارتباط تنگاتنگی دارد و نمیتوان بدون دانستن ریشه و زمینه بعضی از کلمات به ترجمه درست و صحیح آنها مبادرت ورزید.
ترجمه تخصصی متون پزشکی و اهمیت آشنایی با ریشه کلمات
ترجمه تخصصی متون پزشکی به شاخهها و گرایشهای متنوعی تقسیم میشود:
علوم پزشکی همانطور که از نامش پیداست، یک علم خاص نیست؛ بلکه از مجموعهای از علوم و رشتههای گوناگون تشکیل شده است، به همین خاطر ترجمه لغات در علوم و گرایشهای مختلف پزشکی بعضا بسیار متفاوتتر از سایر رشتهها میباشد و همین امر ضرورت تسلط و تبحر مترجم متون پزشکی را بسیار پر رنگتر میکند. به دلیل نقش مهم و تأثیرگذاری که ترجمه متون پزشکی بر سلامت جامعه ایفا میکند، گرایشها و شاخههای متعددی برای ترجمه تخصصی متون پزشکی ایجاد گردیده است که برای ترجمه متون هر کدام از این شاخهها به مترجم متخصص همان گرایش و شاخه باید رجوع کرد. در ادامه به مهمترین شاخههای ترجمه تخصصی پزشکی اشاره میگردد:
ترجمه تخصصی ارتوپدی | ترجمه تخصصی بیماریهای اعصاب | ترجمه تخصصی بیماریهای ریوی |
ترجمه تخصصی پرستاری | ترجمه تخصصی پیراپزشکی | ترجمه تخصصی ژنتیک |
ترجمه تخصصی چشمپزشکی | ترجمه تخصصی جراحی مغز و اعصاب | ترجمه تخصصی دامپزشکی |
ترجمه تخصصی دندانپزشکی | ترجمه تخصصی رادیولوژی | ترجمه تخصصی رادیوتراپی |
ترجمه تخصصی روانپزشکی | ترجمه تخصصی روماتولوژي | ترجمه تخصصی زنان و زایمان |
ترجمه تخصصی فیزیوتراپی | ترجمه تخصصی قلب و عروق | ترجمه تخصصی علوم آزمایشگاهی |
مترجمین متخصص گرایشهای پزشکی برای دستیابی به ترجمه صحیح باید به هر دو زبان یعنی زبان مبدا و مقصد مسلط باشند. زبان مبدا، همان زبان مادری متن محسوب میشود که قرار است فرآیند ترجمه بر روی آن انجام گیرد. نیازی به گفتن نیست که یک مترجم باید تسلطی کافی و کامل به زبان مبدا داشته باشد و با مفاهیم مختلف آن زبان بایستی آشنا باشد. این مفاهیم شامل عبارتهای خاصی است که مخصوصا در رشتههای علوم پزشکی بسیار دیده میشود. اما زبان مقصد به زبانی گفته میشود که قرار است متن به آن زبان ترجمه شود. مترجم انگلیسی به فارسی مقاله پزشکی و فارسی به انگلیسی متون پزشکی باید تسلط و درک کاملی از زبان مقصد داشته باشد تا بتواند معنا و مفهوم مورد نظر را به زبان مقصد ترجمه کند. پس ترجمه متون پزشکی دارای یک مسیر مشخص است، مسیری که از زبان مبدا شروع شده و با ترجمه به زبان مقصد به پایان میرسد. همچنین مترجمین متخصص متون پزشکی جهت رسیدن به مفهوم صحیح و درست از راهکارهای مختلفی استفاده میکنند که از میان آنها میتوان به گفتگو با پزشکان و کاوش در دیکشنریهای مختلف اشاره کرد.
ترجمه تخصصی متون پزشکی، کاربردها و دلایل استفاده
وقتی صحبت از ترجمه تخصصی متون پزشکی میشود، ناخودآگاه ذهن بسیاری از ما به سمت تحصیلات آکادمیک و رشتههای دانشگاهی سوق پیدا میکند، در حالیکه این نوع ترجمه منحصر و محدود به دانشجویان و محققین نمیشود و میتواند طیف وسیعی از اقشار جامعه را در بر بگیرد. پزشکی بهعنوان یک کاربرد فراگیر و گسترده شناخته میشود که همه افراد در طول حیات خود به یکی از انواع آن نیاز پیدا میکنند، بنابراین میتوان اینگونه عنوان کرد که کاربردها و دلایل استفاده از ترجمه تخصصی متون پزشکی بسیار فراتر از ذهنیت اولیه ما است. در این بخش از گفتار به زمینهها و کاربردهای بسیار مهم ترجمه تخصصی متون پزشکی پرداخته میشود و در باب مسائل کلیشهای همچون ترجمه تخصصی کتاب صحبتی نخواهد شد، چون همگان بر این باور اتفاق نظر دارند که ترجمه کتب پزشکی بدون بهرهگیری از مترجم متخصص به هیچوجه امکانپذیر نیست.
ترجمه تخصصی پزشکی چه کاربردهایی دارد؟
ترجمه تخصصی مقالات پزشکی به گسترش علم دانشجویان و دانش پزشکان کمک میکند:
ورود به دانشگاههای کشور برای تحصیل رشته پزشکی بسیار سخت است و به مطالعه و ممارست بسیار زیادی احتیاج دارد. عدم مطالعه منابع علمی جدید و معتبر میتواند تمام تلاشهای دانشجویان را که برای رسیدن به این جایگاه بهدست آوردهاند، از بین ببرد. به همین دلیل ترجمه انگلیسی به فارسی مقاله پزشکی برای آگاهی از آخرین دستاوردهای علمی جهان از اهمیت زیادی برخوردار میباشد که دانشجویان رشته پزشکی باید بر اهمیت این موضوع واقف باشند. اما هر نوع ترجمهای نمیتواند زمینهساز رشد علمی و شکوفایی ذهنی دانشجویان این رشته شود، تنها ترجمه تخصصی مقاله پزشکی میتواند به خواستهها و نیازهای این قشر پاسخ دهد. در باب اهمیت و ضرورت ترجمه تخصصی مقاله پزشکی در بخش سوم این گفتار توضیحات فراوانی داده میشود، اما در این بخش فقط به این نکته بسنده میشود که عدم بهرهگیری از مترجم متخصص برای ترجمه فارسی به انگلیسی مقاله پزشکی میتواند تمام تلاشها و زحمات چندین ساله یک محقق یا پزشک را نابود کند.
ترجمه اسناد پزشکی سبب تسریع در روند درمان بیمار میشود:
در طی سالهای اخیر در حوزه درمان و معالجه بیماریها، پیشرفتهای زیادی در کشور انجام گرفته است، اما باز هم درمان بعضی از بیماریها در داخل کشور میسر نمیباشد. به همین خاطر، تعدادی از بیماران برای درمان و معالجه خود به خارج از کشور سفر میکنند. این بیماران قبل از رجوع به کشورهای دیگر، بایستی اسناد و پروندههای پزشکی خود را ترجمه نمایند. به واسطه وجود ترجمه اسناد پزشکی، میتوان از تکرار بسیاری از فرآیندها جلوگیری کرد. مثلا شاید پزشک تشخیص دهد که بیمار به انجام بعضی از آزمایشات نیاز دارد، اگر بیمار در داخل کشور این آزمایشات را انجام داده باشد با ترجمه اسناد پزشکی خود به راحتی میتواند آنها را به پزشک دیگر تحویل دهد. با ترجمه اسناد پزشکی در وقت صرفجویی میگردد و مراحل درمان بیمار سریعتر پیش میرود. همچنین احتمال دارد که پزشک به سابقه پزشکی و اطلاعات بیمار نیز احتیاج داشته باشد که در این مرحله نیز ترجمه اسناد پزشکی کمک کننده خواهد بود. در این مورد خاص، دقت اطلاعات ارائه شده به پزشک به کیفیت ترجمه پزشکی بستگی دارد. تفسیر نادرست از اصطلاحات بهکار رفته در اسناد پزشکی ممکن است منجر به تأخیرهای متنوعی در روند درمان بیماریها شود. بنابراین نتیجه درمان تا حد زیادی به ترجمه تخصصی اسناد پزشکی وابسته میباشد. همچنین اگر اسناد پزشکی بهصورت غیرتخصصی ترجمه شوند، بر روی روند درمان بیمار، تأثیر منفی ایجاد خواهند کرد.
ترجمه تخصصی اسناد پزشکی
ترجمه محتوای وبسایتهای شرکتهای دارویی یک برگ برنده برای افزایش درآمد محسوب میشود:
خوشبختانه در طی سالهای اخیر، علم پزشکی در کشورمان پیشرفت چشمگیری داشته است و شرکتهای دانشبنیان در این زمینه تأسیس شدهاند. بیشتر فعالیتهای این شرکتها در زمینه تولید دارو بوده است، فعالیتهایی که با وجود محدودیتهای زیاد با موفقیتهای فراوانی همراه بوده است و توانسته است تا به نیاز و دغدغه بیماران داخلی پاسخ دهد. این شرکتها با وجود تخصص و مهارتی که دارند، نباید محصولات خود را منحصر به بازار داخلی در نظر بگیرند و باید به سمت بازارهای بینالمللی و خارجی حرکت کنند. با این حال پیدا کردن مشتری در این جهان پهناور کار چندان آسانی نخواهد بود، اما به لطف عصر دیجیتال و اینترنت میتوان با دنیا ارتباط بدون واسطه برقرار کرد. بنابراین میتوان با راهاندازی وبسایتهای چند زبانه، محصولات و تولیدات خود را به تمام دنیا معرفی کرد. شرکتهای دارویی داخلی نباید از این ظرفیت مهم غافل شوند، اما باید به این نکته هم توجه داشته باشند که تنها ترجمه تخصصی محتوای وبسایت میتواند ضامن موفقیت در بازارهای خارجی و بینالمللی باشد. اگر شرکتهای دارویی به این مهم آگاه باشند، میتوانند با صرف هزینه کم برای ترجمه تخصصی متون پزشکی، زمینه کسب درآمد زیادی را برای خود فراهم کنند.
ترجمه بروشور داروها و کاتالوگ محصولات پزشکی عامل درمان و آموزش صحیح بیماران میشود:
امروزه بسیاری از داروها و محصولات پزشکی در داخل کشور تولید میشوند، اما هنوز هم برای بعضی از بیماریهای خاص به واردات دارو نیاز میباشد. در اختیار نداشتن اطلاعات دقیق در مورد نحوه چگونگی استفاده از دارو، نه تنها باعث سلامتی و تندرستی برای بیمار نمیشود، بلکه مشکلات و ناراحتیهای جسمی وی را افزایش نیز میدهد. یکی از سادهترین راهها برای کسب اطلاعات در مورد چگونگی مصرف دارو، بهرهگیری از بروشورهای آن میباشد، اما به دلیل پیچیدگی و وجود لغات بسیار سنگین در این بروشورها، عملا درک این متون برای بسیاری از افراد وجود ندارد. در این حالت ترجمه تخصصی پزشکی با ترجمه بروشور داروها میتواند به معالجه و درمان بیماران کمک کند و اطلاعات لازم را در مورد نحوه استفاده از داروها به بیماران دهد. همچنین محصولات پزشکی برای استفاده راحتتر دارای کاتالوگ مخصوص به خود هستند که جهت بهرهبرداری مطلوبتر و استفاده بهینه باید حتما به مطالعه آنها پرداخت، با این حال مطالعه بدون درک محتوا دارای ارزش چندانی نمیباشد. در این راستا خدمات ترجمه تخصصی متون پزشکی به کمک متخصصان و پزشکان این صنعت خواهد آمد و جهت ترجمه کاتالوگ محصولات پزشکی به آنها خدمات ارزنده و شایستهای تقدیم خواهد کرد.
ترجمه تخصصی بروشور دارو و کاتالوگ محصولات پزشکی
ترجمه تخصصی متون پزشکی، چالشها و مشکلات
زبان پزشکی برای ارتباطات بین متخصصان- متخصصان و متخصصان- مخاطبان مورد استفاده قرار میگیرد که این ارتباط با توجه به موقعیت و جایگاهی که افراد در آن مشارکت دارند، متغیر باشد. خلاصه پروند، مطالعات و یادداشتهای موردی، گزارشات تشریحی و مقالات تحقیقی از جمله انواع ارتباطات بین متخصصان- متخصصان شناخته میشوند. در این نوع ارتباطات تنها عبارت و اصطلاحاتی توضیح داده خواهند شد که برای اولینبار توسط نویسنده بهکار گرفته شده باشد. در ارتباطات بین متخصصان- مخاطبان تنها اسناد رضایتنامه برای عملهای جراحی و برگه گزارشات بیمار رد و بدل خواهد شد به همین دلیل از لغات پیچیده و تخصصی کمتری در این اسناد استفاده میشود. اما متون پزشکی در هر دو این نوع ارتباطات به فراخور خود از کلمات سنگین و اصطلاحات تخصصی زیادی استفاده میکنند که برای ترجمه تخصصی آنها، مشکلات و چالشهای فراوانی برای مترجم ایجاد میشود.
مترجم تخصصی متون پزشکی تنها با ترجمه کلمه به کلمه متون تخصصی پزشکی نمیتواند کل مفهوم و معنی جمله را انتقال دهد، بلکه باید دارای ویژگیهای متعددی باشد که این ویژگیها با مطالعه و تجربهی فراوان بهدست میآید. هر زبان در دل خود، تأثیرات عمیقی از آیینها، فرهنگ و تاریخ سرزمین را دارا میباشد، وجود ضربالمثلهایی که معنایی متفاوت از معنای لغوی عبارتها را میدهند، در سرزمینهای مختلف گویای کامل این عبارت است و اگر کسی تنها با استفاده از یک دیکشنری لغت به معنای کلمه به کلمه متن پزشکی بپردازد، احتمال خطا و حتی نامفهوم بودن کل متن بسیار زیاد خواهد بود، لذا مترجمی که اقدام به ترجمه تخصصی متون پزشکی میکند باید به هر دو زبان مسلط باشد. همچنین در متون و کتابهای رشته پزشکی بهدلیل یکپارچگی مطالب بایستی مترجم کل متن را نیز درک نماید تا بتواند ترجمه روان و شیوایی ارائه دهد. این ویژگی باعث میشود تا ترجمه یکدست و با کیفیت شده و کل مطلب دارای انسجام شود. بدیهی است که عدم درک مفهومی متن جهت ترجمه باعث خسته شدن خواننده از مطالعه متن میگردد. علاوه بر این ویژگیها، مترجم متخصص باید با نکات اساسی ترجمه متون پزشکی نیز آشنایی داشته باشد، اما این آشنایی هم گاهیاوقات مانع از ایجاد مشکلات و چالشها برای مترجم نمیشود، لذا در این بخش از گفتار به چالشها و مشکلات ترجمه تخصصی متون پزشکی پرداخته میشود.
ترجمه تخصصی متون پزشکی با چه مشکلاتی مواجه است؟
مترجم متخصص متون پزشکی باید قدرت تشخیص اسم خاص و غیرخاص را داشته باشد:
بخش گستردهای از اصطلاحات متون پزشکی را اسامی خاص تشکیل میدهند، این اسامی میتوانند نام بخشی از بدن انسان مانند جوزک یا سیب آدم (Adams apple)، نام بعضی از بیماریها مانند بیماری آلزایمر (Alzheimer’s disease)، نشانهها و علائمی مانند علامت بایبنسکی (Babinski sign)، نوعی شکستگی مانند شکستگی جفرسون (Jefferson fracture)، عملهای جراحی مانند میوتومی هلر (Heller myotomy) و دستگاههای پزشکی مانند اسکالپل بارد- پارکر (Bard-Parker scalpel) باشند. این اسامی خاص معمولا از نام محققین گرفته شده است، اما در بعضی از موارد خاص از نام تعدادی از بیماران نیز برای نامگذاری این اسامی استفاده شده است، مانند بیماری لو گهریک (Lou Gehrig's Disease) که یک نام رایج برای بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (Amyotrophic lateral sclerosis) میباشد.
اسامی خاص میتوانند مشکل اصلی مترجمین متون پزشکی باشند. اما این مشکل از کجا ناشی میشود؟ آیا اسامی خاص به ترجمه و معنی نیاز دارند؟ در پاسخ این پرسش میتوان عنوان کرد که برای بسیاری از اسامی خاص به ترجمه نیازی نیست، مانند تاندون آشیل که در زبان انگلیسی هم به نام Achilles tendon شناخته میشود، اما اگر اسم خاص یک اصطلاح توصیفی باشد یا ریشه یونانی و لاتین داشته باشد، دشواری کار مترجم متخصص متون پزشکی آغاز خواهد شد. با ذکر یک مثال در باب این دشواری بیشتر صحبت خواهد شد. ژیاردیا لامبلیا یا Giardia lamblia نام یک بیماری انگلی است که سبب ایجاد بیماری رودهای میشود. همانگونه که ملاحظه میکنید، نام این بیماری با توجه به اینکه یک اسم خاص است، نمیتوان ترجمه مشخصی برای آن در نظر گرفت، پس اسم بیماری فقط با املای فارسی در متن نوشته میشود. انگل ژیاردیا در روده باریک انسان زندگی میکند، جاییکه دوازده یا اثنیعشر در آنجا قرار دارد؛ به همین خاطر برای این بیماری دو اسم غیرخاص دیگر در متون انگلیسی به چشم میخورد که این اسامی برگرفته از محیطی است که آن بیماری در آنجا رشد میکند. دو نام دیگر این بیماری، Giardia intestinalis و duodenalis Giardia میباشند. واژه دومی که با نام ژیاردیا آمده است به ترجمه نیاز دارد. واژه duodenalis ریشه لاتین دارد و به معنی اثنیعشر است. این واژه برای اولینبار توسط ابنسینا بهکار گرفته شده است، پس duodenalis Giardia را تحت عنوان ژیاردیا اثنیعشر نیز میتوان معنی کرد. کلمه intestinalis یک واژه توصیفی است و به قسمتی از روده انسان اشاره دارد. ترجمه کلمات توصیفی در متون بلند بسیار مشکل آفرین است، چون باید با استفاده از کمترین کلمات ممکن به مناسبترین معنی واژه رسید. بنابراین، میتوان ترجمه ژیاردیا روده را برای این اسم غیرخاص در نظر گرفت.
مترجم متخصص متون پزشکی و مشکل اسامی خاص و غیرخاص
همانگونه که ملاحظه شد برای این بیماری سه اسم مختلف وجود داشت که یکی از آنها خاص و دو تای دیگر غیرخاص بودند. مترجم عمومی یا مبتدی وقتی با اینگونه اسامی مواجه میشود، نمیتواند تفکیکی بین واژههای خاص و غیرخاص در نظر بگیرد و به احتمال زیاد واژههای غیرخاص را معنی نخواهد کرد. تمایز برقرار کردن بین این واژههای خاص و تخصصی در متون پزشکی بسیار دشوار است و حتی مترجم متخصص مقالات پزشکی هم در پارهای از اوقات با مشکل مواجه میشود. بنابراین مترجمان متون پزشکی هنگام مواجه با اسامی خاص نبایستی سریع از آنها عبور کنند، بلکه باید ابتدا خاص یا غیرخاص بودن اسم را تشخیص دهند، سپس براساس اینکه کلمه مورد نظر توصیفی است یا ریشه لاتین دارد، اقدام به ترجمه اسم مورد نظر کنند. همچنین مترجم تخصصی متون پزشکی وقتی با یک اسم خاص مواجه میشود، سعی میکند برای آشنایی بیشتر خوانندگان با نوع بیماری، در پاورقی به اسامی دیگر آنها نیز اشاره کند. انجام این کار در ترجمه تخصصی کتب پزشکی از اهمیت زیادی برخوردار است، چون شاید نویسنده اصلی متن کتاب در بخشهای مختلف از اسامی گوناگون بیماری استفاد کرده باشد، حال اگر مترجم هر بار همان اسم را در متن ترجمه شده بهکار برد، یقینا باعث سردرگمی خوانندگان خواهد شد.
مترجم متخصص متون پزشکی باید با کلمات مخفف و اختصاری آشنایی داشته باشد:
یکی دیگر از ویژگیهای مهم متون پزشکی وجود کلمات مخفف، مختصر شده و سرواژهها میباشد. زبان انگلیسی یک زبان بینالمللی برای پزشکی نیز محسوب میشود، بنابراین کلمات مخفف آن وارد زبانهای دیگر نیز شده است و توسط پزشکان و حتی بیماران مورد استفاده قرار میگیرد. به دلیل اینکه زبان فارسی و انگلیسی ریشه یکسانی ندارند، نمیتوان برای بسیاری از کلمات مخفف معادل یکسانی در نظر گرفت، کما اینکه سالهای فراوانی است که واژههایی مانند دستگاه اشعه ایکسری وارد زبان فارسی شدهاند و مخفف معادلی هم برای آن در نظر گرفته نشده است. به همین خاطر، عموما مترجمان به مخفف کلمات توجهای نمیکنند و آنها را به همان صورت وارد متن ترجمه شده مینمایند. اگر در متن اولیه به کلمات اصلی مخففها هیچ اشارهای نشده باشد، چالش بزرگی برای مترجم و خواننده ایجاد میشود.
توجه به نقش کلمات مخفف در ترجمه فوری متون پزشکی
فرض کنید مترجمی میخواهد یک متن تخصصی دندانپزشکی را ترجمه نماید. در یکی از بخشهای متن به مخفف GCF اشاره شده است و هیچ توضیحی هم در باب این کلمه در متن وجود ندارد. اگر مترجم از معنی و مفهوم GCF آگاه نباشد، یقینا نمیتواند معنی و مفهوم درست و صحیح متن را درک کند و مشکل بزرگی را در فهم مناسب متن برای خواننده ایجاد میکند. مخفف GCF یک کلمه بسیار تخصصی است که هر مترجمی نمیتواند با جستجو در گوگل به کلمات اصلی آن پی ببرد. حتی مترجم متخصص متون پزشکی هم شاید با اینگونه کلمات اختصاری دارای مشکل باشد، پس ترجمه متون تخصصی پزشکی همانند دندانپزشکی را باید به مترجم همان رشته و گرایش واگذار کرد. مترجمی که در زمینه دندانپزشکی دارای تخصص و تجربه باشد، به راحتی تشخیص میدهد که GCF همان gingival cervical fluid است، پس وقتی به مخفف GCF در ترجمه متون دندانپزشکی برخورد میکند، به ترجمه این مخففها یعنی مایع شیار لثهای اشاره خواهد کرد.
مترجم متخصص متون پزشکی باید کلمات مرکب موجود در متن را شناسایی کند:
متون تخصصی پزشکی که به زبان انگلیسی نوشته میشوند، معمولا دارای کلمات مرکب زیادی هستند. از جمله کلمات مرکبی که در متون تخصصی پزشکی به وفور مورد استفاده قرار میگیرند، میتوان به کلماتی نظیر نارسایی قلبی (heart failure)، ایمنی بیمار (patient safety) و محیط کنتراست (contrast medium) اشاره کرد. همانطور که مشاهده میشود کلمات مرکب از دو کلمه مجزا تشکیل میشوند که تنها یک هدف یا وسیله را توصیف میکنند. کلمات مرکبی که به آنها اشاره شد، از نظر معنایی با اجزای تشکیلدهنده خود دارای وجه مشترکی هستند، یعنی واژه safety و patient که به ترتیب به معنی ایمنی و بیمار میباشند، سبب تشکیل عبارت ایمنی بیمار را میدهند. اما در متون پزشکی بعضی از کلمات مرکب وجود دارند که بین معنی آنها با کلمات تشکیل دهنده خود عبارت هیچ ارتباطی برقرار نیست. برای نمونه این دست از کلمات میتوان به عبارت orbital cavity اشاره کرد. در حالت معمول، واژه cavity به معنی حفره یا گودال و کلمه orbital به معنی مدار یا اوربیتال است. حال اگر یک مترجم عمومی و غیرمتخصص سعی کند متن تخصصی پزشکی را ترجمه نماید، شاید این کلمه مرکب را تحت عنوان حفره مدار یا گودال اوربیتال ترجمه نماید. این کلمه مرکب معمولا در متون تخصصی چشمپزشکی مورد استفاده قرار میگیرد، پس بسیار واضح است که این معانی ربطی به زمینه و تخصص چشم ندارد. مترجم متخصص متون پزشکی با دانش و مهارتی که بهدست آورده است، میداند که معنی صحیح این کلمه کاسه چشم است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که برای کلمات مرکب در متون تخصصی پزشکی حتما باید از ترجمه تخصصی پزشکی استفاده نمود.
ترجمه تخصصی مقاله پزشکی و اهمیت آشنایی با کلمات مرکب در آن
مترجم متخصص متون پزشکی باید در مورد کلمات حاوی پسوندها و پیشوندها آگاهی داشته باشد:
در متون تخصصی پزشکی، واژگان و اصطلاحات تخصصی زیادی وجود دارند که با اضافه کردن یک پیشوند و پسوند ایجاد میشوند و بار معنایی متفاوتی پیدا میکنند. بخش وسیعی از این پیشوندها و پسوندها در زبان انگلیسی، از زبان یونانی یا لاتین گرفته شدهاند و وارد زبان انگلیسی گردیدهاند. از جمله پیشوندهای رایجی که در متون تخصصی پزشکی مورد استفاده قرار میگیرند، میتوان به hypo به معنی ناکافی یا نامناسب، hyper به معنی زیاد یا مفرط، onco به معنی مرتبط بودن با سرطان و adip به معنی چربی اشاره کرد. از پسوندهای متداول متون تخصصی پزشکی میتوان پسوندهای itis به معنی تورم یا التهاب، lepsy به معنی حمله یا گرفتگی و algia به معنی درد را نام برد. وقتی این پیشوندها و پسوندها به کلمات تخصصی پزشکی اضافه میگردند، ترجمه آنها برای مترجمین قدری مشکل میشود. به دلیل محدودیتهایی که در زبان فارسی وجود دارد، نمیتوان ترجمه یک کلمه حاوی پیشوند و پسوند را در یک واژه بیان کرد و بایستی از چند کلمه بهره گرفت تا معنا و مفهوم را به درستی انتقال داد. اگر پیشوند hypo به واژه glycemia اضافه گردد، ترکیب hypoglycemia ایجاد میگردد که به معنی قند خون بسیار کم است. همانطور که ملاحظه میشود، برای ترجمه یک واژه از چهار کلمه استفاده شد، پس شیوه ترجمه تخصصی متون پزشکی که از این نوع کلمات تشکیل شدهاند، باید به گونهای باشد که شیوایی و روان بودن جملات حفظ شود. همچنین با توجه به گسترش روزافزون علوم پزشکی، واژههای ترکیبی جدید هر روزه ابداع میشوند که نمیتوان نمونه همه آنها را در فرهنگهای لغت یافت و در واقع معادلی برای آن کلمه در زبانی که قرار است ترجمه شود، وجود ندارد. مترجم متخصص متون پزشکی در این مواقع با اتکا به دانش مفهومی خویش، درک کلی موضوع و اتکا به فرهنگ و ادبیات زبان مقصد، دست به معادلسازی میزند. این معادلسازی اگر مبتنی بر فرهنگ و ادبیات زبان مقصد نباشد، بدون شک نه تنها اشتباه، بلکه مضحک نیز خواهد شد.
پسوندها و پیشوندها چه تأثیری بر ترجمه تخصصی متون پزشکی دارد؟
از سویی دیگر، برای آنکه در ترجمه فارسی به انگلیسی متون پزشکی، فرآیند ترجمه شکل تخصصی خود را به درستی حفظ کند، بایستی به شکل صحیح از پیشوندها و پسوندها کمک گرفت. بهعنوان مثال، اگر مقالهای در مورد بیماری برونشیت توسط یکی از پزشکان داخلی کشور مورد نگارش قرار گرفته باشد و وی قصد کند که مقاله را برای یکی از مجلات ISI پزشکی ارسال کند، شاید با عبارتی تحت عنوان تورم و آماس برونشها سر و کار داشته باشد. ترجمه تخصصی متون پزشکی به ما این اطمینان را میدهد که میتوان مناسبترین کلمه و معادل را برای این عبارت برگزید، اما آیا این اطمینان از طرف مترجمین عمومی یا نرمافزارهای ترجمه نیز به ما داده خواهد شد؟ مترجم متخصص مقاله پزشکی با کلمات حاوی پسوند و پیشوند آشنایی کاملی دارد و میداند که در ترجمه فارسی به انگلیسی متون پزشکی به چه صورت باید از آنها استفاده کند، پس پسوند itis را به کلمه bronchi اضافه میکند و کلمهای تحت عنوان bronchitis را ابداع مینماید که همان معنی تورم و آماس برونشها را میدهد. اما اگر برای برگردان این عبارت از نرمافزارهای رایگان ترجمه مانند گوگل ترنسلیت استفاده شود، عبارتی تحت عنوان Inflation and swelling of the bronchi تولید خواهد شد. به احتمال بسیار زیاد، داوران مجله مورد نظر پس از دیدن این عبارت بدون توجه به کلیت مقاله، مقاله را رد خواهند کرد، زیرا به عقیده آنها، نویسندهای که با معنی و مفهوم یک اصطلاح تخصصی آشنایی نداشته باشد، نمیتواند مقاله یا متنی علمی در مورد یک موضوع نوشته باشد، پس برای درخشیدن در جوامع علمی، اهمیت ترجمه تخصصی پزشکی را نبایستی نادیده گرفت.
مترجم متخصص متون پزشکی باید در مورد تکثر و تعدد معانی کلمات اطلاعاتی داشته باشد:
در متون تخصصی پزشکی که به زبان انگلیسی نوشته میشوند، بعضا کلماتی یافت میشوند که بیش از یک معنی تخصصی دارند. برای نمونه میتوان به کلمه arm اشاره کرد که بیشتر افراد فقط از معنی نخست آن تحت عنوان بازو خبر دارند، در حالیکه در متون تخصصی پزشکی از این واژه برای توصیف یک گروه مطالعاتی در کارآزمایی بالینی نیز استفاده میشود. نمونه جالبتر اینگونه واژگان، کلمه discharge است که دو معنی کاملا متفاوت دارد، این واژه در متون تخصصی پزشکی به معنی ترشح و همچنین مرخص شدن از بیمارستان مورد استفاده قرار میگیرد. سئوالی که در این بخش مطرح میشود این است که چگونه مترجم باید تشخیص دهد که این واژه در متن دارای کدام معنی و مفهوم است؟ طبیعی است که نمیتوان از مترجم عمومی یا نرمافزارهای ترجمه این انتظار را داشت که معانی متعدد را برای کلمات به درستی تشخیص دهد و بهترین مفهوم را برای جمله برگزیند. در این مواقع، مترجم تخصصی متون پزشکی با درک مفهومی متن میتواند بهترین معنی را برای کلمه مورد نظر انجام دهد، بنابراین ترجمه تخصصی متون پزشکی یک راهحل مناسب و منطقی برای ترجمه کلمات دارای معانی متعدد و زیاد محسوب میشود.
ترجمه تخصصی کتب پزشکی
ترجمه تخصصی متون پزشکی، نحوه انجام و ثبت سفارش در شبکه مترجمین راستین
همانطور که اشاره شد، اهمیت ترجمه در رشتههای علوم پزشکی برای جامعه زیاد میباشد، این موضوع آنچنان مهم و دارای اهمیت است که در این گفتار نمیتوان به تمام زوایای آن اشاره کرد، تنها میتوان به این مختصر بسنده کرد که برای شکوفایی و سلامت یک جامعه، ترجمه تخصصی رشتههای پزشکی نقش کلیدی و حیاتی را ایفا میکند، پس شبکه مترجمین راستین با تکیه بر سالها تجربه در حوزه ترجمه متون پزشکی آمادگی دارد تا کلیه متون، مقالات و کتب رشتههای علوم پزشکی و همچنین بروشورهای دارویی، اسناد پزشکی، اطلاعات بیمار، دفترچه راهنمای محصولات و محتوای وبسایتهای شرکتهای دارویی را به قیمتی منصفانه ترجمه نماید. مترجمین این مؤسسه جهت ترجمه تخصصی متون پزشکی ابتدا مراحل آموزش و آزمون را سپری میکنند، سپس در این مؤسسه جذب میشوند، لذا ترجمه انگلیسی به فارسی متون پزشکی و همچنین ترجمه فارسی به انگلیسی مقالات پزشکی با بهترین کیفیت در این مؤسسه انجام میشود. علاوه بر این، تنها رشته پزشکی نیازمند مترجم توانا و مسلط نمیباشد، بلکه سایر رشتههای وابسته به پزشکی نیز از این موضوع مستثنا نیستند. در این راستا، شبکه مترجمین راستین در گرایشهای مختلف رشته پزشکی از جمله امراض پوستی، قلب و عروق، چشمپزشکی، رادیولوژی، داروسازی، دندانپزشکی، ارتوپدی، زنان و زایمان و موارد دیگر دارای مترجمین متخصص و مجرب میباشد.
در این مؤسسه برای ترجمه انگلیسی به فارسی و فارسی به انگلیسی متون پزشکی کیفیتهای مختلفی در نظر گرفته شده است که در بخش هزینه و زمان ترجمه میتوانید این کیفیتها را ملاحظه فرمایید. مترجمین مجرب و متخصص این مؤسسه میتوانند مقالات و کتب رشته پزشکی را بهصورت سریع و فوری بدون افت کیفیت نیز ترجمه نمایند. برای ثبت سفارش ترجمه تخصصی متون پزشکی میتوانید به قسمت ثبت سفارش مراجعه کنید تا بعد از گذشت مدت کوتاهی برای شما فاکتور رایگان صادر شد. بعد از انتخاب پلن قیمتی مورد نظر و پرداخت وجه، ترجمه شما تنها به مترجمین رشته پزشکی و گرایش خاص همان متن سپرده خواهد شد. تضمین کیفیت و حراست از اطلاعات مشتریان جزء سیاستهای مؤسسه راستین میباشد. همین الان سفارش خود را ثبت نمایید تا از بهترین و سریعترین خدمات ترجمه در حوزه متون تخصصی پزشکی برخوردار شوید.