آشنایی با تعریف ترجمه و مترجم متخصص
- 15 مرداد 1398
- دانستنی‌های ترجمه
امروزه جوامع دانشگاهی و تجاری برای اینکه از آخرین دستاوردهای علمی و تکنولوژی آگاه شوند و آنها را درک نمایند به خدمات ترجمه نیازمند هستند. اما آیا هر ترجمه‌ای می‌تواند نقش حساس و تخصصی خود را به خوبی انجام دهد؟ آیا هر نوع برگردان کلمات و جملات به زبان دیگر را می‌توان ترجمه دانست؟
برای رسیدن به جواب این سوالات و پرسش‌های مشابه باید ابتدا به تعاریفی از ترجمه که از سوی منابع دانشگاهی و متخصصان امر ارائه شده نگاهی بیندازیم. سپس می‌توان با ارائه تعریفی درست و جامع از مترجم متخصص به نقش وی بیشتر پی برد. با شبکه مترجمین راستین در این گفتار همراه باشید تا جواب پرسش‌های خود را بیابید.
تعریف ترجمه
امروزه سبک‌های مختلفی برای ترجمه وجود دارد. منابع معتبر آکادمیک، محققان برجسته، مراکز دانشگاهی و فنی که در سطح بین المللی شناخته شده‌اند و در این زمینه صاحب سبک هستند؛ هر کدام تعاریف مختلفی برای این واژه ارائه داده‌اند. برای رسیدن به یک شناخت کلی از ترجمه بایستی برجسته‌ترین تعاریف علمی و فنی مورد بررسی قرار گیرد.
مثلا گروهی از محققان، ترجمه را پیدا کردن نزدیک ترین معادل طبیعی زبان مبدا در زبان مقصد از نظر معنایی و سبکی می‌دانند. با اندکی دقت مشخص می‌گردد که برگردان کلمه به کلمه در این تعریف فنی جایگاهی ندارد، و ترجمه ماشینی و نرم افزاری که بدون رعایت نکات دستوری و تخصصی انجام می‌گیرد را نمی‌توان جز این فرآیند دانست.
گروهی دیگر از اساتید فن عنوان کرده‌اند که ترجمه مواد متنی زبان مبدا را با مواد متنی معادل در زبان دیگر (زبان مقصد) جایگزین می‌کند. مواد متنی به اصطلاحات، واژه‌ها، عبارات خاص و ضرب المثل‌ها اشاره دارند که در هنگام بکار گیری باید از جنبه‌های مختلف همان کارکرد یا عملکردی شبیه به آن را در متن ترجمه شده داشته باشند. انجام چنین عملیاتی به عنوان تکنیک معادل سازی شناخته می‌شود که لازمه اجرای آن داشتن مطالعات بسیار، علم و آگاهی در زمینه خدمات زبانی است. همچنین در ترجمه بیشتر انتقال پیام معنایی متن مقصود اصلی است.
چه عواملی باعث خوب شدن یک ترجمه می‌شوند؟
تشخیص یک ترجمه ضعیف از نوع خوب آن آسان است. یک ترجمه خوب به خوبی جریان می‌یابد، از زبان مناسب استفاده می‌کند و به نظر می‌رسد که برای مخاطب هدف نوشته شده است. از طرف دیگر یک ترجمه ضعیف ممکن است دارای اشتباهات دستور زبانی باشد، شامل جملاتی باشد که معنی آنها واضح نیست و به خواننده احساس ناخوشایندی را القاء می‌کند زیرا خشک و غیر طبیعی نوشته شده است.
اما رازهای موفقیت در ترجمه چیست؟ چه چیزی باعث خوب شدن آن می‌شود؟ بدیهی است که نظرات از کشوری به کشور دیگر متفاوت است و عوامل فرهنگی زیادی در آن نقش دارند. با این حال عناصر کلیدی خاصی وجود دارند که اکثریت مردم بر آنها اتفاق نظر دارند.
مترجم
اولین مورد مهم در مورد یک ترجمه خوب به مهارت‌ها و تجربه مترجم بر می‌گردد. اما چه چیزی یک مترجم خوب را می‌سازد؟ مهارت های مورد نیاز یک مترجم به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند: ترجمه و نویسندگی. صرف درک و ترجمه متن منبع کافی نیست. مترجم باید نویسنده‌ای ماهر باشد تا بتواند معنی کلمات و جملات را به زبانی شیوا و روان بنویسد و در عین حال به اندازه کافی به متن منبع پایبند باشد.
شناخت مخاطب
مورد بعدی شناخت مترجم از مخاطب و نیازهای اوست. به عنوان مثال ترجمه یک رمان با برگردان یک تبلیغ در رسانه‌های اجتماعی متفاوت است؛ زیرا در اینجا مهم این است که خواننده به اقدام خاصی تحریک شود (مثلاً از پول نقد خود جدا شود). در این شرایط تعریف ترجمه موفق متفاوت از قبل است.
رمانی که به خوبی معنی شده باشد نسبت به یک ترجمه تبلیغاتی بیشتر به متن منبع پایبند است؛ چرا که یک متن تبلیغاتی مجبور است برای رسیدن به نتیجه دلخواه از کلمات دیگری نیز استفاده کند. هر دوی اینها را می‌توان برگردان‌های موفقی به شمار آورد؛ اگر چه رویکرد مترجم در آنها بسیار متفاوت است. همین امر در مورد مطالب دیگر از مقالات حقوقی گرفته تا شعرها نیز صدق می‌کند.
ترجمه نامرئی
همانطور که در بالا گفتیم ترجمه ای خوب است که در اصل برای مخاطب هدف نوشته شده باشد. این واقعیت که این متن از متن دیگری ترجمه شده است اصلاً نباید به چشم بیاید. میزان هماهنگی مترجم با محتوا و لحن نویسنده می‌تواند تاثیر زیادی در این مورد داشته باشد.
ردپای انسان
با وجود اینکه فناوری پیشرفت زیادی کرده است اما هنوز ترجمه های درخشان به کار انسانی نیاز دارند. ابزارها می‌توانند ترجمه را سریع‌تر کنند و در صورت استفاده صحیح باعث دقیق‌تر شدن آن می‌شوند. بهرحال برگردان کامپیوتری هنوز هم نمی‌تواند با مهارت‌ها و تفاوت‌های ظریف مترجمان انسانی رقابت کند.
تعریف مترجم متخصص
همانطور که پیشتر عنوان شد ترجمه یک کار فنی محسوب می‌شود که مانند هر کار تخصصی دیگری به متخصص خاص خود نیازمند است. اگر کسی این موضوع را در نظر نگیرد و به آن توجهی نداشته باشد یقینا نتیجه مطلوبی دریافت نخواهد کرد. مثلاً اگر شما به خدمات دندانپزشکی نیاز داشته باشید؛ آیا به فردی که تخصص و شناختی از علم دندانپزشکی ندارد مراجعه می‌کنید؟ بدون شک انجام این کار دور از عقل و منطق سالم است و نتیجه‌ای وحشتناک و خساراتی بسیار جدی برای فرد به دنبال خواهد داشت.
این مثال برای هر تخصص دیگری نیز صادق است و مقوله ترجمه نیز از این قضیه مستثنی نیست. به همین دلیل همیشه توصیه می‌گردد که برای برگردان متون تخصصی مثل ترجمه کتاب از مترجمان متخصص استفاده شود؛ چون آنها از خصوصیات زیر برخوردار هستند:
- تسلط کامل بر زبان مبدا و مقصد
- تخصص کامل بر فنون و تکنیک های ترجمه تخصصی
- آشنایی با عمده ترین چالش های ترجمه
- تسلط بر فنون زبان شناسی، دایره لغات و اصطلاحات یک رشته فنی یا علمی
- متعهد بودن به انجام وظایف محوله
مترجم متخصص در حین کار بر روی پروژه خدمات زبانی می‌تواند از متون مرجع مثل 10 کتاب برای آموزش مترجمان و فرهنگ لغت استفاده کند. استفاده از منابع مرجع به وی این امکان را می‌دهد تا متن را به صورت دقیق و صحیح به هر زبان مقصدی برگرداند. او باید مهارت نوشتن بسیار خوبی داشته باشد. همچنین توانایی صحبت به دو یا سه زبان یک مزیت برای یک مترجم محسوب می‌شود؛ اما اینکه آنها بتوانند در همان سطحی که به یک زبان صحبت می‌کنند درباره آن هم بنویسند معمولاً بسیار کم اتفاق می‌افتد و نادر است.
مترجم متخصص با مسئولیت‌ها، و اصول ظاهری و عملی شغل خویش آشناست. وی به یاد دارد که متن زبان مبدا مانند امانتی نزدش قرار داده شده که وظیفه دارد تا با تکیه بر مهارت و دانش فنی خویش نزدیک‌ترین ترجمه را از کلیه جهات به پیام نویسنده و متن زبان مبدا ارائه دهد. با این حال بسیاری از مترجمان اساساً دو زبانه نیستند. هر چند این موضوع نوعی محدودیت است اما به مترجم اجازه می‌دهد تا در کار خود متخصص شود. این بدان معناست او فقط به زبانی کار ترجمه را انجام می‌دهد که خود به آن زبان سخن می‌گوید (مثل ترجمه انگلیسی به فارسی) و نمی‌تواند حالت عکس را به مخاطب ارائه دهد.
همچنین مترجم باید در حوزه‌ای که کار ترجمه را انجام می‌دهد نیز تخصص داشته باشد. امروزه هر رشته تخصصی مترجم خاص خود را طلب می‌کند که همین امر گستردگی این حوزه مهم و حساس را نشان می‌دهد. مثلا مترجمی که در حوزه ترجمه متون مهندسی عمران فعالیت دارد نمی‌تواند برگردان متون پزشکی را بر عهده بگیرد چون اولا در این رشته تحصیلاتی نداشته و درکی از مقوله پزشکی ندارد. ثانیا واژگان و اصطلاحات تخصصی دو رشته عمران و پزشکی زمین تا آسمان با هم تفاوت دارند. ثالثا در هنگام ترجمه مقاله پزشکی اغلب به معادل سازی نیاز است که یقینًا مترجم مقاله عمران نمی‌تواند این کار را به شکلی درست انجام دهد.
کلام پایانی درباره تعریف ترجمه و شناخت مترجم متخصص
درک صحیح تعاریف ترجمه و ویژگی‌هایی که اساتید برجسته برای مترجم متخصص برشمرده‌اند ما را یاری می‌کنند تا در مرحله بعدی راحت‌تر به شناخت ویژگی های یک ترجمه خوب برسیم. اگر این تعاریف به صورت صحیح توسط کاربران و مخاطبان درک گردند؛ بهتر می‌توانند کار متخصصان زبانی را از ماشین‌ها تشخیص دهند. در این صورت راغب خواهند شد تا از خدمات ترجمه تخصصی برای کارهای علمی و تجاری خودشان استفاده نمایند. اگر شما هم تمایل دارید تا به آسان‌ترین شکل ممکن از این نوع خدمات بهره ببرید می‌توانید به قسمت ثبت سفارش مراجعه نمایید و کار خود را به ما بسپارید.
در ادامه حتما بخوانيد: 10 باور نادرست درباره ترجمه که باید بدانید
